MAKSİVİZYON: REMBRANDT HARMENSZOON VAN RİJN (ressam)

21 Nisan 2019 Pazar

REMBRANDT HARMENSZOON VAN RİJN (ressam)

HOLLANDALI ressam ve gravürcü, 1606 yılında Leiden'de doğdu. Babası değirmenci, annesi bir fırıncının kızıydı. çok dindar olan anne, oğlunu her gün yüksek sesle İncil'den parçalar okuyarak yetiştirdi. Rembrandt, Lâtin okuluna gönderildi, 1620' de Leiden üniversitesine yazıldı, fakat küçük yaştan beri resme büyük bir hevesi vardı.

Zayıf bünyesi yüzünden babasının yerini alamayacağı anlaşılınca, ressam ve gravürcü olarak Leiden'de, Jacop van Swanenburg'un (1620-23), sonra Amsterdam'da Pieter Lastman'ın (1623-24) ve Jacop Pijnas'ın yanına gönderildi. 1625' de Leiden'e dönerek tek başına çalışmaya başladı. Babasının ölümünden sonra (1630) kesin olarak Amsterdam'a yerleşti.

Rembrant'ın ününü sağlayan ilk önemli eseri "Doktor Tulp'un anatomi dersi"dir (1632). Amsterdam'da Van Uylenburgh adlı zengin bir tacirin evinde kalıyordu. Bu tacirin Friesland sarayında danışman olan babası, Rembrandt'ın estamplarından bir kısmını bastırmıştı. Tacirin Saskia adlı bir de kız kardeşi vardı.

Yakınlarının karşı koymalarına rağmen Saskia, 1634' de Rembrandt ile evlendi. Valinin himayesi altında geçen 8 yıllık maddî ve manevî başarılar, parlak bir hayat ve mutlu bir evlilik süresince Saskia'nın güzelliği ve zerafeti ressamın başlıca 'tema'sı oldu (çeşitli desenler, gravürler, yağlıboyalar).

Araya üzüntüler de girdi; 2 şer yıl arayla ilk üç çocuğunun ölümü, ardından annesinin ölümü ve bunun arkasından da karısı Saskia'nın ölümü gelince Rembrandt, oğlu Titus ile yalnız kaldı. O sırada çok para kazanıyordu. Jodenbreestraat'taki evi her çeşit değerli sanat eşyasıyla doluydu (Raffaello, Van Eyck ve Giorgione'den yağlıboya tablolar; antika mermerler; Dürer, Cranach, Callot, Rubens ve Mantegna'dan gravürler; Bruegel'den desenler, İran minyatürleri, eşine aldığı ipekli elbiseler; mücevherler ve altın zincirler, porselenler, silâhlar, tabiî veya egzotik ilginç eşya, değerli mobilyalar).

Rembrandt borsa oyunlarına giriyor ve hesapsız para harcıyordu. Eşinin ölümü sırasında bitirdiği "Gece devriyesi" adlı tablo ısmarlayanlar tarafından beğenilmedi. Bu, portre geleneğinden kopan kolektif bir portreydi; ciddi bir poz alarak hareketsiz dizilmiş kişiler yerine, etkili ve yaşanmış bir sokak sahnesiydi.

Tablo satışları azalınca, işsiz kalan Rembrandt, tefecilere gitmek mecburiyetinde kaldı. Hindistan'a deniz nakliyatı yapmayı denedi, başarılı olamadı. Bu mali zorluklara, oğlu Titus'un sütannesinin, aleyhine açtığı rezalet yaratan bir davanın sıkıntısı da eklendi.

1645' de Hendrickje Stoffels adlı 25 yaşındaki bir köylü kızını hizmetçi olarak yanına aldı. Bu kızı çıplak olarak gösteren "Batşeba yıkanırken" adlı tablosu ahlâksızlıkla suçlandı. Rembrandt'ın devrin büyük kişileri yerine, model olarak ihtiyarları, yoksulları, zencileri ve komedi sanatçılarını alması da ayrıca hoş karşılanmıyordu.

1656' da ikinci "Anatomi dersi"ni yaptığında alacaklıları harekete geçti; 1657' de mallarının envanterini çıkarttılar; bu da iflâs ve tüm mallarının açık artırmaya çıkarılmasıyla neticelendi. Rembrandt bir han odasına sığındı. Sonra Hendrickje ve oğlu Titus'la beraber Amsterdam'da Portekizliler sinagogu yakınında Rozengracht yahudi mahallesine yerleşti. Basit bir evde oturuyor, ufak çapta gravür, yağlıboya tablo ve ilginç eşya ticareti yapıyorlardı.

Bu arada İngiltere'de Yorkshire bölgesinde Hull'a birkaç aylık gezi yapan Rembrandt, Amsterdam'a dönerek "Kumaşçı loncaları" adlı tablosunu çizdi. Bu arada belediye binası için yaptığı "Julius Civilis'e suikast" adlı tablosu reddedildi. 1662' de hizmetkârı Hendrickje Stoffels'in ölümüyle kesin bir mutsuzluğa düştü. Birlikte çalıştığı oğlu Titus dışında herkes tarafından terkedilmişti.

Dünya müzelerinde Rembrandt'ın yüzlerce tablosu muhafaza edilmektedir. Rembrandt gelmiş geçmiş ofortçuların en büyüğü sayılır. Leiden'de 20 yaşından beri gravür yapıyordu. Ressam, asıl üslûbunu 1653'den sonra buldu. Resim ve gravürleri, üslûp gelişimi ve seçtiği konular bakımından birbirine paraleldir.

Burada, hayatındaki gibi 4 dönem göze çarpar; gençlik, eşiyle mutluluk dönemi, acılarla geçen olgunluk ve son dönemi. Gerek kendinden faydalanarak insanı tasvir etmiş ve onun sırrını çözmeye çalışmıştır. Önceleri eşya ve canlıları bütün fizikî gerçekliğiyle çizdi, daha sonra ışık-gölge oyunları ve eşsiz tekniği (özellikle desenleri şaşırtıcı bir modern anlayış içindedir) ile iç dünyasını duygulu bir yoğunlukla dile getirmeyi başardı.

Rembrandt Harmenszoon Van Rijn, 1669' da Amsterdam'da öldü. Kendisinden 1 yıl evvel de oğlu Titus ölmüştü.