OSMANLI'YI PAYLAŞAN SAVAŞ

ALMANYA, Avusturya-Macaristan ve İtalya bir blok oluşturup; Fransa, Rusya, İngiltere bloğuna karşı, 1914 yılı temmuzunda başlattıkları böyle bir genel savaşa, niçin girdiklerini kendileri dahi açıklayamazlar. Sebepler olarak; büyük güçlerin çıkar çatışması, Avrupa haritasının yeniden şekillenmesinde alınacak rol ve bazı eski sorunlardan kaynaklanan çekişmeler öne sürülebilir. Birinci Dünya Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu topraklarının ciddi ölçüde küçülmesine sebep olmuştur.

Avusturya Veliaht Prensi'ne suikast anı

Avusturya Veliaht Prensi Franz-Ferdinand'ın 28 haziran 1914' de Saraybosna'da öldürülmesi üzerine, Avusturya, Sırp Gizli Servisi'ni suçladı ve olaydan bir ay sonra Sırbistan'a savaş ilân etti. Avusturya, Ruslar'ın Sırbistan'a destek vereceğinden emindi, bu yüzden Almanya'ya güveniyordu.

İtalya, önce tarafsız kaldığını ilân etti. Daha sonra saf değiştirerek karşı
bloğa geçti.

Suikaste uğrayan Arşidük
Franz Ferdinand düşesle

Avusturya'nın savaş ilânından sonra Fransa, Rusya'ya yanaştı. Almanya da 1 ağustos 1914' de Rusya'ya, ertesi gün de Fransa'ya savaş ilân etti.

İngiltere ise, hiçbir devletin kendisine savaş ilân etmemesine rağmen savaşa girdi (4 Ağust). Almanya, İngilizler'den böyle bir davranış beklemiyordu.

SAVAŞIN OSMANLI'YA ETKİSİ

Ruslar'ın boğazlar üzerindeki tehdidi, Osmanlı'yı Almanya'ya yanaşmak mecburiyetinde bıraktı. Almanya iki muhribi (goeben, breslau) Osmanlı'ya satılmış gibi göstererek Marmara'ya yolladı (10 Ağust). Muhriplerin adları "yavuz" ve "midilli" oldu.

Yavuz muhribi 29 ekim'de Karadeniz'e geçti ve Odessa ile diğer Rus limanlarını bombaladı. 1 kasım'da Rusya, 5 kasım'da  İngiltere ve Fransa, Osmanlı'ya savaş ilân ettiler.

Ruslar, Sarıkamış üzerinden Erzurum'a yürüdü. Enver Paşa karşı koymaya çalıştı, fakat kesici soğuğa 50 bin kayıp verdi. Ruslar, Erzurum, Trabzon ve Erzincan'ı aldılar. Çarpışmalar 1917 Rus Bolşevik Devrimiyle bitti.

Boğazların Türkler tarafından kapatılması Rusya'yı gıdasız bıraktı. İngilizler, Osmanlılar'ı Kafkasya'dan uzaklaştırmak için önce Basra Körfezi'ne çıkarma yaptılar. 1915' de de Çanakkale Boğazı'na harekât düzenlediler. Bu bölgede iki taraf 200 bin gibi yüksek bir askeri kayıp verdi.

Amerika, 2 nisan 1917' de bu genel savaşa katıldı. Amerika'nın Fransa ve İngiltere ile mâli bağlantıları vardı. Avrupa'ya ya ihracatı azalmıştı. Almanya Dışişleri Bakanı, Meksika'ya telgraf çekerek "Amerika'ya karşı çık" demişti. 

Herşey Osmanlı'nın aleyhine gelişiyordu. 30 ekim 1918 yılında Mondros Mütareke'siyle, İtilâf Devletleri; boğazlara girme, gerekli gördükleri stratejik yerleri işgâl etme, Osmanlı liman ve demiryollarını kullanma hakkı elde etti. Osmanlı bütün askerlerine silâh bıraktıracak ve Arabistan, Suriye, Irak'taki birlikleri de teslim olacaktı.

Savaş sonrasında İtilâf Devletleri, Osmanlı'nın paylaşılması plânlarını yaptılar. 10 ağust 1920' de Sevr anlaşmasıyla; İzmir ile Batı Anadolu'nun bir kısmı Yunanistan'a, doğuda büyük Ermenistan, Boğazlar milletler arası, Osmanlı maliyesine sıkı denetim, İtalya ve Fransa'ya geniş alanlar, Orta Anadolu'ya sıkışmış, biraz da İstanbul'da var olan zayıf bir Osmanlı isteniyordu.

Sevr anlaşmasını sadece Yunanistan onayladı. Daha sonra Kurtuluş Savaşı'ndan (1922) sonra yapılan Lozan Anlaşmasıyla (1923), Sevr şartları ortadan kalktı.

ALMANYA'NIN DURUMU

Kadınlar torna tezgâhı başında silâh üretiminde 

Alman Ordusu, Ren nehri kıyılarına kadar çekilecek, tüm ağır toplarını, denizaltılarını ve demiryolu malzemelerini teslim edecekti. 28 haziran 1919' da yapılan  Versailles Anlaşması, savaşın tüm manevi sorumluluğunu Almanya'nın üzerine yıkıyor ve tartışmasız olarak ağır şartlar getiriyordu.

Alsace-Lorraine Fransa'ya bırakılacaktı. Saar Bölgesi 15 yıl uluslararası bir rejimle yönetilecek, iktisadi açıdan Fransa'ya bağlı olacak ve bu zaman sonunda halkoylamasıyla geleceğini kendisi belirleyecekti.

Doğudaki parçalanma daha geniş çaplıydı; çünkü denize açılan bağımsız bir Polonya Devleti kurulacaktı. Bu sebeple Almanya Poznan'dan Baltık'a uzanan bölgede önemli toprak kaybına uğradı. Serbest şehir ilân edilen Dantzig Koridoru ortaya çıktı, Doğu Prusya tek başına kaldı. Yukarı Silezya ikiye bölündü.

Alman Ordusu 100 bin askere indirildi. Rheinland şehri, Ren nehrinin sağ kıyısında elli kilometrelik bir şerit üzerinde askerden arındırıldı. Almanya'ya ilâve olarak 120 milyar altın-mark savaş tazminatı tahakkuk ettirildi.

Almanya'nın Afrika'daki eski sömürgeleri olan Togo, Kamerun, Tanganika, Namibya bölüşüldü. Avusturya'nın Almanya ile her türlü bağlantısını kesmesi istendi.

Amerikan Senatosu Versailles Anlaşmasını onaylamadı. Almanya, mağlubiyeti kabullenmek istemedi. Kendisine büyük haksızlıklar yapıldığını düşündü. Bu düşünceler yaklaşık 20 yıl sonra, Almanya'da sert mizaçlı nasyonal sosyalist lider Adolf Hitler'in ortaya çıkmasına ve dolayısıyla 2. Dünya savaşına zemin hazırlayacaktı.

BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SONU VERİLEN SİVİL-ASKER ÖLÜ KAYBI

Genel toplamda: 15 milyon 225 bin ölü verildi. Aşağıdaki tabloda kırmızı yazılanlar "İttifak Devletleri"dir.

Savaşın acı manzarası: 15 milyon ölü, 21 milyon yaralı

Rusya : .....................   3 milyon 700 bin 

Almanya : .................   2 milyon 600 bin

Osmanlı :  .................   2 milyon 475 bin

Fransa : ....................   1 milyon 400 bin

Avusturya-Macaristan : 1 milyon 300 bin

İngiltere : .................................   940 bin

Sırbistan : ................................   695 bin

Romanya: ...............................    611 bin

İtalya : ....................................    470 bin

Yunanistan : ............................    362 bin

Bulgaristan :  ..........................     351 bin

Belçika : ................................     270 bin

Amerika : ..................................    51 bin