21 Ocak 2025 Salı

AUGUSTE COMTE (filozof)

FRANSIZ  filozof, 1798 yılında Montpellier'de doğdu. 16 yaşındayken girdiği Ecole Polytechnique'i bitirdikten sonra matematik öğretmenliği yaptı. 

1817' de Saint-Simon'un çömezi oldu. 7 yıl sonra onunla bozuştu.  1826' da düşüncelerini, "pozitivizm" adı altında şahsî bir doktrin haline getirmeye başladı. İlk derslerinden sonra, geçici bir zihin bozukluğu yaşadı, ancak 2 yıl sonra çalışmalarına ve derslerine yeniden başlayabildi.

1831-48 yılları arası Paris belediyelerinden birinde ücretsiz astronomi dersleri verdi. Sonra karısından ayrılan ve yerinden de olan Comte, 1848' den vefatına kadar arkadaşlarının yardımıyla yaşadı. Gittikçe artan geçimsizliği yüzünden arkadaşları birer birer ayrıldı, yalnız kaldı.  Auguste Comte, 1857' de Paris'de vefat etti.

"Pozitif Felsefe Dersleri"nin ilk 6 cildini 1830-42  yılları arası yayınladı. "Mutlak olarak tek bir ilke vardır, o da, mutlak olan hiç bir şeyin var olmadığıdır" dedi.

Metodu; olgular ve olguların ilişkileriyle uğraşmaktır. Olgular deneyle ortaya çıkarılabilen olaylardır. Tek deney duyuların yaşantısıdır, psikoloji olamaz, insanın bilinmesi ve tanınması ise, fizyolojiye indirgenir. İncelenmesi gereken olgular arası ilişkiler, birbirini izleme ve eşzamanlık ilişkileridir.

Nedenle sonuç ve araçla erek arasındaki ilişkilerin incelenmesine yanaşmaz. Ayrıca; nesnel yasaların varlığına inanmadığı gibi, insan düşüncesi için eşyanın gerçek özüyle ilgili herhangi bir şeyin kesinlikle bilinebileceğine de inanmaz. Demek ki; Kant gibi "bilinemezlik" akımı olan "kendi kendine var olan şeyin" ulaşılamaz ve bilinemez olduğunu savunan düşünceye bağlıdır.

Batılı toplumların "3 hal kanunu"nu öne sürer. Bunlar; teolojik, metafizik ve pozitif hallerdir. Pozitif durum, "sebep" kavramı yerine "kanun" kavramını koyar. Ona göre ilerlemenin vardığı sonuç budur.

Soyut ve somut bilimler farkına dayanan ünlü sınıflandırmayı ortaya koydu. Bu sınıflamada, bilimlerin genelliği ve karmaşıklığı birbirine ters orantılı olarak artar. En son bilim de sosyoloji ya da "sosyal fizik"tir.  Ahlâkı özgeciliğe indirger ve hak düşüncesine inanmaz.

1844' de Clotilde de Vaux adlı kadınla tanıştı. 2 sene sonra ölen bu genç, mutsuz ve hasta kadına derin bir sevgiyle bağlanmıştı. Öyle görünüyor ki; Comte'u gizemciliğe götüren sebep bu vaka oldu. Nitekim 1845' den sonra kendi felsefesinden bir din çıkarmaya çalıştı. Bu yolda; bâkire anne, insanlığa tapma, toplumun bilimle teşkilâtlanması düşüncelerini ileri sürdü. Kendisini, "insanlığın büyük râhibi",  "Azize Clotilde"i de insanlığın koruyucusu ilân etti.

Başlıca eserleri  :  "Pozitif Felsefe Dersleri (1830-42)",  "Pozitif Anlayış Üzerine Konuşmalar (1844)",  "Pozitivist Takvim (1849)",  "Pozitif Siyaset Sistemi (1852-54)",  "Pozitivizmin İlmihali (1852)",  "Muhafazakârlara Çağrı (1855)",  "Subjektif Sentez (1856)".