SANTRALDEN EVE ELEKTRİK

Yüksek gerilim havai iletim hatları

ELEKTRİK alternatif akım (dalgalı akım) halinde üretilir ve dağıtılır. Elektriği uzak mesafelere iletirken, iletken telleri fazla kalınlaştırmamak ve hattaki ısı kaybını önlemek için çok yüksek gerilimler kullanılır. Amaç; aynı gücü taşımak için daha az akım kullanmaktır. Fazla akım hattın ısınmasına sebep olur. Isınma da iletim enerjisinin ciddi bir kısmının ısı şeklinde havaya karışarak ziyan olması demektir. Hatlar ısınmasın diye iletim tellerini daha kalın yapmak, hatları ağırlaştırdığı gibi ekonomik de olmaz.

P = U x I    şeklinde ifade edilen elektrik güç formülünde;
(U) hat gerilimi (birimi Volt), (I) hat akımı (birimi Amper). (P) değerini sabit tutmak için U' yu artırıp I' yı azaltabiliriz. Nitekim elektrik iletiminde de bu yapılmaktadır.

Transformatörler vasıtasıyla gerilim yükseltilerek üretilen akım, daha sonra tüketim noktalarında daha düşük bir gerilim değerine düşürülerek dağıtılır. Santralde üretilen akım üç fazlı (trifaz) olduğundan iletim hattı üç iletkenden oluşur. Havai hatlar çelik direklere cam veya seramik yalıtkanlarla tutturularak taşınır. Yıldırıma karşı koruma için bütün direklere üstlerinden birbirlerine temas ettiren ayrı bir iletim teli çekilir.

Yüksek gerilim transformatörü

Şehir içinde elektrik iletimi sağlamak için yeraltı kabloları da kullanılır. Yeraltı yüksek gerilim kablosuyla en fazla 45 kilometre gidilebilir. Çünkü yeraltı iletim kablosu yapı itibariyle bir kondansatör gibi de davranır. Uzun mesafelerde içinden geçen alternatif akıma kapasitif reaktans (direnç) gösterir. Bu direnç hattan geçecek akımı sınırlar, ayrıca akımın oluşturacağı ısı, havai hatta olduğu gibi kolayca dağılamaz, kablo içine hapsolur. Yeraltı yüksek gerilim kablosu hem fiyatının pahalılığı hem de yalıtım sorunları sebebiyle ancak mecburiyet arzeden bölgelerde kullanılır.

Üretim santralinden 3 fazlı ve 20 kilovolt (20 bin volt) olarak çıkan elektrik akımı, transformatörle 400 kilovolta kadar yükseltilerek uzun mesafelere iletilir. Daha sonra yine transformatörle 225 kilovolta düşürülür. Kullanım sahasının türüne göre (fabrika, sanayi, şehir bölgesi), bu kez 63 veya 20 kilovolta indirilir. Mahalle arası transformatör merkezleriyle 220 volt tek faz veya 380 volt üçfaz (trifaz) olarak düşük voltajla kullanıma verilir.