Kübizm adı, Georges Braque'ın 1908 Sonbahar sergisinde sergilediği bir manzara resmi karşısında Henri Matisse'in söylediği bir sözden gelir. Paul Cézanne'ın 1904' de Emile Bernard'a yazdığı mektuplar kitap halinde yayınlanmıştı.
Geleneksel perspektif kurallarını asla unutmamış, tabiata bakmadan resim yapmamış olan Paul Cézanne, bu tutumuna paralel olarak şu ilkeyi de ortaya atıyordu; "tabiattaki her şey, resimde silindir, küre ve koni gibi geometrik şekiller kullanılarak anlatılabilir".
Cézanne'ın bu ilkesine dayanarak Georges Braque bu tablolarında birbirinden kesinlikle ayrı görünüşleri kullanmış, modele uyma anlayışına bağlı kalmamıştı. Bu tabloyu gören Matisse "küçük küpler" sözünü kullanmış, onu dinleyen sanat tenkitçisi Louis Vauxcelles, yayınladığı bir yazıda, "kübizm" terimini ortaya atmıştı.
Diğer yandan Picasso, 1906-07' de Vlaminck'in keşfettiği ve fov'ların övdüğü zenci sanatının etkisiyle "Avignon'lu genç kızlar" adlı tablosunu yapmıştı. Bu tabloda ilkel ve sert bir basitleştirme anlayışı hâkimdi.
Tablo satıcısı ve sanat teorisyeni Henry Kahnweiler, kübizm eğilimini destekledi. Şair ve matematikçi bazı aydınlar, tabiat biçimlerinin, olduğu gibi gerçekçi bir biçimde kopya edilmemesi gerektiğini nasihat ettiler; yani eşyanın direk olarak temsil edilmesine karşıydılar.
Aydınlara göre sanat, bilim metotlarını kullanarak yepyeni bir çığır açmalı, duygusal yollardan uzaklaşarak fikir ve kültüre seslenmeliydi. Bu ilkeye dayanarak kübist ressam, nesnenin çeşitli açılardan görüntülerini, yani sadece kendisine görüneni değil, o nesne hakkında bütün bildiklerini tek bir tuvalde biraraya getirmeyi denedi.
Kübizm, gerçek kabiliyetlerin damgasını taşıyan resim ve heykellerin doğmasına yol açtı. 1920' den sonra genel zevkin gelişmesinde büyük rol oynadı, özellikle süsleme sanatlarını geniş çapta etkiledi. Kübizmin öncüleri olan Pablo Picasso ve Georges Braque'tan sonra sırasıyla şu sanatçılar kübizm akımına katıldılar:
1908' de Robert Delaunay, 1909' da Albert Gleizes, Herbin, Le Fauconnier, André Lhote, Metzinger, Picabia, Rus heykeltraş Archipenko,
1910' da Roger de la Fresnaye, Jacques Villon, Gaston Duchamp, Marcel Duchamp, Marcoussis, Macar heykeltraş Csky,
1911' de İspanyol ressam Juan Gris kübizm anlayışını benimsedi. Bu arada "Section d'Or" sergisi kuruldu. 1912' de Albert Gleizes ve Jean Metzinger'in "Kübizm üzerine", 1913' de Guillaume Apollinaire'in "Kübist ressamlar, Estetik düşünceler" adlı eseri yayınlandı. Kübizm 1913' den sonra Fransa dışına da yayılmaya başladı.
TÜRKİYE'DE İLK KÜBİZM ÇALIŞMALARI
Türkiye'de ilk kübizm araştırmaları, öğrenimlerini Paris'te André Lhote, Fernand Léger ve Münih'te Hoffman atölyelerinde yapan Türk ressamlarında görüldü. 1928' den sonra Müstakil Ressamlar birliğinin sergilerinde, Almanya'dan dönen Ali Avni Çelebi ile Zeki Kocamemi'nin Galatasaray sergilerinde ve "D Grubu" nun 1933'den sonraki sergilerinde görülen çeşitli modern resim araştırmaları arasında kübist, soyut, geometrik çalışmalar da vardı.
Paris'te, Albert Laurens ve André Lhote atölyesinde çalışan Halil Dikmen Türkiye'ye dönünce (1931), kübizm üzerinde yoğun çalışmalar yaptı. Halil Dikmen'in "Üç figür", "Abstre kübist", "Vazodaki çiçekler" adlı resimleri, Fernand Leger'den etkilenen Nurullah Berk'in "Yemişler ve iskambil kâğıtları", "Nargile içen adam"ı bu arada sayılabilir.
Cemal Tollu, Hakkı Anlı, Hâmid Görele, Sabri Berkel, Ercüment Kalmık, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Arif Kaptan, Refik Epikman ve Nuri İyem de modern tarz araştırmaları arasında kübizm etkisi taşıyan resimler yapmışlardır.
KÜBİZM SANATI ÖRNEKLERİ
 |
| Juan Gris - Buyot ve çanak (1916) |
 |
| Juan Gris - Gri natürmort (1912) |
 |
| Juan Gris - Kahvenin masası |
 |
| Georges Braque - Natürmort: Gün |
 |
| Georges Braque - Portekizli adam (1911) |
 |
| Georges Braque - Sinek ası kompozisyonu |
 |
| Robert Delaunay - Paris şehri (1910-12) |
 |
| Pablo Picasso - Avignon'lu genç kızlar |
 |
| Albert Gleizes - Stravinski'nin portresi |
 |
| André Delain - Natürmort (1920) |
 |
| Duchamp-Villon - Oturan kadın |
 |
| R. de La Fresnaye - Zırhlı süvari |
 |
| Juan Gris - Kahvaltı |
 |
| Fernand Leger - Renkli silindirlerle natürmort |
 |
| Picasso - Gitarlı kadın (Güzelim) |
