Ukrayna'ya dönünce Kiev üniversitesine çağrıldı (1845). Orada aşırı radikal bir tutumla toplumsal ve milliyetçi bir eyleme girişti. 1846' da "Kiril ve Metodiy" derneğinin kurulmasında öncü oldu. Bu derneğin programında; "serfliğin kaldırılması, tam bir toplumsal eşitlik ve Slav ülkelerinin federal demokratik cumhuriyetler haline getirilmesi" öngörülüyordu.
Ertesi yıl dernek Rus hükümeti tarafından kapatıldı, üyeleri sürüldü veya askere alındı. Şevçenko, Orenburg'daki bir askerî birliğe gönderildi. Çar 2. Aleksandr, 1857' de onu affetti. Taras Şevçenko, 1861' de Petersburg'da öldü.
Eserleri: "Kobzar", "Katerıyna", "Naymıyçka", "Mariya", "Haydamah" lar. İlhamını halktan alan bu eserleriyle Şevçenko, Ukrayna millî edebiyatının kurucusu sayılır.
