KAPİTÜLASYON NE DEMEK

Pargalı İbrahim Paşa  

KAPİTÜLÂSYON Fransızca'da, "Bir yerin teslimi için yapılan anlaşma" demektir. Bu kelime daha sonra; "Bir devletin, başka bir devletin uyruklarına tanıdığı yargı muafiyeti" ni ifade etti. Zamanla bu ifadenin içine ilâve ayrıcalıklar da konulmuştur.

Böyle bir anlaşma ilk defa, 1536' da Kanuni Sultan Süleyman ile Fransa Kralı arasında yapıldı. Anlaşmaya imzayı Sadrazam Pargalı İbrahim Paşa koymuştur. Başlangıçta eşit şartlarda görünen anlaşma, sonraları Fransa'nın Akdeniz ticareti hakimiyetini artırdı. On altı maddelik mukavelede; ticaret, ikâmet, taşıma serbestliği, on yıl vergi muafiyeti, ölenlerin mirasının kendi ülkelerine gönderilmesi, ticari gemilere devletin el koymaması, din-ibadet serbestliği, esirlerin iadesi, uyuşmazlığın kadılarla değil, konsolosluklarda çözümü gibi imtiyazlar mevcuttu. Bu imtiyazlar daha sonra Hollanda ve İngiltere'ye de tanındı

Anlaşma maddeleri 1923'e kadar, Osmanlı aleyhine daha da ağırlaşarak güncellendi. Kapitülâsyon sebebiyle Osmanlı Devleti'nin ticareti ve üretimi zayıfladı, ekonomisi aciz bir hâl aldı. Bu maddeler azınlıklara güçlü bir konum kazandırdı, Osmanlı toplumu içinde ayrıcalıklı bir hâle geldiler, ayrıca; siyasete de el atmaya başladılar.