ALBERTO MAGNELLİ, eser-biyografi

İTALYAN ressam, 1888 yılında Floransa'da doğdu. Kendi kendini yetiştirdi. 15. yy.'ın Toscana'lı büyük ustalarını inceleyerek resme yöneldi. 1913' de Floransa'da Marinetti, Soffici, Papini çevresinde toplanan aydınlarla dostluk kurdu. Ertesi yıl Paris'e gitti ve orada Apollinaire, Max Jacop, Picasso, Archipenko, Léger, Robert Delaunay ile tanıştı.

İtalya'ya dönünce, Paris etkisi altında düz renklerden meydana gelen oldukça sade natürmort ve figürler çizdi. 1915' de Kandinsky ve Delaunay'ın etkisini yansıtan ilk soyut resimlerini yaptı. Bu tablolarda "geometrizm" ağır basar. 1918' de yaptığı "Lirik patlamalar"da ise birkaç insan figürüne yer verdi ve özellikle renklerin anlatım gücü üstünde durdu.

Sentetik şekillere ve saf renklere dayanan figüratif resme döndükten ve 1920-30 arası bu tarzda çalıştıktan sonra, 1931' de kesin olarak Paris'e yerleşti. Carrara mermerlerinden ilham alarak "Kayalar ve taşlar" adlı dizisini yaptı (1932-33). Daha sonra kendini yalnızca soyut resme veren Alberto Magnelli, 1970' de Meudon'da öldü.

Alberto Magnelli  -  Karmaşalar

VÜCUT SICAKLIĞININ AZALMASI (hipotermi)

VÜCUT sıcaklığının normal değerlerin altına düşmesine "hipotermi" denilir. Vücuda ısı sağlayan mekanizmalardan biri olan oksidasyon süreçlerinin yavaşlaması veya vücut ısısını düzenleyen sinir merkezlerindeki bozukluklar hipotermiye yol açabilir.

Beslenme bozukluğu, çeşitli iç salgı sistemi hastalıkları (meselâ, addison hastalığı, miksödem), şok ve bazı zehirlenme vakalarında (fosfor, kurşun, arsenik zehirlenmesi, akut alkol zehirlenmesi, kanda üre artışı) vücut sıcaklığı düşer.

ALESSANDRO MAGNASCO, eser-biyografi

İTALYAN ressam (İl Lissandrino), 1667 yılına doğru Cenova'da doğdu. Salvatore Rosa ve Callot'un rakibiydi. Halk, ordu ve manastır sahneleri, karanlık ve karmaşık peyzajlar içinde çingene yaşayışını canlandırdı. Işıltılı ve canlı fırça darbeleriyle hem fantastik, hem "izlenimci" denilebilecek bir çalışma tarzı oluşturdu. Magnasco, 1749' da doğduğu şehirde öldü.

Alessandro Magnasco  -  Keşişler kitaplıkta

TİROİD YETMEZLİĞİ (hipotiroidizm)

TİROİD bezinin yetersiz çalışması neticesinde beliren hastalık tablosuna "hipotiroidizm" denilir. Birçok sebebe bağlı olarak gelişir ve ortaya çıkma yaşına göre çeşitli belirtiler verir.

Çocukluk çağında beliren hipotiroidizm, bedenî ve zihnî gelişmede ağır bir geriliğe yol açar. Tiroid bezinin tam gelişememesi veya tiroid hormonlarının bileşim ve salgılanma mekanizmalarındaki bozukluklar, bu dönemde görülen sebeplerdir.

Yetişkinlerde görülen hipotiroidizm sebepleri ise; tiroid bezinin ameliyatla çıkarılması, bu beze tatbik edilen radyoterapi, tiroidi baskılayan ilâç kullanılması, kronik tiroid iltihabı ve bezde sebebi bilinmeyen doku gerilemesidir.

MARİO MAFAİ, eser-biyografi

İTALYAN ressam, 1902 yılında Roma'da doğdu. Resim ve desen yapmaya Roma'da başladı. İngiliz, Fransız akademilerinde ve Roma Güzel Sanatlar Akademisi'nde derslere devam etti. Karısı Antonietta Raphaël ile Scipione'nin tesirinde kaldı.

1928-31 yılları arasında Scipione ile birlikte "Cavour sokağı okulu" nu kurdu. Bu gruba daha sonra başka ressamlar da katılınca bu okula "Roma Okulu" ismi verildi. Grosz'a ve Alman ressamlarına, Pascin, Soutine, Ensor, hattâ El Greco, Chagall ve Goya'ya dayanan "Roma Okulu", 20. yy. resim anlatımına karşı çıktı.

Kuru çiçekler, maske veya fanteziler, natürmortlar, Roma'dan görünüşler, harabeler, basit gerçekleri yansıtan görüntüler Mafai'nin 1930 yıllarında işlediği başlıca temalardır. Bu eserlerde, mekanik gerçekçilikten çok, boşluk-renk ilişkisinin soyut boyutlarına önem verilmiştir.

20. yy. ressamlarının dev plastik eserlerine karşılık Mafai, insanı hüzün veren hayâllere götüren sıcak ve koyu renklerle dolu tablolar yaptı. 1939-41 yıllarında gerçekçiliğe yöneldi. 1956' dan itibaren natürmort yapmaya başlayan Mario Mafai, 1965' de Roma'da öldü.

Mario Mafai  -  Roma lokantası

KAS GERGİNLİĞİ AZALMASI (hipotoni)

KAS gerginliğinde azalmaya "hipotoni" denir. Omuriliğin hareket siniri hücrelerinden kaynaklanan uyarılarla, beyinden gelen, bu hücrelere yönelik baskılayıcı uyarılar arasındaki denge, iskelet kaslarının dinlenme durumundaki normal gerginliğini sağlar.

Kaslarda gevşeklik, dirence karşı koyamama gibi belirtiler veren hipotoni, yaşlılıkta veya hiçbir bedenî faaliyet yapmayan kişilerde olabilir.

NİCOLAAS MAES, eser-biyografi

HOLLANDA'LI ressam, 1634 yılına doğru Dordrecht'de doğdu. 1648-53 yılları arası Rembrandt'ın öğrencisi oldu. 1660-65 arası Anvers'de yaşadı ve Jordaens'in etkisinde kaldı. Dordrecht'e geri döndü, sonra Amsterdam'a yerleşti (1678).

İlk döneminde Rembrandt tarzında, özellikle eviçi sahnelerini canlandıran resimler yaptı. Amsterdam'da da daha kuru bir üslûpta zarif portreler yaptı. Din ve mitoloji konularını da işleyen Maes, 1693' de Amsterdam'da öldü.

Nicolaas Maes  -  Yemek öncesi duası

KOKU ALAMAMA (hipozmi)

KOKU alma duyusunun azalmasına "hipozmi" denilir. Geçici veya kalıcı olabildiği gibi, sadece bir veya daha fazla kokuyu ilgilendirebilir. Ayrıca doğuştan gelen veya sonradan edinilmiş tek veya çift taraflı koku alamama biçimleri de vardır.

Geçici koku alamama, burundaki sinirsel duyusal mukozanın uzun müddet keskin koku almasıyla gelişir. İleri yaşlarda görülen koku alamama bir hastalık belirtisi olmayıp, yaşlanmanın fizyolojik bir neticesidir. Yaşlılık haricindeki bütün hipozmi vakalarında, koku alma işlevine katılan yapılarda bir bozukluk vardır.

CHARLES RENNİE MACKİNTOSH, eser-biyografi

İSKOÇ  dekoratör ve mimar, 1868 yılında Glasgow'da doğdu. Eserleri, İngiltere'deki 19. yy. sonu sanatını, Avrupa'nın yeni sanat akımına bağlar. Glasgow'da Belediye Güzel Sanatlar okulu (1897), Miss Cranston'un meşe bezemeli çay salonu (1896-1904), Glasgow dolaylarında, Kilmacolm'da Windy Hill (1899-1901), Helensburgh'da Hill House (1902-3) gibi eserler sanatçının modern anlayışını gösterir. Mackintosh, 1928' de Londra'da öldü.

Charles Rennie Mackintosh  -  Miss Cranston'un çay salonundan 

HİSTİYOSİTOM (bağdoku tümörü)

HİSTİYOSİT HÜCRELERİ

Organizmadaki bağdokuda dağınık halde bulunan hücrelere "histiyosit" hücreleri adı verilir. Bu hücreler; hücre artıklarını, yıkıma uğramış doku parçalarını ve organizmaya girmiş yabancı cisimleri içine alarak bunları öğütme özelliğine sahiptirler.

Histiyosit, yaklaşık olarak aynı işi gören "makrofaj" ile eşanlamlı olarak kabul edilebilir. Dokularda bulunan histiyositler, kandaki monositlerden kaynaklanır.

HİSTİYOSİTOM

Histiyosit içeren bağdoku tümörüdür. Tümörü oluşturan hücrelerin çeşitli biçimsel özellikler göstermesi sebebiyle, tümörün histolojik yapısı oldukça zengin bir çeşitlilik gösterir. Yüzeysel dokulardan çıkan histiyositom genellikle iyi huyludur. Çoğunlukla gerçek bir tümör olmayıp, çeşitli uyarılara cevap olarak gelişen bir hücre çoğalması görülür.

Derin dokulardan kaynaklanan histiyositom, kötü huylu özellik göstererek çevre dokulara sıçrar. Tümör alındıktan sonra, tekrarlama ve metastaz yapabilir.

AUGUST MACKE, eser-biyografi

ALMAN ressam, 1887 yılında Meschede'de doğdu. Alman "anlatımcılığı"nın en ilgi çekici temsilcilerinden biridir. Münih'te "Mavi Atlı" grubuna katıldı. Işık-renk'i kullanarak "zamandaş kontrast" yeniliğini buldu. Çok canlı tonlar taşıyan eserlerinde çoğunlukla çağdaş sahneleri çizmiştir. Marne savaşında vurulan August Macke, 1914' de ( yaş 27) Perthes-Les Hurlus, Marne'da öldü.

August Macke  -  Gecenin içinde iki kız  (1912)

HİYALİNOZ (hiyalin birikmesi)

VÜCUDUN çeşitli yapılarında glikoproteinden oluşmuş "hiyalin" maddesinin (camsı madde) birikmesiyle oluşan patolojik sürece "hiyalinoz" denilir. Eskiden kalma nedbe dokusu olan bağdokuda, damar sertliği bulunan kan damarları duvarında, yüksek tansiyon, şeker hastalığı vb. gibi sebeplerle oluşmuş böbreklerdeki kılcal damar yumağında hiyalin birikimi görülebilir.

Hiyalin birikimi olan yapılarda doku hasarı, işlev kaybı ve sonunda doku gerilemesi (atrofi) olur. Hiyalinozun sebebi kesin olarak bilinmemektedir.

MADALYALAR, NİŞANLAR

İstiklâl madalyaları ön yüzü

HOMEOSTAZ (iç ortamın sabitliği)

HAYATIN devamı için düzenleyici sistemler yardımıyla vücudun iç ortamının sabit tutulmasına "homeostaz" denilir. Homeostazda rol oynayan başlıca etkenler; kan dolaşımını, vücut sıcaklığını, PH değerini, su ve elektrolit dengesini ve hormon metabolizmasını düzenleyen sistemlerdir. Meselâ soğuk bir ortama girildiğinde vücut lüzumlu değişiklikleri yaparak kendi sıcaklığını (36,5 derecede) sabit tutmaya çalışır.

MİNO MACCARİ, eser-biyografi

İTALYAN ressam, gravürcü ve yazar, 1898 yılında doğdu. Roma Güzel Sanatlar Akademisi'nde gravür profesörü oldu. Sanat yönünden kıymetli, toplumsal ve siyasî hiciv türünde birçok desen yaptı. "İl Mondo" gazetesinde karikatürler çizdi. Mino Maccari 1989' da Roma'da öldü.

Mino Maccari  -  Bir tablosu

UYURKEN HORLAMA

UYKU esnasında nefes alıp verirken çıkarılan gürültülü sese "horlama" diyoruz. Yalnızca nefes alırken, verirken veya her ikisinde birden görülebilir. Havanın üst solunum yollarından geçerken bir engelle karşılaşması horlamaya yol açar.

Bazı vakalarda, hiçbir organik bozukluk olmamasına rağmen, burun kanalının yutağa bağlandığı bölgede ve burun deliklerinde mekanik bir engel bulunur. Çocuklarda bademciklerin büyük olması, erişkinlerde görülen burun polipleri, yaşlılarda ise geniz etinin gevşeyerek sarkması mekanik bir engel oluşturarak horlamaya sebep olur.

Sarkan geniz etinin küçültülüp sıkılaştırılması yönündeki tedaviyle horlama sesi azaltılabilir veya kesilebilir. Burun polipleri ise ameliyatla alındıklarında yeniden oluşabilirler.

CESARE MACCARİ, eser-biyografi

İTALYAN ressam, 1840 yılında Siena'da doğdu. L. Mussini'nin öğrencisi oldu. Dinî ve tarihî süslemelerde 19. yy. sonunda büyük ün kazandı. (Roma'da senato sarayı, Adliye sarayı, Loreto bazilikasının kubbesi vb.). Cesare Maccari, 1919' da Roma'da öldü.

Cesare Maccari  -  Cicero ve Catilina senatoda   (Senato sarayında fresk)

HÜCRE nedir?

HÜCRE, canlı organizmaları meydana getiren temel yapıtaşıdır.  Yan yana ve üst üste dizilerek binanın duvarlarını meydana getiren tuğlaya benzer, fakat en mühim farkı canlı olmasıdır.

Çapları yaklaşık 10 ilâ 40 mikron arasında değişen bu küçük yapılar; uyarılara cevap verme, büyüme ve çoğalma, çevreyle madde alışverişinde bulunma gibi önemli özellikleri taşır. Organizmalar arasındaki farklılıklar, tamamen onları oluşturan hücrelerin özellik ve faaliyetleri, sayıları, biraraya gelme biçimleri ve birbirleriyle ilişkileriyle izah edilir.

Her hücre, içinde DNA' yı barındıran bir çekirdek ve onun çevresindeki sitoplazmadan oluşur. Sitoplazmada organel denilen çeşitli yapılar bulunur. Sitoplazma çok mühim işlevi olan bir zarla çevrilidir.

MACCHİAİOLİ (lekeciler grubu)

MACCHİAİOLİ, "lekeciler" mânâsına gelen ve 1855-67 yılları arasında Floransa'da, İtalyan birliği yandaşlarının da uğrak yeri olan "Michelangelo'nun kahvesi"nde biraraya gelen ressamlar topluluğunu ifade eden italyanca bir terimdir.

G. Fattori, S. Lega, C. Banti, S. de Tivoli, O. Borrani, T. Signorini, G.N. Costa gibi İtalya'nın farklı bölgelerinden gelen sanatçıların oluşturduğu bu akımın temsilcileri, gerçeklikten edindikleri izlenimleri "renk lekeleriyle" yansıtmaya çalışırlar.

Bu sanatçılar, akademik resme ve onun estetik kurallarına tepki olarak gerçekliği yeniden tanımlamaya önem verdiler. Bunu yaparken de gerçekliği asıl ölçülerine indirgediler ve çoğunlukla duru ve renkli lekeler ihtiva eden bir resme yöneldiler.

Fransız izlenimci ressamlarda ışık, nesneleri eritir ve değiştirirken, macchiaioli'de şekli belirleyen bir unsur olarak kullanıldı.

Telemaco Signorini  -  Coverciano'da güneş vuran ev  (Macchiaioli)

İÇ BOĞULMA

SOLUNUM yollarının, vücudun içinden gelen sıvı maddelerle tamamen dolmasına bağlı gelişen boğulmaya "iç boğulma" denir. Çoğunlukla gırtlak, nefes borusu ve şah damarının şiddetli darbelere uğramasıyla olan kanamalar veya aort balonunun yırtılmasıyla akan kanın bir hava yoluna açılması, akciğer tüberkülozuna bağlı olarak oluşan kovukların kanaması şeklinde olabilir.

Kanamaların dışında; bir apseden gelen cerahatin veya mideden gelen kusmuğun nefes yoluna kaçması da iç boğulma yapabilir. İç boğulmanın olabilmesi için nefes yollarına kaçan sıvının miktarının çok olması gerekir. Yutma ve öksürük refleksini bozan veya baskılayan bütün şartlarda (felç, zehirlenme, narkoz esnasında) iç boğulma kolaylaşır.

ÉDOUARD MAC-AVOY, eser-biyografi

FRANSIZ ressam, 1905 yılında Bordeaux'da doğdu. Özellikle büyük boy portreleriyle tanındı. 1964' de, en önemli 11 bağ sahibini birarada gösteren "Bordeaux'ya saygı" tablosunu yaptı. Johnny Halliday portresine kendisi "zamandaş portre" adını verdi. 1967' de Danimarka prensesi Margrethe'nin portresini yaptı. Aynı yıl, "Başkan Kennedy'nin on üç nutku" adlı 13 taş baskısını resimledi. Édouard Mac-Avoy, 1991' de Saint-Tropez'de öldü.

Édouard Mac-Avoy  -  Marie Noel   (1961)

İLÂCA TEPKİ GÖSTERME

BAZI insanların vücudu çeşitli maddeleri özellikle de ilâçları kabul edemeyebilir. Bu durum, anormal ve aşırı bir tepki şeklinde ortaya çıkar. Maddenin tedavi edici bir dozda verilmesi veya maddeyle en küçük bir temas bile toksik belirtilere, genel bir fenalaşma, bulantı-kusma, tansiyonda düşme, solgunluk, solunum güçlüğü ve deride yaygın döküntülerin görüldüğü bir krize yol açar.

Vakaların büyük bölümü; aspirin, penisilin, sulfamid, streptomisin, barbitürat vb. alerjisi gibi, alerjik olaylara bağlıdır. Bazı vakalarda, vücudun tepkisi sadece aşırı, fakat normal doğrultuda gider. Sempatik sinir sistemi kolayca uyarılan kişilere "sempatikomimetik" ilâçlar, vagus siniri kolayca uyarılan kişilere "parasempatikomimetik" ilâçlar verildiğinde böyle bir durum gelişebilir.

Bazı vakalarda ise, bazı ilâçlara karşı aşırı duyarlılık doğuştan gelir ve sebebi bilinmez.

JEAN GOSSAERT MABUSE, eser-biyografi

FLAMAN ressam, 1472' ye doğru Wijk bij Duurstede'de veya 1478' e doğru Maubeuge'de doğdu. İlk eserlerinde G. David ve A. Dürer'in etkisi göze çarpar. 1508-09 yıllarında tablolarında, yaşadığı İtalya'nın tesiri görülür. 1515-17 yıllarında Mechelen'de 5. Karl ve Avusturyalı Margarete hesabına çalıştı.

Bourgogne'lu Philippe ile Utrecht'e, Philippe'nin ölümünden sonra da Middelburg'a gitti. Orada Danimarka kralı 2. Christian'ın çocuklarının portresini yaptı. Dinî kompozisyonlar, mitolojik sahneler ve portreler gerçekleştirdi. Barok resmin öncülerinden olan Mabuse, 1533-36' ya doğru Middelburg'da öldü.

Jean Gossaert Mabuse  -  Yaşlı karıkoca

İDRAR SAĞLIK GÖSTERGESİ

İDRAR normal şartlarda berrak, limon sarısı renginde ve asidik karakterdedir. Günde yaklaşık 1,5 litre idrar vücuttan atılır, ama bu miktar normal şartlarda bile beslenme türüne, içilen sıvı miktarına ve terlemenin derecesine göre önemli ölçüde değişebilir. İdrarın % 95' i sudan, geri kalanı da çeşitli organik ve inorganik maddelerden oluşur.

Hastalık durumunda, idrarın başta görünümü ve rengi olmak üzere, fiziksel özellikleri önemli ölçüde değişir. Kan idrarın rengini koyulaştırır. İltihaptan oluşan cerahat idrarı bulanıklaştırır. 

LÛT GÖLÜ ELYAZMALARI

Samuel kitabı ( parça Mö 225)

KİRBET Kumran'da Lût Gölü yalıyarlarının oyduğu mağaralarda, ilk grubu 1947' de bulunan ve 1949' dan itibaren de sistemli olarak derlenen elyazmalarına "Lût Gölü Elyazmaları" denildi. Mühürlü küpler içine yerleştirilmiş olan bu elyazma tomarlar hiç bozulmamıştı. Aramice ve İbranice yazılmış olan elyazmaları 600 kadardı.

Samuel kitabı (detay)

Sayıları fazla ve çok önemli olan bu elyazmaları, "Eski Ahit" kitaplarının büyük kısmının kopyalarını, Kumran Sektinin (cemaatinin) veya Essenîler'in teşkilât ve öğrenim sistemiyle ilgili yazıları ihtiva eder.

Manastır kütüphanesine veya münzevî Essenîler'in ortak evine ait olması gereken bu belgelerin, 66 - 70 yıllarındaki ilk Yahudî savaşı sırasında buraya gizlendiği sanılır. Belgelerin hepsi 70 yılından evvel yazılmıştır.

Kumran'da elyazmalarının bulunduğu 1 no lu mağara

ÜREME ORGANLARININ ALINMASI (iğdiş)

KADINLARDA yumurtalıkların, erkeklerde ise erbezlerinin (testislerin) alınması ameliyatına "iğdiş etme" denilir. Bunun neticesinde üreme imkânı ortadan kalktığı gibi, fizikî görünüşte, psikolojik yönelimde ve hormonal dengede önemli değişiklikler meydana gelir. Bu değişiklikler iğdiş edilme yaşına göre farklılık gösterir.

Ergenlikten evvel genç bir erkeğe tatbik edildiğinde, sonuçlar hemen ortaya çıkmaz, ama ergenlik dönemi gelmeye başlayınca kişinin, çocuksu görünümü devam eder (ergenliğin fizikî değişimleri ortaya çıkmaz). Tüm cinsel organlar küçüktür, kas gelişimi oldukça azdır ve aynen kadınlardaki gibi vücutta yağ birikir. Kemiklerdeki büyüme kıkırdakları yeterince kapanmadığı için boy uzar. Gırtlak küçük kalır. Ses incedir. Cinsî faaliyetler ortaya çıkmaz.

Erkekte ergenlikten sonra iğdiş edilmenin neticeleri dış görünüme pek yansımaz. Sperm oluşumu yoksa da cinsî faaliyetler hâlâ devam edebilir.

Kadınlarda iğdiş edilmenin etkileri daha az belirgindir. Ergenlikten önce veya sonra yapılması önem taşımaz. Çocuklukta yapılırsa, iskelete ait bozukluklar ortaya çıkar ve ergenlikte âdet görülmez. Dölyolunun ve dış cinsî organların gelişimi noksandır. Daha sonra, cinsiyet özellikleri erkeksiliğe doğru kayar.

Kadına üreme çağında iğdiş yapılırsa, dölyolu ve dölyatağı mukozasında bir gerileme ve genel olarak da yaşdönümüyle ilgili belirtiler ortaya çıkar.

JEAN LURÇAT, eser-biyografi

FRANSIZ ressam ve halı desinatörü, 1892 yılında Bruyères, Vosges'de doğdu. Önce Cezanne'ın etkisinde kalarak gerçeküstücü anlayışla, rüyayı andıran ıssız manzara resimleri çizdi. 1917' den itibaren halıcılıkla ilgilendi.

1936' da Gobelins imalâthanelerinde, onun ilk halıcılık dizisi olan "İkaros'un hayâlleri" dokundu. 1939-41 yılları arası Aubusson'da kaldı. Orada Marcel Gromaire'in desteğiyle halı tekniğini yeniledi. Birçok halı işi, seramikler, gazete ve kitap resimlemeleri yaptı.

1964' de "Dünya şarkısı" adı verilen (tümü 500 m2 den oluşan 9 halı) anıtsal duvar kaplaması Dekoratif sanatlar müzesinde sergilendi, 1967' de Angers şehrinin malı oldu. Jean Lurçat, 1966' da Saint Paul-de-Vence'de öldü.

Jean Lurçat  -  Apokalipsis halısı  (detay)

İDRAR ÇÖKELTİSİ (sedimenti)

İDRARDA erimemiş halde bulunan maddelere "idrar çökeltisi (sedimenti)" adı verilir. Normal şartlarda bu maddeler çok az olur. Değerleri beslenmeye göre değişen ürat, fosfat ve karbonat gibi tuzlardan, mesane ile siyek yollarından düşen az sayıda hücreden ve kadınlarda dölyolundan düşen hücrelerden oluşur.

Bu maddelerin değerleri, böbrek ve idrar yolu hastalıklarında çok değişir. Hastalık şartlarında, çökeltide; kandan gelen alyuvarlar, akyuvarlar, "silindir" denilen böbrek borucuklarının şeklini almış protein ve akyuvar oluşumları, amorf tuzların çökeltileri veya kristalleri, mukoza epitelinden düşen ve sayıları aşırı yüksek olan hücreler ile mesane veya idrar yolları tümörleri olan hastalarda tümör hücreleri görülür.

BERNARDİNO LUİNİ, eser-biyografi

İTALYAN ressam (Del Lupino), 1480 yılına doğru Luino'da doğdu. Leonardo da Vinci'nin etkisinde kalan Luini, eski Lombardia'lı ustaları Foppa, Bergognone'ye ve sakin ufuklarını benimsediği Umbria'lılara bağlanır.

Dinî konuları da işlemiştir. Bramantino ile beraber Monza'daki Pelucca villasının dekorlarını yaptı (1522-25). Saronno ve Lugano'da (1525-27) Germen sanatıyla yakınlığını ortaya koyan büyük freskleri vardır. Bernardino Luini, 1532' de Milano'da öldü.

Bernardino Luini  -  İsa'nın doğumu

İKTUS nedir?

Akut ve hızlı belirtilerle ortaya çıkan, ağır bir klinik tabloya yol açan, ölümle veya belirgin nörolojik izler bırakarak neticelenen beyin damarlarıyla ilgili bozukluklara "iktus" denilir. İktus, bilinç kaybıyla hızla ortaya çıkar. Hasta yere düşer, yüzü morarır ve nefes alıp-vermesi kabalaşır.

Kasları tamamen gevşemiş, tüm refleksleri kaybolmuştur. Hemen veya birkaç gün içinde ölmezse bilinç yavaş yavaş yerine gelir, refleksler tekrar kazanılır, kaslar gerginleşir; bu sırada beyinde ortaya çıkan lezyona bağlı nörolojik bozukluklar kendini belli etmeye başlar.

Vakanın tipi ve bıraktığı izler, lezyonun bulunduğu beyin bölgesine göre değişir. Konuşma bozuklukları, daha üst seviyeli işlevlerde bozulmalar, kol ve bacaklarda, vücudun sağ ya da sol tarafında felç veya kuvvetsizlik olabilir.

Bazı vakalarda ise klinik tablo bu kadar ağır değildir. Nörolojik rahatsızlıklar daha belirsiz olup, zamanla işlevler tümüyle yeniden kazanılabilir.

ŞTEFAN LUCHİAN, eser-biyografi

ROMANYA'LI ressam, 1868 yılında Ştefaneşti'de doğdu. Paris'te Julian Akademisi'nde okudu (1891-93). Memleketine, modern Fransız okulunun anlayışını getirdi. Başlıca eserleri Bükreş'teki Simu müzesinde olan Stefan Luchian, 1916' da Bükreş'te öldü.

Ştefan Luchian  -  Çiçekçi Safta

İLEİT (ileum iltihabı)

İNCEBAĞIRSAĞIN  son bölümü olan "ileum" kısmını ilgilendiren iltihabî sürece "ileit" denilir. Sindirim kanalının bu bölümü, genellikle incebağırsağın iltihabî kökenli tüm hastalıklarından etkilenir. Özellikle ileumun ve ileumla körbağırsak arasındaki kapakçığın üst bölümünün tutulduğu başlıca hastalıklardan, ülserli kolit, enterit ve Crohn gibi hastalıklardan. Burası ileitin en sık yerleştiği bölgelerdir. İleumun son bölümünün iltihabı (akut terminal ileit) çocuklarda sık görülür.

LEİDEN'Lİ LUCAS, eser-biyografi

HOLLANDA'LI ressam ve gravürcü, 1489 veya 1494' de Leiden'de doğdu. Cornelis Engelbrechtsz'in öğrencisi oldu. Söylentiye göre, 1508' den sonra, kendisine büyük ün kazandıran bakır ve ağaç gravürler yaptı. 1521' de Anvers'de Albrecht Dürer ile karşılaştı. Gravürleri, gölgelerin yumuşaklığı, geniş hayâlgücü ve günlük hayatı canlandırmadaki ustalığıyla dikkat çeker. Lucas, 1533' de doğduğu şehirde öldü.

Leiden'li Lucas  -  Satranç oyuncuları

BAĞIRSAK TIKANMASI

BAĞIRSAK tıkanmasının çeşitli sebepleri vardır: Bağırsak içindeki yabancı cisimler, asalaklar, saplı-sapsız tümörler, doğumsal darlıklar, iltihaplar. Bağırsak dışındaki yapışıklıklar, çevre organlardaki tümör ve iltihaplar.

Ayrıca, sindirim kanalının hareketlerinin tamamen durması da tıkanma yapar. Bu durum, bağırsak hareketlerini refleks yolla sağlayan sinir ağlarının işlevlerinde oluşan bir bozukluğa bağlıdır. Bu refleks etkenlere çeşitli hastalıklardan kaynaklanan metabolik bozukluklar veya kanda protein, klor, potasyum azalması da eklenebilir.

İSMET PAŞA LOZAN'DA

Lozan barış anlaşmasında birinci Türk heyeti

İMMATÜRİTE (olgunlaşmadan doğma)

BEBEĞİN olgunlaşmadan doğmasına "immatürite" denilir. Doğumda ağırlığı 2,5  kilonun altında olan bebekler "immatür" olarak tanımlanır. Zamanından evvel doğmuş bebeklerin, yani prematürelerin birçoğu bu sınıfa girer. Bazen prematüre bir bebeğin ağırlığı 2,5 kilonun üzerinde olabilir.

Zamanında doğmuş bebeklerin bir bölümü "immatür" sınıfına girebilir. Uygulamada immatür ve prematüre terimleri sıkça birbiri yerine kullanılır. İmmatür yenidoğanlarda, normal doğan bebeklere göre ölüm oranı daha yüksektir. Bunun sebebi, nefes alma bozukluklarının daha sık olması ve enfeksiyon hastalıklarına daha kolay yakalanmalarıdır.

İmmatür bebeklerin vücut ısıları da genellikle düşüktür. Bu sebeple çevrenin sıcaklık değişimlerine iyi uyum sağlayamazlar. Bakımlarının, ortamın nem oranının ve sıcaklığın kontrol altına alınabildiği ve aseptik şartların güvenli olduğu özel merkezlerde yapılması gerekir. Bu merkezler, immatür bebeklerin her bakımdan normal hale gelebilmeleri için özel bir beslenme programı tatbik ederler.

MAURİCE LOUTREUİL, eser-biyografi

FRANSIZ ressam, 1885 yılında Montmirail'de doğdu. Noter kâtipliği, gazetelerde desinatörlük, kahvelerde portre ressamlığı yaptı. École Nationale Supéricure des Beaux-arts'dan, Gabriel Ferrier tarafından kovuldu. Üstlerine karşı geldiği için 1914' de kovuşturmaya uğradı; sorumsuz olduğuna karar verildi.

1920' de "Adsızların sergisi" ni kurdu. Eugène Dabit, Christian Caillard ile "Pré-Saint-Gervais" grubunu oluşturdu. Kuzey Afrika ve Avrupa'yı dolaştı. Coşkun ve duygulu üslûbuyla Van Gogh'u andırır. Maurice Loutreuil, 1925' de Paris'te öldü.

Maurice Loutreuil  -  Pencere önünde demet

BAĞIŞIKLIK TOLERANSI

VÜCUDUN antijen (vücudun önceden tanımadığı, yabancı) etkisi olan maddelerle karşılaştığı zaman bağışıklık tepkisi (reddetme, yoketme çalışmaları) geliştirememesine "bağışıklık toleransı" denilir. Bağışıklık sistemi genellikle vücudun kendi bileşenlerine (organ, dokular vb) karşı tepki vermez. Bunun sebebi olarak, vücudun kendisine karşı tepki veren ilkel lenfositlerin doğumdan evvel yok edildiği görüşü ileri sürülmüştür.

Bazı durumlarda, vücudun kendi dokularına karşı tepki vermesini engelleyen kısıtlamalar yetersiz kalır ve bunun neticesinde "romatoit artrit" gibi özbağışıklık hastalıkları ortaya çıkar. Vücut bu hastalıklarda kalp kası, göz merceği, eklem kıkırdağı gibi kendi dokularına karşı, bir antijene verdiği tepkiyi verir ve doku yıkımına yol açar. Ayrıca, bu kısıtlamaların yetersizliği vücudu enfeksiyonlara yatkın hale getirir. 

LORENZO LOTTO, eser-biyografi

İTALYAN ressam, 1480' e doğru Venedik'te doğdu. Tiziano'nun etkisine karşı çıkan birkaç ünlü Venedikli ressamdan biridir. Sanatı, Alvise Vivarini'nin veya Giovanni Bellini'nin sanatına bağlanır. "Bernando de Rossi (1505)", "Andrea Odoni (1526)", "Bereli genç adam (1526)" portreleriyle tanındı.

Lotto'nun eseri, kaynaşma ve dengesizlik bakımından daha çok Alman sanatına yakındır. Yoksul kişiler arasında yaşayan ressam, kalabalıkları büyük gerçeklikle canlandırır. Hepsi aynı değerde olmayan eserleri, bazı yönleriyle "barok" sanatı müjdeler. Lorenzo Lotto, 1556' da Loreto'da öldü.

Lorenzo Lotto  -  Bereli genç adam

AŞI İLE KORUMA

BAĞIŞIKLAMA yoluyla vücudu enfeksiyon hastalıklarından koruma tekniklerinden biri de aşılamadır. Temelde hastalık etkeni olan bakteri veya virüsün zayıflatılmış ya da öldürülerek etkisiz hale getirilmiş şeklinin doğrudan vücuda verilmesine ve vücudun bunlara karşı antikorlar üretmesinin sağlanmasına dayanır. Antikorların üremesi kişiden kişiye değişmekle beraber biraz zaman alabilir.

Enfeksiyon hastalıklarının önlenmesi için daha evvel bağışıklanmış olan ve dolayısıyla kanında bu enfeksiyona karşı antikorlar bulunan hayvanların serumundan da istifade edilebilir. Bu yöntem daha kısa sürede etkili olur.

CLAUDE LORRAİN, eser-biyografi

FRANSIZ ressam, (Claude Gellée) 1600 yılında Mirecourt yakınları, Chamagne'da doğdu. Beş çocuklu fakir bir ailenin üçüncü çocuğuydu. Fribourg'da ağaç üzerine gravür yapan ağabeyinin yanına gitti. Akrabalarından biri onu Roma'ya götürdü. Orada 3 - 4 sene kadar ressam Agostino Tassi'nin yanında çalıştı.

1625' de Roma'dan ayrıldı, bir müddet Venedik'te, sonra bir yıl Nancy'de kaldı, 1627' de Roma'ya döndü, orada Poussin ile buluştu. Artık İtalya'dan ayrılmayacaktı. İlk başarılarını 1630' da kazandı. İspanya kralı ona 8 peyzaj ve deniz manzarası ısmarladı. Kompozisyonlarının hatırasını yaşatmak için, tablolarının krokilerini topladığı "gerçeğin kitabı" veya "icadlar kitabı" adlı eserine başladı.

Claude Lorrain'in sanat tarihinde mühim bir yeri vardır. Eisheimer ve Paul Bril gibi Alman ve Hollandalı sıradan ressamların etkisinde kalan sanatçı, İngiliz peyzaj sanatının gelişiminde önemli rol oynadı. Güneşin doğuşundan batışına kadarki seyrini yansıtan deniz manzaraları yaptı. İzlenimcilerin öncülerinden sayılan Claude Lorrain, 1682' de Roma'da öldü.

Claude Lorrain  -  Azize Ursula'nın gemiye binişi

DİŞ YERİNE İMPLANT

DİŞ hekimliğinde, eksik dişlerin yerini sunî dişlerle doldurmaya yönelik protez ve cerrahî işlemlere implant denir. Önce, implantın yapılacağı diş eti bir kesikle ayrılır ve çene kemiği görünür hale getirilir. Paslanmaz metalden yapılmış diş kökü, çene kemiğine sıkıca vidalanır. Takılan bu vidanın çene kemiğine iyice tutunması için 1 - 2 ay kadar beklenir. Daha sonra metal vidanın (kökün) üzerine seramikten yapılı çiğneme kaplaması oturtulur.

BERNARD LORJOU, eser-biyografi

FRANSIZ ressam, 1908 yılında Blois'da doğdu. Modern hayattan edindiği izlenimleri, açık renklerle ortaya koyduğu büyük kompozisyonlarında, katı bir "anlatımcılık" anlayışı göze çarpar. Çok sayıda eseri olan Lorjou, 1965' de "Kentauroslar ve motosikletler" adlı bir dizi eserini sergiledi. Aynı yıl tahta üzerine 150 gravürle Guillaume Apollinaire'in "Le Bestiaire"ini resimledi.

Paris'te Avcılık müzesindeki Afrika salonunun tavan süslemesini 1966' da tamamladı. 1968' de BM' in isteği üzerine "açlıkla mücadele" için poster oluşturdu. 1980' de Ortadoğu ve Afganistan'daki dünya çatışmalarıyla ilgili "Askerlik ve tehdit" ve "Sabra ve Şatilla" adlı eserlerini Paris'te sergiledi. Lorjou, 1986' da Saint-Denis-sur-Loire' da öldü.

Bernard Lorjou  -  Paris'li âşıklar  (1968)

İNFANTİLİZM (çocuk gibi kalma)

BEDENSEL büyüme ve ruhî gelişme bakımından geri kalmanın yol açtığı patolojik duruma "infantilizm" denilir. Bu durumdaki bir insan çocukluk dönemine has özellikler taşır. Özellikle boyu kısadır, ama vücudu orantılıdır. Zayıf ve kasları az gelişmiş olan bu tür kişiler cinsî yönden de geri kalmıştır. Düşünsel ve ruhî gelişme seviyeleri ise normal veya düşük olabilir. 

İnfantilizm, çeşitli hormonal ve metabolizma hastalıklarının bir belirtisi şeklinde ortaya çıkar. En tipik şekli, ergenlik öncesi çağda hipofizin yetersiz çalışmasına bağlı gelişme geriliğidir. Daha nadir görülen biçimleri ise, vücutta herhangi bir patoloji olmayan yapısal özellik olarak ortaya çıkar.

MONACO LORENZO, eser-biyografi

İTALYAN ressam ve minyatürcü, 1370 yılına doğru Siena'da (?) doğdu. Degli Angeli manastırında Camaidoli tarikatına mensup bir rahipti (1391). Agnolo Gadi'den ders aldı. Floransa'da, Siena tarzına bağlı kalarak, devrini tamamlamakta olan "gotik" üslûbun temsilcisi oldu.

Monaco Lorenzo'nun ilgi çeken yanı minyatürcülüğünden gelir; bütün kompozisyona ışıklı renklerin parlaklığını yaymada başarılı oldu. Angelico'nun ustası olan Monaco Lorenzo, 1422' den sonra Floransa'da öldü.

Monaco Lorenzo  -  Meryem'in taç giymesi

İNFERTİLİTE (gebeliğin devamsızlığı)

KADINLARDA döllenme yeteneği tam olmasına rağmen, üreme işlevlerindeki bir bozukluk neticesi, canlı doğumu sağlayacak hamileliğin sürdürülememesi durumuna "infertilite" denilir. Bunun çeşitli sebepleri vardır:

Üreme sisteminin, özellikle de dölyatağının doğuştan gelen oluşum bozuklukları veya kâfi derecede gelişememesi, hormon dengesindeki bozukluklar, iyi huylu tümörlerin olduğu dölyatağı duvarı hastalıkları, dölyatağının duruş bozuklukları sayılabilir. İnfertilite terimine bazen daha geniş mânâda "kısırlık" da denilir.

VENEZİANO LORENZO, eser-biyografi

İTALYAN ressam, 1336 yılında Venedik'te doğdu. Paolo Veneziano'nun öğrencisiydi. Vicenza'daki poliptiğinde ustasının üslûbunu sürdürdü. Bologna ve Padova'da kaldığı müddetçe "gotik" üslûptan etkilendi. "Güllü Madonna" ve "Cebrail'in Meryem'e müjdesi (1371)" adlı tablolarında ince ve zarif bir üslûp göze çarpar. Veneziano Lorenzo, 1373' de doğduğu şehirde öldü.

Veneziano Lorenzo  -  Güllü Madonna

HAMİLELİKLE BAŞLAYAN HCG ARTIŞI

HCG (insan koryonik gonadotropini) hormonu, hamileliğin ilk dönemlerinde salgılanmaya başlayan bir hormondur. Döllenmiş yumurtanın dölyatağında yuvalanmasından  7 - 14 gün sonra kanda belirmeye başlar.

Kanda HCG aranması, hamileliğin erken dönemde belirlenmesini sağlayan modern yöntemlerin temelini oluşturur. Hamilelik ilerledikçe önemli ölçüde artan HCG, hamileliğin sonlarına doğru sabit bir seviyeye düşerek azalır.

Dış gebelik teşhisi konulması ve ilk üç ayda hamileliğin gelişiminin takip edilmesi için kandaki miktarının belirlenmesi çok faydalıdır. Kanda HCG bulunması bazı erbezi tümörlerinin bir belirtisi olarak da kabul edilir. HCG nin kandaki normal değerleri erkekte; 0 - 5 mUI/ml dir.

HCG incelemesi kanda veya idrarda yapılır. Bebek özlemi çeken bayanların, "acaba hamile miyim?" diyerek eczaneden aldıkları HCG ye duyarlı ucuz ve pratik aparata, sabah ilk idrarını damlattıklarında gördükleri "çift çizgi" hamile olduklarının habercisidir. Tek çizgi varsa, hamilelik yoktur.

Hamile kadında HCG değerleri şöyle oluşmaktadır:

3.  haftada  10 - 2.000  mUI/ml
4  ilâ  5. haftada  500 - 10.000  mUI/ml
6  ilâ  12. haftada  5.000 - 15.000  mUI/ml
13  ilâ  24. haftada  10.000 - 30.000  mUI/ml
25  ilâ  42. haftada  5.000 - 15.000  mUI/ml

PİETRO LORENZETTİ, eser-biyografi

İTALYAN ressam, 1280 yılına doğru Siena'da doğdu. 1320 yılı sıralarında Giotto'nun yanında çalıştı. Sonra daha heyecanlı, daha "gotik" bir tarzda eserler veren kardeşi ve öğrencisi Ambrogio'nun etkisinde kaldı. Kardeşiyle, 1335' de Siena hastanesinin fresklerini yaptı.

Lorenzetti, başlıca eseri olan "assisi" fresklerini 1320-30 yılları arası yapmış olmalıdır (aşağı bazilikanın sağ kanadında). Fresklerde bazı motiflerin Bizans etkisi taşıdığı görülür, ancak biçimlerin yoğunluğu ve bütünlüğünde yeni bir anlatım vardır. Aynı anlatıma "Meryem'in doğuşu (1342)" nda da rastlanır. Pietro Lorenzetti, 1348' de (?) Siena'da öldü.

Pietro Lorenzetti - Azizler arasında meleklerle Meryem

UYKUSUZLUK

UYKU-uyanıklık durumunu yöneten sinirsel mekanizmalardaki bir bozukluk sebebiyle, uyku olayının gerçekleşmemesine "uykusuzluk (insomnia)" denir. Menenjit ve ensefalit gibi bazı sinirsel hastalıkların belirtisi olabileceği gibi, bazı hormonal kökenli hastalıklarda, ağır akciğer veya böbrek yetmezliklerinde ortaya çıkabilir.

Sıradan sebeplere bağlı olarak da uykusuzluk gelişebilir. Meselâ günlük yaşam düzeninin değişmesi gibi. İnatçı bir öksürük, ağrılar ve genel bir hastalık da uykusuzluk getirebilir. Ayrıca, sinir sistemini uyaran kahve, çay, bazı zayıflama ilâçlarının fazla kullanımı gözardı edilirse, uykusuzluk doğal hayatın tepkisel veya mizaçla ilgili bir bozukluğundan da kaynaklanabilir. 

AMBROGİO LORENZETTİ, eser-biyografi

İTALYAN ressam, 1285 yılında (?) doğdu. Ressam Pietro Lorenzetti'nin kardeşi. Giotto'nun kesinliğinden uzaklaşan daha süslü bir üslûba yöneldi. Bu gelişme, Siena'daki San Francisco fresklerinden başlayarak, "Aziz Niccolo di Bari" triptiğinde (1332' ye doğru, Uffizi), "Çarmıha geriliş" adlı poliptikte (Frankfurt) ve Monte Siepi fresklerinde görülür. "Meryem, melekler ve azizler arasında" (1340' a doğru Siena) bir renk kaygısını ortaya koyar.

1337-39 yılları arasında, Siena Belediye sarayının Dokuzlar salonu için, "Şehirde ve köyde iyi ve kötü yönetimin etkileri" adlı ünlü freskleri gerçekleştirdi. Bu dizi 14. yy. da İtalya'daki yaşamı öğrenmek için önemli bir kaynaktır. Ambrogio Lorenzetti, 1348' de (?) Siena'da öldü.

Ambrogio Lorenzetti  -  Şehirde ve köyde, iyi ve kötü yönetimin etkileri (1337-39)

HASTAYI GÖZLE MUAYENE

HASTAYI gözle inceleme, hastanın rutin muayenesinde önemli aşamalardan biridir. Elle muayene, bir elin parmaklarıyla diğer elin sırtına vurarak muayene, dinleme gibi aşamalardan önce gelir. Çeşitli gelişim kusurlarının, hastanın beslenme durumu, davranışları, duyuları, yüz ifadesi ve çeşitli vücut bölgeleriyle ilgili birçok verinin toplanmasını sağlar. Bazen sadece bu verilere dayanarak teşhis bile konulabilir.

LORİ (maki türü)

HİNDİSTAN'da yaşayan ve meyveyle beslenen bir maki. Lorigillerin örnek tipi Nycticebus'dur. Loriler ağaç üzerinde yaşayan yün gibi yumuşak kıllarla kaplı, gececi küçük hayvanlardır.

Bunlarda baş yuvarlak, gözler yuvarlak ve çok iridir. Son derece ağır hareket ederler. Her gebelikte bir yavru doğururlar. Hindistan ve Malezya'dan Filipinler'e kadar ormanlarda yaşar.

CİLTTE TER TAHRİŞİ (intertrijin)

DERİDE sürekli sürtünmeye bağlı sıyrıkların üzerinde ter birikmesi neticesi derinin üst tabakasının soyulmasıyla oluşan bir deri hastalığı. Bu tip bölgeler; kasık bölgesi, ayak parmakları arası ve meme altı oluğudur.

Bu bölgelerde mantarlar gelişebilir. Kötü temizlik şartlarının da kolaylaştırdığı intertrijin, deride soyulma, kızarıklık, epitel dökülmesi, sıyrılmalar, ağrı ve yanmalarla birlikte seyreder.