16 Ağustos 2025 Cumartesi

MARQUİS DE CONDORCET (matematikçi, filozof)

F
RANSIZ  filozof, matematikçi ve siyaset adamı (Marie Jean Antoine Nicolas de Caritat). 1743 yılında Ribemont'da doğdu. Henüz 16 yaşındayken; d'Alembert, Clairault ve Fontaine'in huzurunda, bir matematik analiz tezinin savunmasını yaptı. 

"İntegral Hesap Üzerine Bir Deneme (1765)" adlı bir eser ve "Üç Cisim Problemi (1767)" başlıklı bir muhtıra yayınladı. Çalışmaları dolayısıyle, Bilimler Akademisi'ne alındı (1769).  1666 ile 1699 yılları arasında vefat etmiş akademisyenlere dair övgüler (Les Eloges) yazdıktan sonra, Bilimler akademisinin daimî sekreteri oldu.

D'Alembert, Voltaire ve özellikle, Turgot ile ilişkiler kurdu ve önemli yazışmalar yaptı. Turgot aracılığıyla para işleri genel müfettişi tayin edildi. "Ansiklopedi"nin çalışmalarına katıldı, ayrıca iktisatla ilgili yazılar yayınladı.

1782' de Fransız akademisine girdi. Voltaire'in  "Bütün Eserler" ini yayınladı ve haşiyelerini düzenledi. İnsan haklarının tanımlanması üzerinde de önemle durdu.  1789' da 18. yy düşünürlerinin vârisi ve "felsefî parti" nin başı diye tanınıyordu.  

Yasama meclisi ile Konvansiyon'a milletvekili seçilince, eğitim işlerinin düzenlenmesi için büyük bir plan hazırladı. Anayasayla ilgili bir proje de meydana getirdi, ama bu tasarıların hiç biri ele alınmadı.

Girondin'lerin partisine girmedi, ama onlarla dost geçindiğinden 1793 temmuzunda bu yüzden suçlandı, 8 ay ortadan kayboldu, Clamart'da yakalanıp tutuklandı. Bourg-la-Reine cezaevine getirildi. 1794' de (yaş 51) burada kendini zehirleyerek intihar etti.

Hapishanede bulunduğu sırada,  "İnsan Zekâsının İlerlemesi Üzerine Tarihî Bir Tablo Taslağı" nı yazdı. Din duygusu yerine, 'insanlığın mükemmelleşme kabiliyetinin sonsuzluğu'  düşüncesini ortaya koydu. Bu kitabı,  Auguste Comte'un eserine referans oldu. 

İktisat alanında; gerek Ansiklopedi'deki makalelerinde, gerekse müterakki vergiyle alâkalı diğer kitaplarında  Turgot'nun fikirlerini yeniden ele aldı. Toprağın, insanları ne suretle besleyebileceği üzerinde düşündü ve doğum kontrolünü nasihat etti. Ayrıca, çağımızın sosyal sigorta sandıklarının öncüleri olan emniyet sandıklarına dair bir proje de hazırlamıştır.

Condorcet olayı  :  a, b, c  gibi üç kavram arasında seçim yapılırken, hangisinin öncelikle tercih edileceğini, oy çokluğuyla karar verilerek yapılmış bir seçimde, hangi gizli düşüncenin rol oynadığını araştırarak açıklamıştır.