NİCOLAS THOMAS BRÉMONTİER (mühendis)

MÜHENDİS,  1738  yılında Rouen yakınında Quevilly'de doğdu. Gaskonya körfezinde, giderek daha çok yerinden oynayan ve Landes köylerini rüzgârla taşınan kumlara gömülme tehlikesiyle karşı karşıya getiren kum tepelerini tespit etme (sabitleme) işini üzerine aldı.

Uzun süre verimsiz olan birçok deneyden sonra tehlikeyi önledi.  3700  hektarlık kumul alanı ağaçlandırarak memleketine verimli ve çok güzel ormanlar kazandırdı. Nicolas Thomas Brémontier, 1809' da Paris'de vefat etti.

HENRİ BREMOND (tarihçi)

EDEBİYAT  eleştirmeni ve tarihçi, 1865 yılında Aix-en-Provence'da doğdu. 1882' de Cizvitler'e katıldı. Önce öğretmenlik yaptı, sonra "Etudes" adlı dergide yazılar yazdı (1899). Cizvitler'den ayrıldı bağımsız oldu (1904).

En önemli eseri :  "Fransa'da Dinî Duygunun Edebî Tarihi (1916-1936,  11 cilt)".  

Eleştirme metodu çok zengin belgelere dayanır. Bu yöntemle din tarihinin büyük kişiliklerini canlandırmayı başarır. Ancak tarafgir olduğu, Jansenius'çulara ve Bossuet'ye karşı aldığı şüpheci tavırdan anlaşılır.

Daha çok Fénelon'un mistisizmine ("Fénelon'u Savunma (1910)") bağlanır. Bu mistisizm eğilimini, şiir üzerine yazdığı eserlerde doğrular. Ona göre şiir, mistik bir coşkunluktur.

Diğer eserleri :  "Romantizm İçin (1923)", "Salt Şiir (1926)", "Dua ve Şiir (1927)", "Racine et Valery (1930)".  Henri Bremond, 1933' de Arthez-d'Asson'da vefat etti.

ALFRED EDMUND BREHM (tabiat bilgini)

ALMAN  gezgin ve tabiat bilgini, 1829 yılında Renthendorf 'da doğdu. Kuş bilgini Ludwig Brehm'in oğlu. Afrika'da 5 yıl dolaştı. Sonra Kuzey Avrupa'yı, Sibirya'yı gezdi. A. Edmund Brehm, 1884' de doğduğu şehirde vefat etti.

Eserleri  :  "Afrika'nın Kuzey-Doğusunda Yolculuk (1855)", "Kuşların Hayatı (1860-61)".  En önemli eseri, "Resimli Hayvanlar Âlemi"dir (Taschenberg ve O. Schmidt katkılarıyla). Bu klâsik eserdeki bilgiler bugün için eskimiştir.

LOUİS BRÉHİER (tarihçi)

TARİHÇİ  ve arkeolog, 1868 yılında Brest'de doğdu. Bizans tarihi uzmanı olarak; Bizans uygarlığının çeşitli yönlerini, Batı dünyası ve Fransa'yla olan ilişkilerini inceledi. Louis Bréhier, 1951' de Reims'de öldü.

Başlıca eserleri :  "Bizans Sanatı (1924)", "Hristiyan Sanatı, İkonografi Bakımından Başlangıçtan Günümüze Kadar Gelişmesi (1928)", "Bizans Dünyası (1947-1950, 3 cilt)".

LOUİS BREGUET (pilot ve sanayici)

PİLOT  ve sanayici, 1880 yılında Paris'de doğdu. Antoine Breguet'nin oğlu. Dünyanın ilk pilotlarından ve uçak yapımcılarındandır. 

1. Dünya savaşında, İtilâf devletlerinin zaferine katkıda bulunan "Breguet XIV " uçaklarını yaptı. Savaştan sonra yaptığı "Breguet XIX " uçakları uzun uçuşlarda rekorlar gerçekleştirmeyi, özellikle Costes ve Bellonte'un Kuzey Atlantik'i doğudan batıya ilk olarak aşmalarını sağladı. 

Fabrikalarında ayrıca birçok ticarî uçak serisi yapıldı :  "Leviathan" (1919), "Deux-Ponts" (1955)  gibi. Hava gemisi ve keşif uçakları da yaptı.

Louis Breguet, 1955' de Saint-Germain'deki vefatından biraz önce de, birçok yarışma kazanan ve rekorlar kıran "900" tipinde planörler yaptı.  

ABRAHAM LOUİS BREGUET (saatçi)

İSVİÇRELİ  saatçi ve âlet mucidi, 1747 yılında Neuchâtel'de doğdu. Rahip Marie'nin Mazarin kolejinde verdiği matematik derslerini izledi. Versailles'da, sonra da Londra'da saatçilik öğrendi. 

Londra'dan dönünce, Quai Morfondus'de (Quai de l'Horloge) bir dükkân açtı. 1793' de tekrar İsviçre'ye gitti ve 2 sene sonra Paris'e döndü. 

Saatlere daha büyük bir kesinlik verebilmek için masalı saat maşası üzerinde uğraştı. Çevrintili saat maşası ile "otomatik kurgulu saat"i icad etti. 

Bundan başka; rasathaneler için hassas saatler, denizciler için de denizcilik kronometreleri yaptı. 1815' de deniz kuvvetlerinin saatçisi oldu. 1816' da İlimler akademisine giren Abraham Louis Breguet, 1823' de Paris'de vefat etti. 

BERTOLT BRECHT (oyun yazarı)

ALMAN  oyun yazarı, 1898 yılında Augsburg'da doğdu. Tıp öğrenimi yaptıktan sonra, 1. Dünya savaşında, bir askerî hastanede hizmet gördü. 

1923' de Berlin'deki "Deutsches Theater"in müdürü Max Reinhardt'ın yanında çalıştı ve "Gece Çalınan Trampetler" adlı ilk piyesini ona beğendirdi. Ardından Çek yazar Haşek'in "Aslan Asker Şvayk" adlı romanını tiyatroya uyarladı. 

Sonra "İnsan İnsandır (1927)"ı yazdı. Berlin Halk tiyatrosunda oynanan bu oyunu, "Üç Kuruşluk Opera (1928)" adlı ünlü eseri izledi. Konusunu, İngiliz yazar John Gay'in "Dilenci Operası (1728)"ndan alan bu oyun Schiffbauerdamm tiyatrosunda sahneye konuldu. Büyük başarı kazandı ve filme alındı. 

Almanya'daki Nazi (nasyonal sosyalizm) rejimini sevmeyen yazar, 1933' de Amerika'ya gitti ve 1948 yılına kadar orada kaldı. Bu sürgün hayatı sırasında; şiirler, romanlar, hikâyeler ve tiyatro eserleri yazdı.

SAVORGNAN DE BRAZZA (kâşif)

İTALYAN  asıllı kâşif, 1852 yılında Castel Gandolfo'da doğdu. Fransız deniz kuvvetlerine girdi. Gabon kıyılarından Ogoue'ye vardı. Alima ve Licona ırmaklarına ulaştı (1875-78).

Avrupa'ya dönüşünde, Stanley'in keşiflerini haber alarak ikinci sefere çıktı ve Kongo'ya ulaştı. Kral Makoko'nun bütün kabilelerini Fransa'nın himayesi altına aldı (1879-82).

Hükümetin "genel komiseri" sıfatıyla (1887-97); önce "Batı Afrika" sonra "Fransız Kongosu" adını alan sömürgenin kurulmasına ve sistemli olarak keşfedilmesine (özellikle Sangha ve kolları) çalıştı. Savorgnan de Brazza, 1905' de Dakar'da öldü. 

WERNHER VON BRAUN (mühendis)

ALMAN  mühendis, 1912 yılında Wirsitz'de doğdu. Atmosfere füze gönderme denemeleri yapan Alman prof. Hermann Oberth'in yardımcısı (1930), 1932' de de Kummersdorf deneme istasyonunun şefi oldu. 

1933' de füzelerinden biri  2 km yol aldı. Bu başarı Adolf Hitler'in dikkatini çekti. 1936' da Peenemünde deneme merkezinde müdür oldu. 1938' den sonra  V2  roketlerinin ilk örneklerini uçurmayı başardı. 1944' de bunlara son şeklini verdi.

1945  yılı başında, Amerika'yı bombalayabilecek uzun menzilli füzeler yapmaya koyuldu. Sonra Bavyera'ya sığındı ve orada Amerikan kuvvetlerine teslim oldu. 1945 Ağustosunda Amerika'ya gitti. Önce Teksas'ta Fort Bliss merkezinin teknik müdürü oldu. Sonra Amerikan vatandaşı oldu.

FÉLİX BRACQUEMOND (ressam)

RESSAM,  gravürcü ve dekoratör. 1833 yılında Paris'de doğdu. 1848' e doğru, ofortla gravür alanında çalıştı. Sonra bu usulü Edouard Manet'ye öğretti. 

Goncourt kardeşler, Gavarni, Fantin-Latour, Alphonse Legros ve Baudelaire ile dost oldu.  1874' de "izlenimci" grubun ilk sergisine, daha sonra  4.  ve  5.  sergilerine katıldı (1880).

1885' de gravür ile alâkalı olan "Desen ve Renk Üstüne" adlı bir kitap yayınladı. Félix Bracquemond, 1914' de Paris'de vefat etti.

Félix Bracquemond
"Edmond de Goncourt'un portresi"

GEORGES BRASSENS (yazar)

FRANSIZ  yazar, bestekâr ve şarkıcı, 1921 yılında Sète'de doğdu. 1952' de Patachou tarafından keşfedilen bu sanatçı, birkaç yıl içinde küçük kabarelerden en büyük müzikhollere yükseldi. 

Radyo yayınlarına katıldı. R. Clair'in "Porte des Lilas" adlı filminde oynadı (1957) ve bu filmin müziğini yazdı. 1955' den bu yana ününe gölge düşmeyen ve türkülerini gitarla söyleyen yazar, Güney Fransa'nın eski saz şâirlerini andıran bir üslûpta birçok şarkılar yazdı.

Bunların başlıcaları :  "Kötü Ün", "Goril", "Mezar Kazıcısı", "Mezarlıklar Baladı", "14-18  Savaşı", "Geçmiş Zaman Aşkları", "Adam Öldürme", "Sète'de Gömülebilmek İçin Dilekçe".

1967' de Fransız akademisinin büyük şiir ödülünü kazanan Georges Brassens, 1981' de Saint-Gély-du-Fesc' de öldü.

EDOUARD BRANLY (fizikçi)

FRANSIZ  fizikçi, 1844 yılında Amiens'de doğdu. 1875' de Rollin kolejinde profesör, sonra Paris Katolik enstitüsünde fizik profesörü oldu.

1890' da alıcı radyo tasarlamasıyla ün yaptı. Telsiz telgraf işaretlerini almaya yarayan bu âlet, Marconi tarafından uzağa yayın deneylerinde kullanıldı. 

Ayrıca; ışığın etkisi altında elektriklenen cisimlerdeki deşarj üzerine araştırmaları ve uzaktan kumandayla ilgili deneylerini 1902' de yayınladı. Edouard Branly, 1940' da Paris'de vefat etti.

LOUİS BRAİLLE (mucit)

FRANSIZ  âmâ mucit,  1809 yılında Seine-et-Marne, Coupvray'de doğdu.  3  yaşında kör oldu. 1819' da Körler enstitüsüne girdi. Kendini müziğe verdi. Paris'in birçok kilisesinde org çaldı. 

Körler enstitüsünde öğretmen olunca; öğretimi kolaylıkla yürütebilmek için, ders esnasında öğrencilerin not almalarını ve imlâ ödevlerini yapmalarını sağlayan, "kabarık noktalar" yazı şeklini icad etti. 

Bugün, bütün dünyada benimsenen kabarık nokta sistemini müzik notalamasına da uyguladı. Louis Braille, 1852' de Paris'de vefat etti.

TYCHO BRAHE (gökbilgini)

DANİMARKALI  gökbilgini, 1546 yılında Knudstrup'da doğdu. Hukuk öğrenimi yapmak için gittiği Leipzig'de astronomiyle ilgilendi. Dış ülkelerdeki gözlemevlerini gezdi. Ülkesine dönerek Herridsvadd manastırına yerleşti.

Ertesi yıl, yeni gözlemlediği bir yıldız ilk eserinin konusu oldu :  "1572 Yılının Yeni Yıldızı Üstüne".  2. Fredrik, Sund'daki Hveen adasını ona bağışladı ve kendisini maaşa bağladı.  Ada üzerine Uraniborg şatosunu yaptırdı.

Ayrıca, şatoya ek olarak bir basımevi, bir kâğıt fabrikası, bir de Stelborg gözlemevini kurdu. Kısa süre sonra çevresine; öğrenciler, bilginler hattâ prensler toplandı. Dinin gereklerini yerine getirmemesi ve derebeylerini hor görmesi sebebiyle antipati topladı. 

1588' de tahta geçen  4. Christian, bilgine ödenen devlet maaşını kaldırınca, Almanya'ya gitti.  2. Rudolf'un kendisine Prag'da bir yer vermesi üzerine yeniden çalışmalara başladı.

TEOFİLO BRAGA (yazar)

PORTEKİZLİ  yazar ve siyasetçi, 1843 yılında Asor adaları, Ponta Delgada'da doğdu. Coimbra okulunun en ünlü kişisiydi. 1872' de Lizbon üniversitesi "modern edebiyat" kürsüsüne atandı. Portekiz edebiyatına "pozitivizm"i ilk getirenlerden biri oldu. 

Başlıca şiirleri :  "Gürültülü Fırtınalar (1864)", "Zamanların Hayâli (1864)", "Sağanaklar (1869)".

Portekiz edebiyatına yenilikler getiren en ünlü eserleri  :  "Portekiz Edebiyatı Tarihi (1870-73)", "Camoes (1873-75)", "Portekiz Edebiyatında Yeni Fikirler (1892)".

Cumhuriyetçi hareketlere katıldı ve 1910 ihtilâlinden sonra kurulan geçici hükümetin 1911' e kadar başbakanı, 1915 yılında da Portekiz Cumhurbaşkanı olan Teofilo Braga, 1924' de Lizbon'da vefat etti. 

JAMES BRADLEY (astronom)

İNGİLİZ  astronom, 1693 yılında Gloucestershire, Sherborne'da doğdu. Londra Royal Society üyesi. Halley'den sonra saray astronomu ve Greenwich rasathanesi müdürü oldu. 

Işığın sapması (1727) ve dünya ekseninin üğrümünü (1748) buluşuyla ün kazandı. Ayrıca ışığın kırılmasıyla ilgili deneye dayanan bir formülü ve Jupiter uydularının hareketini gösteren çizelgeleri vardır. 

Gözlemlerini  13  ciltte topladı. Bunların sadece  2' si yayınlandı (1798 - 1805). James Bradley, 1762' de Gloucestershire, Chalford'da vefat etti.

BÖĞÜRTLEN (bitki)

DİKENLİ  bitki, meyvesi küçücük taneciklerden meydana gelmiş topaklar halindedir. "Gülgiller" familyasındandır (rubus). Yaprakları ve bazen tomurcukları, halk hekimliğinde kabızlığı giderici olarak kullanılır.

Bir böğürtlen türü olan "ahududu" (rubus idaeus) uzun zamandan beri bahçelerde yetiştirilir. Anayurdu Avrupa dağlarıdır.

Böğürtlen çok arsız bir bitkidir. Çok dikenli olduğu için çit bitkisi olarak kullanılır. Meyvesi önce kırmızı olur, sonra kararır. Ekşi-tatlı bir tadı vardır. Şurubu ve reçeli yapılır.

Daha bodur olan mavi meyveli böğürtlenin (rubus caestius) meyveleri, âdi böğürtleninkinden daha iri, fakat daha tatsızdır.

İsveç'te yetişen kuzey böğürtleninin (rubus arcticus) meyvesinden Laponlar hem yiyecek hem de içki yapar. Bazı böğürtlenler süs bitkisi olarak kullanılır. Böğürtlenler her çeşit toprakta ve iklimde yetişebilir. 

JACOB BÖHME (filozof)

ALMAN  filozof, mistisizmin başlıca temsilcilerinden, 1575 yılında Alt Seidenberg, Görlitz yakınlarında doğdu. "Alman Filozofu" diye anılır.

Görlitz'de, ayakkabı ustası idi. Genç yaşta ermişçe hayâller gördüğünü ileri sürdü. Ona göre; herşeyin ilkesi, özü ve sonu Tanrı'dır. Ölümlü veya sonsuz olan herşey gibi, kötülük ve iyilik de Tanrı'dan gelir.  

Spinoza, Schelling ve Hegel'in öncüsüdür. Jacob Böhme, 1624' de Görlitz'de vefat etti.

Eserleri :  "Şafak Sökerken (1612)", "İlâhi Varlığın Üç İlkesi Üzerine (1619)", "İnsanın Üçlü Hayatı Üstüne (1620)", "Büyük Sır (1623)".

OSMANLI'DA "BÖCEKBAŞI"

BÖCEKBAŞI,  Osmanlı devlet teşkilâtında bulunan emniyet, zabıta âmirine denilirdi. 

Böcekbaşı, yakaladığı suçluları, kimliklerine ve işledikleri suça göre; ağakapısına veya yeniçeri ağasının yanına veyahut ihtisab nâzırının konağına ya da Babacafer zindanına gönderir, cezalandırılmalarını sağlardı. Ölüm cezalarını da tatbik ederdi.

Gizli zabıta vazifesi yapan Böcekbaşının emrinde, erkeklerden başka kadın memurlar da bulunurdu. 

Emrindekiler; çoğunlukla hırsızlık, yankesicilik, dolandırıcılık ile ün yapmış, fakat sonradan cezalarını çekerek bu işleri bırakmış kimselerdi. 

HALİL NİHAT BOZTEPE (şâir)

TÜRK  mizah şâiri, 1882 yılında Trabzon'da doğdu. Öğrenimini Trabzon'da yaptı. Düyûnu Umûmiye idaresinde çalıştı. Komiserlik kalemi müdürü oldu (1922). 

Osmanlı borçları için Paris'e giden heyete üye olarak katıldı (1925). TBMM' nin  3.  döneminde Gümüşhane, sonraki dönemlerde Trabzon milletvekili seçildi. Halil Nihat Boztepe, 1949' da İstanbul'da vefat etti.

1908' den sonra, gazete ve dergilerde yazıları yayınlandı. Divan şâirlerine yaptığı mizah nazireleriyle ün kazandı. 

Eserleri  :  "Nedim Divanı ve Nedimî Kadim (1921)", "Siham-ı İlham (1921)", "Mahitap (1924)", "Âyine-i Devran (1924)", "Ağaç Kasidesi (1947)".  Fransız edebiyatından tercümeleri de vardır.

ROBERT BOYLE (fizikçi, kimyacı)

İRLANDALI  fizikçi ve kimyacı, 1627' de Lismore Castle'da doğdu. Fizik alanındaki çalışmaları neticesi 1661' de, katıların ve sıvıların yoğunluğunu kesin ölçülerle ifade etti. Hava ile yaptığı deneylerden elde ettiği sonuçları açıkladı ve Mariotte'dan daha evvel, gazların sıkıştırılabilmesi kanununu açıkladı.

Buzun ergime ısısını "sabit nokta" olarak alma fikrini ileri sürdü. Vakum altında kaynama noktalarının düştüğünü fark etmiş, buzun buharlaşmasını meydana çıkarmış, bir baroskop yapmış ve hidrostatik paradoksu açıklamıştır. 

Vakum altında da elektrostatik etkilerin ortaya çıktığını gösterdi. Asitlerin tanınmasında renkli ayıraçları (menekşe şurubu) ilk defa sistemli bir şekilde kullanan ve "asit" tanımını veren Boyle'dur.

JOHN BOYD-ORR (bilgin)

İSKOÇYALI  bilgin, 1880 yılında Kilmaurs, Ayrshire'da doğdu. Aberdeen üniversitesinde tarım profesörü (1942-45). Sonra Glasgow üniversitesinde rektör (1945) oldu.

Bu üniversitede; insan beslenmesinin yetersizliğine değinerek, toprak kaymasıyla mücadele ve modern tarım usüllerinin geliştirilmesi gerektiğini öne sürdü. İngiliz ve milletlerarası komiteler üyesi, beslenme ve tarım teşkilâtı genel müdürü oldu (1946-47).

1949' da "Nobel ödülü" kazandı. John Boyd-Orr, 1971' de Angus'da vefat etti.

Eserleri :  "Hayvan Beslenmesi Bakımından Mineraller ve Otlaklar (1929)", "Millî Gıda Sağlama (1934)", "Gıda, Sağlık ve Gelir (1936)", "Gıda ve Halk (1944)".

ÉMİLE BOUTROUX (filozof)

FRANSIZ  filozof, 1845 yılında Montrouge'da doğdu. 1874' de "Tabiat Kanunlarının İmkânlılığı" konulu tezini verdi. Daha sonra, Montpellier, Nancy üniversitelerinde ve Sorbonne'da ders okuttu (1885). 1902' de Thiers vakfının müdürü oldu. 

Boutroux'ya göre :  "Tabiatta zorunluluk yalnız görünüştedir. Mekanizm teorisi ve kanunları bizi, yanlış olarak bir çeşit evrensel kadere inanmaya götürür. Nitelik görüşü, nicelik görüşünün üstünde yer almalıdır. Ereklik hareketin üstündedir. 

Sebeplerle sonuçların birbirine kesin bağlantısının ötesinde imkânlılık ve ilerleme vardır. Çeşitli olaylar (mekanik, fizikî ve kimyevî, biyolojik ve psikolojik) mümkün bir şekilde birbirleri üzerinde yer almışlardır.  Tabiî evrimin alt kademesinden üst kademesine geçerken birbirine indirgenemeyen ilerleyici bileşimlerle karşılaşır."

Eserleri  :  "Bilim ve Felsefede Tabiat Yasası Kavramı Üstüne (1895)", "Felsefe Tarihi İncelemeleri (1897)", "Pascal (1900)", "Çağdaş Felsefede Bilim ve Din (1908)", "William James (1911)". Bergson'un hocası olan Émile Boutroux, 1921' de Paris'de vefat etti. 

JOSEPH BOUSSİNESQ (matematikçi)

FRANSIZ  matematikçi, 1842 yılında Saint-Andre-de-Sangonis, Herault'da doğdu. Lille Fen fakültesinde "diferansiyel hesap" (1872), sonra Paris Fen fakültesinde "matematiksel fizik" ve "fizikî mekanik" profesörü oldu. 

Başlıca eserleri; genel mekaniği, fizikî mekaniği, ısı teorisini, optiği, kılcallığı, esneklik ve direnci ilgilendirmektedir. 

Aynı zamanda, ırmak kabarma ve alçalmalarını, girdapları, dalgayı, deniz çalkantısını v.b. inceledi ve felsefe ile ilgili değerli muhtıralar yazdı.  Joseph Boussinesq, 1929' da Paris'de vefat etti. 

CHARLES BOURSEUL (bilgin)

FRANSIZ  bilgin, 1829' da Brüksel'de doğdu. Babası subaydı. Posta ve telgraf işletmelerine girdi. O günlerde kullanılan telgraf sistemini geliştirdi. 

İnsan sesinin elektrik kanalıyla uzağa iletilebileceğini düşünerek  1854' de (Graham Bell'den önce) ilk telefon aletini icad ettiyse de çevresinden kâfi destek görmediği için araştırmalarını yarıda bıraktı. 

Charles Bourseul, 1912' de Saint-Céré'de vefat etti.

AUGUSTE BOURNONVİLLE (koreograf)

DANİMARKALI  dansçı ve koreograf, 1805 yılında Kopenhag'da doğdu. Antoine Bournonville'in oğlu. Öğrenimini Paris'te Vestris ve Gardel ile beraber yaptı. 

1828' de Kopenhag'a döndü. Dans okulu müdürü (1829), sonra bale şefi oldu (1836-77). Danimarka balesine Fransız geleneği çizgisinde yeni bir canlılık kazandıran Auguste Bournonville 1879' da Kopenhag'da öldü.

Düzenlediği başlıca eserleri :  "Faust (1832)",  Philippe Taglioni'nin "Sylphide" balesinin yeni uygulaması (1836), "Albano'da Şenlik (1839)", "Toreador (1840)" ve en güzel eseri olan "Napoli (1842)".

PAUL BOURGET (yazar)

FRANSIZ  yazar, 1852 yılında Amiens'de doğdu. Matematikçi Justin Bourget'nin oğlu. Birkaç şiir kitabıyla tanındıktan sonra  1883-86  arasında yayınladığı "Denemeler" ve "Çağdaş Psikoloji Üstüne Yeni Denemeler" adlı eserlerinde, çağdaş kötümserliğin çeşitli yönlerini belirten yazarların psikolojisini inceledi.

Psikolojik tahliller yaptığı romanları :  "Yaman Bilmece (1885)", "Bir Aşk Cinayeti", "Bir Kadının Yalanları (1887)", "André Cornelis (1887)", "Çömez (1889)", "Bir Kadın Yüreği (1890)", "Mev'ut Toprak (1892)", "Cosmopolis (1893)", "Mavi Düşes (1898)", "Bir Boşanma (1904)", "Dünyada Bir Dram (1921)".

Hikâye derlemeleri  :  "Onarılamaz (1884)", "Pastels (1889)", "Noeuveaux Pastels (1891)", "Duygusal Karmaşalar (1898)", "Aile Dramları (1900)", "Bir İş Adamı (1900)", "Monique (1902)", "Derin Su (1903)", "İki Kız Kardeş (1905)", "Dekorun Öbür Yüzü (1911)", "Sapıklıklar (1920)".

ÉDOUARD BOURDET (yazar)

FRANSIZ  tiyatro yazarı, 1887 yılında Saint-Germain-en-Laye'da doğdu. "Tutsak Kadın (1926)" adlı eseriyle tanındı. 

Zamanın törelerini, ahlâk bozukluklarını keskin bir dille eleştiren usta bir yazar olarak kabul edildi. 

Eserleri :   "Kadınlar (1929)", "Sıkıntılı Zamanlar (1934)", "Margot (1935)", "Fric-Frac (1939)", "Baba (1944)".  Édouard Bourdet, 1945' de Paris'de öldü.

JACQUES BOUCHER DE CRÈVECOEUR DE PERTHES (tarihçi)

FRANSIZ  tarihçi, 1788 yılında Rethel'de doğdu. Jules Armand Guillaume Boucher'nin oğlu. Önce, edebiyat ve tiyatro üzerine çalıştıysa da özellikle arkeoloji incelemeleriyle tanındı.

Abbeville'de gümrük müdürüyken, 1844' de bu şehrin civarındaki alüvyon yataklarında, kabaca yontulmuş çakmak taşından âletler buldu. 1846' da, tufandan önceki büyük hayvan türleriyle çağdaş bir insan ırkının varlığını kesinlikle ileri süren ilk eserini yayınladı. 

Yayınları, "Fen akademisi" tarafından şüpheyle karşılandı ise de yabancı ülkelerde, özellikle İngiltere'de büyük ilgi uyandırdı. Araştırmalarını sürdürdü ve yargılarının doğruluğunu bilim dünyasına kabul ettirdi. Jacques Boucher de C. de P. 1868' de Abbeville'de vefat etti.

Abbeville'in bir müzesinde toplanmış olan koleksiyonu  1940 bombardımanında yok olmuştur. 

HRİSTO BOTEV (yazar)

BULGAR  yazar, 1848 yılında Kalofer'de doğdu. 1867 yılında Romanya'ya gitti. Uzun zaman orada kaldı. Ateşli bir sosyalistti. Bükreş'de Bulgar İhtilâli Merkez komitesi üyesi ve gazeteci olarak Bulgarlar'ın göç etmesinde büyük rol oynadı.

Asıl şöhretini şiirlerine borçludur. Ülkücülüğünü, ihtilâlciliğini, din adamlarına karşı düşmanlığını, zorbalığa karşı duyduğu nefreti ve geleceğe olan inancını coşkun mısralarla anlattı.

Bu şiirlerin çoğu, özellikle "Hacı Dimitar (1873)" Bulgar edebiyatının şaheserleridir. Ülküsü uğruna canını feda eden Botev, Bulgaristan'ın tanınan ve sevilen yazarıdır. Memleketinin bağımsızlığa kavuşmasından 2  sene kadar önce 1876' da (yaş 28) Osmanlı'ya karşı savaşırken Vratsa bölgesinde vefat etti.

ALEKSANDR BORODİN (bestekâr)

RUS  bestekâr, 1833 yılında Petersburg'da doğdu. Prens Gedeonov'un oğlu. Önce bilim alanında çalıştı. 1862' de Askerî Tıp akademisi "kimya" kürsüsüne tayin edildi. 

Bu arada kendi çabalarıyla; piyano, viyolonsel, flüt, obua çalmayı ve beste yapmayı öğrendi. 1862' de Balakirev ile tanıştı ve "Beşler" grubuna katıldı. 1869' dan sonra 18  sene boyunca beste yaptı.

En önemli eseri olan "Prens İgor", Batılı Rusya ile Doğulu Rusya'nın bir bileşimi ve ilk müzikli Rus destanıdır. Diğer eserleri :  üç senfoni (1867, 1876, 1887),  "Orta Asya Steplerinde (1880)",  iki dörtlü,  piyano için "Küçük Süit (1885)" ve  14  melodi. 

Aleksandr Borodin, 1887' de Petersburg'da öldü.

MAX BORN (fizikçi)

ALMAN  fizikçi, 1882  yılında Breslau'da doğdu. Breslau, Heidelberg, Zürich, Göttinden ve Cambridge'de öğrenim gördükten sonra Berlin (1915) ve Frankfurt (1919) üniversitelerinde "teorik fizik" profesörü, sonra Göttingen Teorik Fizik enstitüsü müdürü oldu (1921).

Nazi ihtilâlinden sonra ülkesinden ayrılarak İngiltere'ye gitti ve 1933' de vatandaşlığına geçti. 1935' de Bangalore (Hindistan), sonra da Edinburgh'da profesörlük yaptı. 

Kimyevî ilgideki elektrik yapıyı açıkladı. Elektronik teorisinden hareket ederek, 1919' da katı cisimlerin sıkıştırılabilme ve esneme özelliklerini hesapladı. 1927' de dalga mekaniğine dayanarak, hareket eden taneciklerdeki ortak dalgaların tahminî yapısını açıkladı.

EVANGELİNE BOOTH (kadın önder)

İNGİLTERE'DE  yoksullara yardım maksadıyla kurulan "Salvation Army" örgütünün kadın önderlerinden. 1865 yılında Hackney, Middlesex'de doğdu. Örgütün kurucusu William Booth'un 2. kızı.

18  yaşındayken, Londra'da yoksul insanların oturduğu East-End  semtinde yaşadı. Buradaki mutsuz ve kimsesiz insanların gözünde "halk dostu" olarak ün kazandı. Britanya'daki bu örgütün "komutanı" ve "şefi" oldu. 1934' den 1939' a kadar "general" rütbesiyle çalıştı. 

1. Dünya savaşı sırasında Fransa'da kantin ve misafirhane kurdu. Evangeline Booth, 1950' de New York, Hartsdale'de vefat etti.

CHARLES VİCTOR DE BONSTETTEN (yazar)

İSVİÇRELİ  yazar, 1745 yılında Bern'de doğdu. Gençliğinde Yverdon'da J. J. Rousseau, Cenevre'de Ch. Bonnet, Ferney'de Voltaire ile tanıştı. 

Eğitimini; Leyde, Cambridge, Paris ve İtalya'da tamamladı. Tessin ve Nyon'da (Vaud)  "yargıç"olarak çalıştı. Yeniden yurt dışına çıktı. Dönüşte Cenevre'ye yerleşti.

Avrupa kültürünü ilgilendiren bütün sorunlara eğilerek, 1803' e kadar Almanca, sonra da Fransızca eserler yazdı : 

"Millî Eğitim Üstüne (1802)", "Eneide'in Son Kısımlarının Geçtiği Yerlerde Gezi (1804)", "Güney Adamı ve Kuzey Adamı (1824)". Bu son eserde, Mme de Stael'in etkisi açıkça görülür. Ayrıca; "Mathisson'a Mektuplar" ve "Frederike Brun'a Mektuplar (1829)" adlı eserleri de kayda değerdir. C. Victor de Bonstetten  1832' de Cenevre'de öldü. 

OSSİAN BONNET (matematikçi)

FRANSIZ  matematikçi, 1819 yılında Montpellier'de doğdu. École Polytechnique'den yetişti. Orada "belletmen" olarak çalıştıktan sonra  1873-78  yılları arası "öğretim müdürü" oldu. 

1878' de Paris fen fakültesi, matematik astronomi kürsüsünün başına geçti. 1883' de "Boylamlar dairesi" üyesi oldu. Birçok mühim incelemeler yaptı. 

Saf geometride kendine has çalışmalarla dikkati çeken Ossian Bonnet, 1892' de Paris'de vefat etti.

WİLLİAM CRANCH BOND (astronom)

AMERİKALI  astronom, 1789 yılında Portland, Maine'de doğdu. Eskiden "saatçilik" yapardı. Önce kendine özel bir "gözlemevi" kurdu. Daha sonra Harvard kolejinin gözlemevine geçti. 1840' da buranın yöneticisi oldu.

Bu gözlemevinde, 1850' de ilk defa bir yıldızın (Vega yıldızı) resmini çekti. 16 eylül 1848' de ise Cambridge'de (Massachusetts), Satürn'ün  8.  uydusu olan Hiperiyon'u keşfetmişti. Ondan iki gün sonra, Liverpool yakınlarında William Lassell, "Starfield" gözlemevinden bu uyduyu gözlemledi.

1850' de ilk elektrikli kronografı bulan W. Cranch Bond, 1859' da Cambridge'de vefat etti. Oğlu George Philip (1825 - 1865) de babasından sonra Harvard kolejinde aynı vazifeye getirildi ve Orion takımyıldızının nebülözünü keşfetti.

LOUİS DE BONALD (yazar)

FRANSIZ  yazar ve filozof, 1754 yılında Millau yakınları, Monna şatosunda doğdu. 1791' de sürgüne giden yazar, "Direktuvar" (hükümet organı) zamanında Fransa'ya döndü. Napolyon ve Fontanes'in ısrarlarıyla üniversite konseyi üyesi oldu.

Geleneksel monarşinin ve dinin savunucusu ve aşırı grubun teorisyeni olarak tanındı. 1816' da Kral'ın emriyle Fransız akademisine girdi. Louis de Bonald, 1840' da doğduğu yerde öldü.

Eserleri :  "Siyasî ve Dinî İktidar Teorisi (1796)", "Toplum Düzeninin Tabiî Kanunları Üzerine Çözümleme Denemesi (1800)", "Felsefî Araştırmalar (1818)". 1815' den sonra, bu eserlerden başka birçok eseri daha yayınlandı. 

LUDWİG BOLTZMAN (fizikçi)

AVUSTURYALI  fizikçi, 1844 yılında Viyana'da doğdu. Önce Graz (1864), Münih (1891), sonra da Viyana (1895) üniversitelerinde fizik ve matematik profesörlüğü yaptı. Gazların kinetik teorisini ilk ortaya koyanlardandır. 

1868' de, moleküllerin hızlarının dağılımı kanununu ispatladı ve ihtimaliyet kavramına dayanarak soyut entropi kavramını açıkladı. Bunu termodinamiğe tatbik etti (1877). 

1884' de "ışınım" üzerine yaptığı çalışmalar neticesi, "Stefan kanunu"nu yeniden buldu. Fizik derslerinde, "Boltzmann sabiti" ve "Boltzmann kanunu" okutulmaktadır. Ludwig Boltzmann, 1906' da Viyana'da vefat etti.

sieur DE BOİSGUİLBERT (iktisatçı)

FRANSIZ  iktisatçı (Pierre le Pesant), 1646 yılında Rouen'de doğdu. "Ayrıntılarıyla Fransa (1699)" ve "Fransa'nın Gerçek Durumu (1707)"  adlı eserlerinde, yurdundaki yoksulluğun sebeplerini inceledi. Bu yoksulluğu gidermenin yollarını araştırdı. 

Önceleri, fizyokratların öncüsü sayılan Boisguilbert, iktisadî krizleri, maliye sisteminden doğan tüketim yetersizliğine bağlaması bakımından "Toplam talep" teorisinin öncüsü olarak kabul edilmektedir. Sieur de Boisguilbert, 1714' de doğduğu şehirde öldü. 

FRANÇOİS ADRİEN BOİELDİEU (bestekâr)

FRANSIZ  bestekâr, 1775 yılında Rouen'de doğdu. İlk müzik öğrenimini Rouen katedralinde yaptı. 1793' den sonra "Suçlu Kız" adlı, 2  perdelik bir opera-komik yazdı. Bunu "Rosaile ve Mirza (1795)" izledi.

1796' da Paris'e yerleşti ve 1797' de temsil edilen; "İsviçreli Aile", "Mutlu Haber" ve "Bahis" adlı tek perdelik oyunlarla büyük başarı elde etti.

1804' de çar 1. Aleksandr tarafından, saray kilisesi müzik öğretmeni olarak Rusya'ya çağrıldı. 1810' da "Beyaz Kadın (1825)" adlı eseriyle haklı bir ün kazandı. F. Adrien Boieldieu, 1834' de Jarcy'de öldü.

NİELS BOHR (fizikçi)

DANİMARKALI  fizikçi, 1885 yılında Kopenhag'da doğdu. Önce Cambridge ve Manchester'da  J. J. Thomson ve Rutherford'un öğrencisi, 1916' da Kopenhag üniversitesinde profesör, 1921' de de Kopenhag Teorik Fizik enstitüsüne müdür oldu.

Rutherford'un atom modelini, kuanta teorisine göre geliştirmiş olmakla dünyaca tanınır. Bu teori birçok yeni buluşa yol açmıştır. Elektron yörüngelerinin kuanta şartlarına göre belirtilmesi; atom fiziği ile ilgili pek çok olayı, özellikle hidrojen tayfının özelliklerini (Balmer kanunu) ve Mendelyev'in bulduğu, kimyevî elementlerin niteliklerinin devirli olmasının sebebini açıklar. 

Yörüngelerin bu şekilde belirtilme hipotezi, değeri deneyle gerçeklenmiş olan ve "Bohr magneton"u denilen elementer bir magnetik momentin varlığını gerektirir. Bu dikkat çekici eser, yazarına 1922 Nobel fizik ödülünü kazandırdı.

GİOVANNİ BATTİSTA BODONİ (matbaacı)

İTALYAN  matbaacı, 1740 yılında Saluzzo'da doğdu. Avrupa'nın büyük basımevlerince benimsenen  143  farklı biçimde romen harfi dizayn etti. 

"Basımcının El Kitabı (Manuale Tipografico)" adlı eseri, 1813' de Padova'daki vefatından 5 sene sonra yayınlandı. 

JEAN BODİN (hukukçu)

FRANSIZ  hukukçu, filozof ve iktisatçı, 1530 yılında Angers'de doğdu. 

Başlıca eserleri :  "Tarih Bilgilerini Kolaylıkla Öğrenme Metodu (1566)", "M. de  Malestroit'nın Paradokslarına Cevap (1566)", "Cumhuriyet (1576)".

Jean Bodin, 1596' da Laon'da öldü.

JOHANN ELERT BODE (astronom)

ALMAN  astronom, 1747 yılında Hamburg'da doğdu. Berlin gözlemevi müdürü oldu. Gezegenlerin güneşe olan mesafelerini yaklaşık olarak hesaplamaya yardım eden basit bir usül buldu (Bode kanunu). 1826' da Berlin'de vefat etti.

Bode kanunu;  başka gezegenlerin güneşe olan mesafelerini veren deneysel bir formüldür. Eğer mesafeler, Güneş'e göre değil de, Merkür'e göre aranırsa, bu uzaklık ilk terimi (3) ve ortak çarpan (2) olan geometrik oran dahilinde artar. 

Birimi, astronomik birimin onda biri olarak alınırsa, (n) sıralı bir gezegenin Merkür'e olan  (an) uzaklığı :  an  =  3  x  2  üssü (n-1) dir. Güneş'e olan uzaklığı bulmak için, Merkür'den Güneş'e olan mesafeye (4) eklemek lâzım gelir.

LUİGİ BOCCHERİNİ (bestekâr)

İTALYAN  viyolonselci ve besteci, 1743 yılında Lucca'da doğdu. Başpiskoposluk kilisesi müzik yönetmeni papaz Vanucci'nin yanında ilk öğrenimini yaptı. 

Roma'ya gönderildi. Orada viyolonsel ve beste çalıştı. Sonra da Lucca'ya döndü. Ünü günden güne arttı. İtalya ve Fransa'daki konserleriyle başarı kazandı. 

1766' da Paris'e gitti. Bazı yayıncılar, birçok oda müziği parçalarını bastılar. 1769' da Madrid'e (İspanya) yerleşti. İspanya kralının oğlunun daire bestecisi ve virtüozu oldu. 

1787' de Prusya kralı Friedrich Wilhelm tarafından kendisine "saray bestekârı" unvanı verildi ve Berlin'de 1797' ye kadar maaşla çalıştı. Sonunda Madrid'e döndü. 1805' de vefatına kadar bu şehirde kaldı. 

Viyolonsel için konçerto ve sonatlardan başka; bir "Satabat Mater", 20  senfoni, 60  üçlü ve keman için 21 sonat besteledi.

FRANZ BOAS (etnolog)

ALMAN  asıllı etnolog, 1858 yılında Westfalen Minden'de doğdu. "Eskimolar" üzerinde incelemeler yapmak için, Baffin adasına giden bir bilimsel sefere katıldı. Sonra Büyük okyanusun kuzey kıyısıyla ilgilenerek Britanya Kolombiyası'ndaki kabileleri inceledi.

Boas, 1887' de Amerika'ya yerleşti. Colombiya üniversitesinde "etnoloji" profesörü oldu (1889). Kuzey Amerika'daki dil ve kültürlerle ilgili pek çok bilgi topladı. "Kuzey Amerika Yerli Dillerinin El Kitabı (1911)" nı yayınladı. 

Bundan başka "fizik antropoloji" ve özellikle tarihöncesi göçlerle ilgilendi. "Amerikan Antropoloji Derneği"nin kurucularındandır. Franz Boas 1942' de New York'da öldü.

Başlıca eserleri :  "İlkel Sanat (1928)", "Antropoloji ve Modern Hayat (1929)", "İlkel İnsanın Düşünüşü (1911)", "Irk, Dil ve Kültür (1940)". Bu son eserinde, önceki birçok incelemelerini bir araya topladı.

JOHANN FRİEDRİCH BLUMENBACH (natüralist)

ALMAN  natüralist (tabiat bilimci), 1752 yılında Gotha'da doğdu. "Antropoloji"yi ilk kuranlardandır. İnsanları 5  ırka ayırdı; (beyaz, sarı, kızıl, kara, malezyalı).

"İnsan Cinsinin Doğuştan Çeşitliliği (1775)", "Tabiat Bilgisi El Kitabı (1803)", "Mukayeseli Anatomi El Kitabı (1805)" adlı eserleri vardır. 

Johann Friedrich Blumenbach, 1840' da Göttingen'de öldü. 

LÉON BLOY (yazar)

FRANSIZ  yazar, 1846 yılında Périgueux'de doğdu. Genç yaşta Paris'e gitti. Görüşlerini paylaştığı Barbey d'Aurevilly ile arkadaşlık kurdu. "Figaro" ve "Gil Blas" adlı gazetelerde çalıştı. 

"Bir Yıkım Müteahhidinin Sözleri (1884)" ve haftalık bir eleştiri broşürü olan "Le Pal (1885)" ile kendini tanıttı. İlk eseri "Yerkürenin Kâşifi Kristof Kolomb ve Gelecekte Kutsallaştırılması" ve otobiyografik bir roman olan "Umutsuz"u yayınladı (1886). 

Kendi çağına karşı bir çeşit savaş ilânı olan bu kitapta, aforoz edilmiş şâirleri över; (Hello, Barbey d'Aurevilly, Verlaine) ve günün şöhretlerine çatar; (Brunetière, Bourget).

"Yoksul Kadın (1897)", "Kilisenin Son Destekleri (1903)", "Vahşi Hayvan Eğiticisi ve Domuz Çobanları (1905)", "Fakirin Kanı (1909)" adlı eserlerinde; büyük bir felâket sonunda yok olmaya mahkûm olan törelere körü körüne bağlı bir dünyanın çelişkilerini anlattı.

ANDRÉ BLONDEL (fizikçi)

FRANSIZ  fizikçi, 1863 yılında Chaumont'da doğdu. "Fotometri"de yenilikler yaptı. Özellikle birimlerin seçimi ve temel büyüklüklerinin sınıflamasını gerçekleştirdi. 

Fener ve genel ışıklandırma için elektrikli ışık kaynaklarını inceledi. 1893' de hareketli sistemli "osilograf"ı buldu. Fakat başlıca çalışmaları, genel elektrikle ilgilidir. 

Alternatörlerin bağlantısı, senkron ve asenkron motorlar, hat boyunca elektrik yayılmasındaki bozuklukları inceledi. Radyoelektrikte "radyogonyometri" üzerinde çalışmalar yaptı. İlk radyofarları buldu. André Blondel, 1938' de Paris'de vefat etti. İsmi, Donzère-Mondragon'da kurulan hidroelektrik santrale verildi. 

ALEKSANDR ALEKSANDROVİÇ BLOK (şâir)

RUS  şâir, 1880 yılında Petersburg'da doğdu. Küçük yaşta V. Soloviov'un etkisi altında kaldı. 

İçinde; Puşkin'den sonra Rusça yazılmış en güzel birkaç şiirin bulunduğu ilk derlemeleri, en güçlü "sembolist" şâirler arasında yer almasını sağladı :  "Güzel Kadına Şiirler (1904)", "Kardan Maske (1907)".

Daha sonra dinî hava taşıyan şiirler yazdı. "İskit'ler (1918)" ve özellikle ihtilâlin mistik açıdan bir yorumu ve övgüsü olan ve aynı zamanda modern Rus şiirinin şaheseri sayılan "On İkiler (1918)" i yayınladı. A. Aleksandroviç Blok, 1921' de doğduğu şehirde öldü.