CYRİEL BUYSSE (yazar)

FLAMAN  dilinde yazan Belçikalı yazar, 1859' da Nevele'de doğdu. Vermeylen ile beraber, Flaman edebiyatının yeniden doğuşunda etkili olan "Van Nu en Straks" dergisinin kurucusu. 

İlk romanlarında köylüleri konu aldı :  "En Güçlünün Hakkı (1893)", "Maça Valesi (1898)".

Sonradan, otobiyografik eserlerinde burjuvaların yaşamını işledi :  "Sursum Corda (1894)", "Mavi Ev (1895)", "Bir Flandre Aslanı (1900)".

Çoğunlukla Maupassant'a benzetilen yazar, herşeyden evvel bir gerçekçidir. Cyriel Buysse, 1932' de Gand yakınları, Deurle'de vefat etti.

En olgun eserleri :  "Roseke van Dalen'in Hayatı (1906)", "Sıpa (1910)", "Teyzeler".

MİCHEL BUTOR (yazar)

FRANSIZ  yazar, 1926 yılında Mons-en-Baroeul'de doğdu. Felsefe öğrenimini bitirdikten sonra, Sens (fransa), Mısır, Selânik ve Cenevre'de öğretmenlik yaptı. Türkiye'de birkaç konferans verdi.

"Repertuar (1960-64)" ve "San Marco'nun Tasviri (1963)" adlı denemelerinde, gerçeğin dil haline dönüşmesi mekanizmasını inceler. Romanı, kendini ve dünyayı tanıtma yolunda bir araç olarak kabul eder.

Önemli romanları :  "Milano Pasajı (1954)", "Zamanı Kullanış (1956)", "Modifikasyon (1957)", "Dereceler (1960)".  "Mobil (1962)" ve "Saniyede 6 Milyon 810 Bin Litre Su (1965)" adlı eserlerinde, hayatın ve dilin özünü kavramayı genişletti.

İleri yıllarda asıl ustaları Joyce ve Proust'u örnek aldı.  Eleştiri yazıları da yazan Michel Butor, 2016' da Contamine-sur-Arve'de vefat etti.

SAMUEL BUTLER (şâir)

İNGİLİZ  yergi şâiri, 1612 yılında Worcestershire, Strensham'da doğdu. Birçok soylu kişinin yanında çalıştı. Restorasyondan sonra (1660), Gal Bölgesi "Vali sekreteri" oldu. 

Güldürücü bir kahramanlığı anlatan, ilk bölümü 1663' de, diğer iki bölümü de 1664 ve 1678' de yayınlanan "Hudibras" adlı manzum eseriyle ün yaptı. 

Genellikle Don Quijote'ye benzeyen, içinde Rabelais ve Scarron'dan alınma unsurlar bulunan bu eser, koyu protestan ilkecilerine karşı yönelmiş bir yergi, daha çok bir alaydır.

"Hudibras"ın gördüğü büyük ilgiye rağmen, sekreterlikten ayrılınca, saray onu hiç tutmadı ve 1680' de Londra'da yoksulluk içinde öldü. 

BEHZAT HÂKİ BUTAK (tiyatrocu)

TÜRK  tiyatro oyuncusu, 1889 yılında Bursa'da doğdu. Babası eski gazetecilerden Halil Hâki'dir.   1906' da İstanbul'a geldi ve Mercan idâdîsine yazıldı. Namık Kemal'in eserlerini okula getirdiği için kovuldu. 

Ticaret okuluna girdi. Ressam Muazzez'in (Mehmed Muazzez Özduygu) yanında "resim" çalışmaya başladı. Bir süre sonra, ticaret okulunu da bırakarak yalnızca "resim" ve "tiyatro" ile uğraşmaya başladı. Ressam Muazzez'in oğlunun sünnet düğünü için düzenlediği "orta oyunu"nda, "Kavuklu Arkası"nı oynadı. 

Bir yandan Sanayii Nefise mektebine devam ederken, diğer yandan da ressam Muazzez'in kurduğu "Sahnei Heves" topluluğunda rol aldı. Kısa sürede topluluğun dağılması üzerine, birkaç arkadaşıyla beraber "Sanayii Nefise Tiyatro Heyeti"ni kurdu. 

Bir süre sonra, içinde bulunduğu 4 kişilik bir öğrenci topluluğu İtalya'ya burslu olarak "elektrik öğrenimi" için gönderildi. Ancak İtalya'daki işçi grevi yüzünden öğretim yapılamadı. 2 ay kadar Roma ve Napoli'de tiyatroları gezdi.

LOUİS DE BUSSY (mühendis)

FRANSIZ  mühendis ve bilgin, 1822 yılında Nantes'da doğdu. Lorient deniz üslerinde çalıştı. 

Savaş gemilerinin çelikten, zırhların da nikelli çelikten yapılması fikrini öne sürdü. Birçok savaş gemisinin, özellikle "Dupuy-de-Lôme" zırhlısının projelerini çizdi.

 Louis de Bussy, 1903' de Paris'de vefat etti.

VANNEVAR BUSH (mühendis)

AMERİKALI  elektrik mühendisi, 1890 yılında Massachusetts, Everett'de doğdu. Öğrenimini Massachusetts İnstitute of Technology'de, sonra Harvard üniversitesinde yaptı. 

1916' da bir "elektroteknik" kürsüsüne getirildi. 1. Dünya savaşı boyunca, denizaltıların bulunmasına yarayacak bir âlet üzerinde çalışmalar yaptı. 

Carnegie enstitüsü başkanı (1939) ve Amerika ilmî araştırmalar müdürü (1941) oldu. Kelvin'in integratör hesap makinasıyla Neumann'ın döndürme şiddetini artıran "torque amplifier" âletinden istifade ederek, integral hesapların neticesini kolayca hesaplamayı tasarladı. 

Böylece, 1925-31 yılları arası Massachusetts İnstitute of Technology'de ilk "tam analog" hesap makinesi olan "diferansiyel integratör" yapıldı. 

Ayrıca, gazlarda ve yalıtkan cisimlerde, iletkenlikle ilgili çalışmaları vardır. Atom bombasının yapımında olduğu kadar, "sibernetik" bilimi fikrinin gelişiminde de önemli rolü oldu. Vannevar Bush, 1974' de Belmont'da vefat etti.

RİCHARD FRANCİS BURTON (gezgin)

İNGİLİZ  gezgin, 1821 yılında Torquay'de doğdu.  Mekke, Medine (1853) ve Doğu Afrika'yı dolaştı. Speke ile beraber Nil nehrinin kaynaklarını araştırmak üzere yola çıktı. 

1858' de Tanganika gölünü keşfetti. Sonra, Amerika'da Mormonlar ülkesini, Brezilya'nın bir kısmını, Suriye'yi ve burada Midyanî ülkesinin altın madenlerini (1876-77) ve kumandan V. L. Cameron ile beraber Altın sahilini gezdi.

Trieste'de İngiliz konsolosluğu yapan Richard Francis Burton, 1890' da Trieste'de vefat etti.

RİCHARD BURTON (oyuncu)

İNGİLİZ  tiyatro ve sinema oyuncusu, 1925 yılında Galler ülkesi, Pontrhydyfen'de doğdu. 1947' den sonra tiyatro alanında, Shakespeare'in eserlerini en iyi oynayan oyuncu olarak ün yaptı. 

1949' da sinemaya geçti. 1959' da Tony Richardson'un çevirdiği "Look Back in Anger" adlı filminde oynadı. 1963' de J. Mankiewiez'in  "Cleopatra"  filminde oynadıktan sonra ünü bütün dünyaya yayıldı. 

1964' de,  P. Glenville'in  "Becket" ve J. Huston'un  "Night of The İguana"  adlı filmlerinde başrolü oynadı.  1965' de V. Minnelli'nin  "The Sandpiper",  M. Ritt'in  "The Spy who Came in from the Cold", 

1966' da M. Nichols'un "Who is afraid of Virginia Woolf" ve 1967' de F. Zeffirelli'nin yönettiği "The Taming of the Shrew" adlı filmlerde oynadı.  Richard Burton, 1984' de İsviçre'de öldü.

CYRİL BURT (psikolog)

İNGİLİZ  psikolog, 1883 yılında Londra'da doğdu. Sorbonne'da Binet'nin derslerini izledi. 1902' de, Spearman'ın da katıldığı antropolojik bir soruşturma dolayısıyla, Bertillon krimonolojisine uygulanan Pearson metodunu inceledi. 

Pearson'un belirleme denklemlerini basitleştirdi. Daha sonra Thurstone tarafından basitleştirilecek olan "centroid" analizinin temellerini attı. 

1909' da, Charles Sherrington'un yönetiminde Liverpool üniversitesi psikoloji bölümü başkanlığına tayin edildi. Aklî testler üzerinde yaptığı ilk çalışmalarını yayınladı. 

London County Council'e, dünyada ilk olarak, eğitimde kişilere yön verici psikolog olarak atandı (1913-32). İngiliz çocuklarına, Binet-Simon testlerini uygulamakla işe başladı. Sonra, "aklın üstün süreçleri" denilen kolektif seviyede bir dizi testi ele aldı.

ŞEFİK BURSALI (ressam)

TÜRK  ressam, 1903 yılında Bursa'da doğdu. Öğreniminin bir kısmını Bursa lisesinde yaptı. Akademide, İbrahim Çallı'nın atölyesinde çalışarak Avrupa yarışmasında birincilik kazandı (1930).

Bir müddet Konya lisesinde resim öğretmenliği yaptıktan sonra, İstanbul Akademisi öğretim kadrosuna alındı (1938).

Çalışmalarında özellikle "tabiat manzaralarına" yer verdi. Bursa'da geçen yıllarının etkisiyle "yeşil" rengin farklı tonlarını kullandı. Duygulu bir işçiliği vardır. 1967' de Devlet sergisi ikinci resim ödülünü alan Şefik Bursalı, 1990' da Ankara'da vefat etti.

BURSA SERGİSİ MADALYASI

SULTAN  Reşad zamanında (1909 - 1918) Bursa sergisi için altın ve gümüşten çıkarılmış madalya.  

Sergide eşyaları, malları sergilenenlere jürice bir madalya verilmesi düşünüldü. Madalyanın üzerinde de Bursa'daki mimarî yapılardan birinin resmi bulunması kararlaştırıldı. 

İstanbul'daki ressamlar arasında yapılacak yarışmada kazanan sanatçıya mükâfat olarak 10 altın verilmesi uygun görüldü.

"Müzei Hümâyun ve Meskûkatı Şahane" idaresi memurlarından kurulu bir heyet önünde düzenlenen yarışmayı, "Darphane" idaresi memurlarından Mesrur İzzet kazandı. 

Madalyanın ön yüzünde Ulucaminin resmi, altta 1327 tarihi görülüyor. Arka yüzünde ise kûfi yazıyla "Bursa sergisi" kelimeleri, üstte hilâl, gül dalının alt kısmında madalyayı alacak olanın adının yazılması için özel bir bölüm vardır. 

Serginin açılışı dolayısıyla Bursa'ya gelen Sultan Reşad'a, Bursa valisi  Azmi Bey, bir mahfaza içinde, üzerinde "Hâtırayı Teşrifi Hümâyun, 18 Şaban 327" yazılı altın madalyayı sundu.

ROBERT BURNS (şâir)

İSKOÇYALI  şâir, 1759 yılında Ayrshire, Alloway'de doğdu. Yoksul bir köylünün oğluydu. 25  yaşındayken babasının vefatıyla zor duruma düştü. Zayıf kalan öğrenimini kendi kendine tamamladı. İskoç lehçesinde şiirler yazmaya başladı. 

Antil adalarına yerleşmeye karar verdi. Seyahat masraflarını karşılayabilmek için bazı eserlerini bastırdı (1786).  Dr. Blacklock'un dikkatini çeken bu eserleri, büyük bir başarı kazandı. 

Eserlerin ilâveli 2. baskısı Edinburgh'da yayınlandı. Bu, köylü-şâire büyük bir ün ve ayrıca biraz da para kazandırdı. "Satış ve üretim vergisi" yönetim kurulunda "tahsildarlık" vazifesi aldı (1789).

ROBERT WİLHELM BUNSEN (fizikçi)

ALMAN  fizikçi, 1811 yılında Göttingen'de doğdu. Göttingen'de başladığı öğrenimini Paris, Berlin ve Viyana'da tamamladı. 1836' da Kassel Politeknik enstitüsünde kimya profesörü oldu. 1852' de Heidelberg üniversitesine tayin edildi. 

İlk çalışmalarını kimya alanında yaptı. 1840' da kimyevî bir bileşik olan "kakodil"i ayırırken bir gözünü kaybetti. Bundan sonra elektrokimya alanına yöneldi. 1843' de nitrik asit ile depolarizasyon pilini gerçekleştirdi. 

Daha sonra madenleri ayırmak için çalışmalar yaptı. 1851' de elektroliz yöntemiyle magnezyum klorürden magnezyumu, krom klorürden kromu ayırdı (1854).

1855' den 1863' e kadar Roscoe ile beraber, "ışığın kimyevî etkisi" üzerine deneyler yaptı. 1859' da Kirchhoff ile beraber, "tayf çizgilerinin" kimyevî elementlerin ayırt edici nitelikleri olduğunu farkederek, tayf analizinin ilk yöntemlerini buldu.

JACOB BURCKHARDT (tarihçi)

İSVİÇRELİ  tarihçi ve yazar, 1818 yılında Basel'de doğdu. Zürich Teknik okulunda ve Basel üniversitesinde profesör oldu. Eserlerini Almanca yazdı. Sanat ve uygarlık tarihi konusundaki kitaplarıyla tanındı. 

Başlıca eserleri  :  "Büyük Konstantinos Zamanı (1853)", "Cicerone (1855)", "İtalya'da Rönesans Uygarlığı (1860)", "Yunan Uygarlık Tarihi (4 cilt, 1898-1902)", "Genel Tarih Üzerine İnceleme (1905)".   Jacob Burckhardt, 1897' de Basel'de vefat etti.

JOHN BUNYAN (yazar)

İNGİLİZ  mistik yazar, 1628 yılında Bedford yakınları. Elstow'da doğdu. İlkokul öğrenimi gördü. İç savaşta asker oldu. 1647' de evlendi. 

Günah duygusunun verdiği bir iç daralmasıyla ağır bir manevî buhran geçirdikten sonra baptist'ler mezhebine girdi (1653) ve bu yolda en iyi konuşan vâizlerden biri oldu. 

2. Charles'ın tekrar tahta çıkışından (1660) az sonra, vaazlarının kışkırtıcı olduğuna hükmedildi ve 1672' ye kadar Bedford'da hapsedildi. Sonraları vaazlarına devam etti.

Hayatının sonları çok dolu bir yazarlık ve din yayma faaliyetiyle geçti. Mistik ve coşkulu bir hayâl gücüyle yazdığı ilk eser, dinî inançlarındaki değişimi anlattığı "Büyük Günahkâra Yağan Tanrı Rahmeti (1666)" adlı kitabıdır.

İVAN ALEKSEYEVİÇ BUNİN (yazar)

RUS  yazar, 1870 yılında Voronezh'de doğdu. 17  yaşında şiirler yazdı. Kusursuz birer sanat eseri olan şiir kitapları bıraktı. Hikâyeci ve romancı olarak; katı bir gerçekçilik fakat eşsiz bir dille Rus köylerini anlattı :  "Köy (1909)".

En üstün eseri  "Kuru Vâdi (1911)".  Gezdiği ülkeleri de anlattı :  "San Franciscolu Centilmen (1915)", "Çang'ın Rüyaları (1916)".

1920' de Fransa'ya yerleşti. Memleketini derin bir gerçekçilikle yansıtan eserler vermeye devam etti:  "Mitya'nın Aşkı (1935)", "Arsenyev'in Hayatı (1935)", "Lika (1939)".  Bu son eserlerine kendi yaşantılarını da kattı.

1933' de Nobel Edebiyat ödülü alan İvan Alekseyeviç Bunin, 1953' de Paris'de vefat etti.

PHİLİPPE BUNAU-VARİLLA (mühendis)

FRANSIZ  mühendis, 1859' da Paris'de doğdu. Panama Okyanuslararası şirketinde genel müdür oldu. Fransa ve Amerika'da, kanalın bitirilmesini kabul ettirmek için çok çalıştı.

Panama Cumhuriyeti geçici hükümetince 1903' de Amerika'ya "orta elçi" olarak gönderildi. Amerika dışişleri bakanı Hay ile kanalın açılmasını sağlayan bir anlaşma imzaladıysa da bu yola Amerika'nın el koyma hakkını da tanıdı. 

1. Dünya savaşında, Verdun ordusuna ait su işleri müdürü oldu. Suyu arıtmak için, "verdünizasyon" adı verilen yeni bir usül buldu. Philippe Bunau-Varilla, 1940' da Paris'de vefat etti.

ETTORE BUGATTİ (sanayici)

İTALYAN  sanayici, 1882 yılında Milano'da doğdu. 16  yaşında, 3 tekerlekli 2 motorlu bir velosipet yaptıktan sonra, heykeltraşlık öğrenimine başladı. Bundan sonra da kendini mekanik ve otomobil yapımına verdi. 

Lorraine'de bulunan Dietrich firmasıyla anlaşarak 1907' de  Molsheim'de bir fabrika kurdu. Fransa'nın dostu idi. 1. Dünya savaşında, müttefiklerin hizmetine girmek için, işgâl edilen Alsace'daki kuruluşlarını terk etti. 

Savaşın sonunda fabrikalarını Molsheim'de yeniden kurdu. Mekanik tutkunuydu, yaptığı motor gövdeleri âhenkli hatlarıyla ün saldı. Yarış motorlarında ilk defa kompresörü kullandı. Motora fazla yakıt vermenin, her zaman bir yakıt ziyanı olmadığını da ispat etti.

GEORGES-LOUİS LECLERC DE BUFFON (yazar)

FRANSIZ  yazar ve tabiat bilgini, 1707 yılında Montbard'da doğdu. Bourgogne il meclisi üyesi. Dijon'da cizvit okulunda okudu. Hukuktan mezun oldu. 1730' dan sonra Fransa ve yabancı ülkelerde dolaştı. 

Tabiî bilimlere tutkunluğu yüzünden, 1735' de İngiliz Hales'in  "Bitkilerin Statiği" adlı kitabını çevirdi. Önsözünde, deneysel bilim yöntemlerini anlattı. 1739' da Fransız Bilimler akademisine girdi.

Sonraları tabiat tarihi müzesi yapılan saray bahçesine müdür oldu. "Tabiat Tarihi" adlı muazzam eserini bu sırada yazdı. İlk 3 cildi 1749' da yayınlandı, tamamının (36 cilt) yayını 1778' e kadar sürdü. 

Eserde :  "Yeryüzünün Tarihi", "Dörtbacaklılar", "Kuşlar", "Mineraller", "Ekler" ve bunun içinde de "Tabiatın Devirleri (1778)" bulunur. Büyük kısmını Montbard malikhanesinde yazdığı bu esere yardım edenler oldu (Bexon,  G. de Montbeliard,  G. de Morveau,  F. de Saint-Fond).

GUİLLAUME BUDÉ (dil bilgini)

FRANSIZ  dil bilgini ve hümanist, 1467 yılında Paris'de doğdu. Eski Yunan kültürünün tekrar önem kazanmasında büyük payı oldu. Orléans'da hukuk öğreniminden sonra, Yunanlı bir pedagog olan Sparta'lı Hermonymos ve İoannes Laskaris'in derslerini izledi (1494).

"Dava Kararnâmelerine Dair Açıklamalar (1508)"da, titiz bir ahlâkçı ve tarihçi olarak hukuku hor gördüğünü belirtti. "De Asse (1514)" adlı eserinde, milletlerin refahı üzerine beslediği düşüncelere de yer ayırarak, eski paralara dair verdiği bilgiler, kültürlü bir ilim adamı olduğunu gösterir. 

"Yunan Dili Üzerine Açıklamalar (1529)" adlı eserinde de bir "filolog" olduğu görülür. Ölümünden sonra yayınlanan "Prensin Yetiştirilmesi (1547)" adlı eserinde; Plutarkhos'un önemli sözleri yanında, prenslerin eğitimi ve bilginlerin korunmasıyla alâkalı birçok nasihat vardır.

Guillaume Budé, 1540' da Paris'de öldü. Mektupları, o devrin edebiyat tarihi için birer belge niteliğindedir. 

PEARL SYDENSTRİCKER BUCK (romancı)

AMERİKALI  kadın romancı, 1892  yılında Virginia, Hillsboro'da doğdu. Bir misyoner rahibin kızıdır. Renkli, insancıl ve gerçekçi romanlarında, ömrünün büyük kısmını geçirdiği Çin'i anlattı. 

Dünya çapında ün yapan yazar, 1932' de Pulitzer ve 1938' de Nobel edebiyat ödülünü kazandı. Pearl Sydenstricker Buck, 1973' de Vermont, Danby'de vefat etti.

Eserleri  :  Hemen hemen bütün dillere çevrilen "İyi Dünya (Sarı Esirler) (1932)", bu eserinin bir çeşit devamı olan "Oğullar (1932)" ve "Dağılan Yuva (1934)"yı yazdı.

Büyük yankı uyandıran eserleri birbirini izledi :  "Ana (1934)", "Gurbetteki Kadın (1936)", "Hak Yolcusu (1936)", "Bu Mağrur Kalp (1938)", "Vatan Sevgisi (1939)", "Şimdi ve Daima (1941)", "Canavar Tohumu (1942)", "Siyah Beyaz Çin (1946)", "Josui, Saklı Çiçek (1952)", "İmperial Kadın (1956)", "Pekin'den Mektup (1957)", "Canlı Kaval (1963)", "Şatoda Ölüm (1964)".

MARCUS JUNİUS BRUTUS (siyasetçi, yazar)

ROMALI  siyaset adamı ve yazar, Milâttan önce 85 yılına doğru Roma'da doğdu. Öksüz kalmıştı, dayısı Cato tarafından yetiştirildi. Erkenden Cicero'ya bağlandı. Pharsala'da, Pompeus tarafında savaştı, fakat Sezar'ın affından faydalanarak felsefe öğrenimi için Atina'ya gitti. 

Cisalpina'da "propraetor (46)",  sonra da "şehir yargıcı (45)" oldu. Fakat Sezar'a karşı yapılan suikasta katıldı ve bu işte çok etkin oldu. Öldürülürken, Brutus'un elinde kendisine yönelen hançeri gören Sezar : "Sen de mi Brutus !" diye bağırdı. 

Antonius'un çağrısı üzerine halk, suikastçıların aleyhine ayaklandı. Onlar da Roma'yı terkedip Yunanistan'a gitmek mecburiyetinde kaldılar.

LÉON BRUNSCHVİCG (filozof)

FRANSIZ  filozof, 1869 yılında Paris'de doğdu. 1909' da Sorbonne'da profesör oldu. Kant eleştirmeciliğinin ortaya koyduğu problemleri, bilim alanında yaptığı derin incelemelerin ışığı altında yeniden ele aldı. 

"Yargının Modaliteleri (1897)" adlı tezinden başka birçok eser yayınladı. Bu eserler :  "Spinoza ve Çağdaşları (1894)", "Ruh Hayatına Giriş (1900)", "Çağdaş İdealizm (1905)", "Matematik Felsefenin Aşamaları (1912)", "İnsanî Tecrübe ve Fizik Nedensellik (1922)".

Pierre Botroux ve Felix Gazier ile beraber hazırladığı "Blaise Pascal'ın Bütün Eserleri (1897)", "Pascal'ın Dehası (1925)", "Batı Felsefesinde Bilincin İlerlemesi (1927)", "Akıl ve Din (1939)".  Léon Brunschvicg, 1944' de Aix-les-Bains'de vefat etti.

GİORDANO BRUNO (düşünür)

İTALYAN  düşünür ve yazar, 1548 yılında Napoli krallığı, Nola'da doğdu. Soylu bir aileden olduğu için Napoli'nin edebiyat ve felsefe çevreleriyle kolaylıkla ilişki kurdu. 

17  yaşında Napoli'de dominiken manastırına girdi. 13  yıl Tommaso teolojisini inceledi. Ayrıca, bütün modern ve eski filozofları da okudu. Herakleitos ve Demokritos'un etkisinde kaldı. 

1576  yılında Roma'da, mezhep sapkınlığı yüzünden hakkında bir dava açıldı. Fikirlerinde ısrar etti. Cenevre'ye kaçtı. Orada da, Calvin'in serbest düşünceye karşı sert tutumunu beğenmedi. Bir akademi profesörüyle kalem tartışmalarına girişti.

Cenevre'den ayrılmak zorunda kaldı. Önce Toulouse'a, sonra Paris'e gitti.  3. Henri'ye adadığı "De Umbris İdearum (1582)" adlı ilk eserini yayınladı. Bu eser Sorbonne'da bir kürsü teklif edilmesine yol açtı.

ERİK BRUHN (dansçı)

DANİMARKALI  dansçı, 1928' de Kopenhag'da doğdu. Baleye ilk defa 1947' de İsveç Kraliyet balesinde başladı. 1949' da oraya "baş dansçı" atandı. 

Bundan sonra Metropolitian Ballet'de çalıştı. Romantik ve klâsik repertuarındaki bütün büyük baleleri oynadı (Fındık Kıran,  Don Kişot,  Romeo ve Juliet,  Kuğu Gölü,  Etütler).

1964' de Paris operasında, "Giselle" oyununda Y. Chauviré'nin yanında dans etti. Koreograf olarak "Concertette"i düzenledi (1953)  ve çeşitli ortaklıklar için birçok baleyi yönetti. 

Yönettiği Baleler :  "La Syphide (1964)", "Napoli (1964)", "Romeo ve Juliet (1966)", "Kuğu Gölü (1967)" sayılabilir.

1966' da kendi adına bir ortaklık kurdu.  Erik Bruhn (Erik Pelton Evers), 1986' da Kanada'da öldü.

THEODOR TAGGER BRUCKNER (tiyatro yazarı)

AVUSTURYALI  tiyatro yazarı, 1891 yılında Viyana'da doğdu. Avusturya tiyatrosunun 1. Dünya savaşından sonraki öncü eğilimli yazarlarından biri. 

1933' den sonra Fransa ve Amerika'da yaşadı. En önemli oyunları :  "Gençliğin Hastalığı (1929)", "Simon Bolivar (1945)", "Melekle Kavga (1958)".

Theodor Tagger Bruckner (Ferdinand), 1958' de Berlin'de öldü.

CHARLES ÉDOUARD BROWN-SÉQUARD (hekim)

FRANSIZ  hekim ve fizyoloji bilgini, 1817  yılında Port-Louis'de (Maurice adası) doğdu. 1846' da doktor olduktan sonra fizyoloji ve sinir hastalıkları üzerine araştırmalara girişti. 

1851 hükûmet darbesinden sonra Fransa'dan ayrılarak; Richmond'da, Londra'da ve Harvard üniversitesinde ders verdi. Daha sonra Paris Tıp fakültesine profesör oldu. 

Kanın bileşimi, omurilik ve hastalıkları, vücut ısısı, sinir ve kas sistemleri, akkan (lenf) düğümleri hakkında çok mühim çalışmalar yaptı. 

Erbezi özü şırınga ederek yaşlıları ve hastalıktan yeni kalkanları kuvvetlendirmek için yaptığı denemeler, "opoterapi" ve "organoterapi" adlarıyla tanınan tedavi usüllerine başlangıç oldu. 

Araştırmalarını 500 kadar yazı ve kitapla açıkladı. Charles E. Brown-Séquard, 1894' de Paris'de vefat etti. 

ROBERT BROWNİNG (yazar)

İNGİLİZ  yazar,  1812  yılında Camberwell'de (Londra) doğdu. Bir banka memurunun oğluydu. Genç yaşta kabiliyetini göstererek şâirliğe başladı. 1833' de Shelley'in etkisinde, coşkun bir romantizm havası taşıyan "Pauline" adlı eserini yayınladı. 

Sonra, "Paracelsus (1835)", "Strafford (1837)", "Sordello (1840)" gibi anlaşılması çoğunlukla güç eserler, "Pippa Passes (1841)" adlı bir komedi, "Dramatik ve Lirik Şiirler (1842)" ve "Luria (1846)" adlı bir trajedi yazdı.

Evlendikten sonra, "Erkekler ve Kadınlar (1855)"ı yayınladı. Karısı Elizabeth'in ölümü (1861) ona çok acı geldi. Buna rağmen, birkaç yıl sonra en iyi eserlerinden biri olan "Dram Kişileri (1864)" adlı eserini yazdı. En mühim eseri olan "Yüzük ve Kitap (1868-69)" yayınlandı.

ELİZABETH BROWNİNG (şâir)

İNGİLİZ  kadın şâir, 1806 yılında Coxhoe Hall'da (Durham) doğdu. Şiir yazmaya çok genç yaşta başladı. Duyarlık taşıyan eserleriyle büyük ün kazandı. 1846' da şâir Robert Browning ile evlendi. 

Beraber İtalya'ya giderek Piza ve Floransa'da kaldılar. İngiliz edebiyatının en üstün eserleri arasında sayılan "Portekizli Kadının Soneleri (1847)"ni yazdı. 

Önce, "Casa Guidi'nin Pencereleri (1851)" ve sonra "Aurora Leigh (1856)"i yayınladı. Kafiyesiz mısralarla yazılmış bu manzum felsefî roman, bazı kusurlarına rağmen en iyi eserlerinden sayılır.

Diğer eserleri :  "The Seraphim and Other Poems (1838)", "Poems Before Congress (1860)", "Son Şiirler (1862, eşi tarafından yayınlandı)".   Elizabeth Browning, 1861' de Floransa'da öldü.

MAURİCE DE BROGLİE (fizikçi)

FİZİKÇİ,  1875  yılında Paris'de doğdu. Deniz Harp okulundan mezun oldu (1895). 1904' de denizcilikten ayrıldı. 

Önce Meudon rasathanesinde, sonra Collège de France'da, daha sonra da Chateaubriand caddesindeki özel laboratuarında çalıştı. 1908' de bilim doktorası yaptı. Collège de France'da genel ve deneysel fizik profesörü oldu.

İlk çalışmaları; molekül fiziği, özellikle gazların iyonlaşması üzerinedir. Ultramikroskop ile havada veya suda asılı duran ve bir elektrik alanı uygulanan parçacıkların hareketini inceledi. Duman parçacıklarının elektrikleşmesini keşfetti.

1913' den itibaren dönen billûr metodunu tatbik ederek (X) ışınlarının tayfı üzerine çalıştı. 1921' de "nükleer foto elektrik" olayını buldu. Buna göre; (X) ışınlarıyla yayılan elemanlar, birbirlerinde parçacıkların tayflarının oluşumuyla ayrılabilen sınırlı elektron kategorileri yayar. Bu tayflar, atomun yapısına direk olarak girmeyi sağlar.

Yayınladığı eserler :  "X ve Gamma Işınları Fiziğine Giriş (1938)", "Atomlar, Radyoaktivite ve Dönüşümler".   Maurice Broglie, 1960' da Neuilly-sur-Seine'de vefat etti.

PAUL BROCA (cerrah)

CERRAH  ve antropolog, 1824 yılında Saint-Poy-la-Grande'da doğdu. Paris Tıp fakültesinde cerrahî ve Yüksek Araştırmalar okulu laboratuarında antropoloji profesörü oldu. 

Beyin üzerine incelemeler yaptı. Afazinin beynin sol  3.  kıvrımında meydana geldiğini buldu. 

Eserleri :  "Karın Fıtıklarında Boğulmalar (1853)", "Anevrizmalar ve Tedavisi (1856)", "Tümörlerle İlgili İnceleme (1856-69)", "Tarih Öncesi İnsanın Fizik Özellikleri (1869)", "Antropolojiyle İlgili İncelemeler (1871-75)", "Kranioloji ve Kraniometri Üzerine Dersler (1875)".

Ayrıca, "İnsan Vücudu Tasviri Anatomi Atlası"nda çalıştı. 1872' de Antropoloji Okulu ile "Antropoloji Dergisi"ni kurdu. 

1880' de daimî senatör seçildi. Paul Broca, aynı yıl senatoda bir anevrizma krizi neticesinde vefat etti (Paris).

ANTHELME BRİLLAT-SAVARİN (yazar)

FRANSIZ  hukukçu ve yazar, 1755 yılında Belley'de doğdu. Kurucu mecliste milletvekili iken, terör devrinde sürgün edildi. Konsüllük zamanında temyiz mahkemesi danışmanı oldu. 

1825' de yayınlanan "Tad Fizyolojisi" adlı yemek kitabıyla tanınan yazar 1826' da Paris'de öldü.

MARCEL BRİON (yazar)

FRANSIZ  yazar, 1895 yılında Marsilya'da doğdu. Çoğu, inanılmaz olaylarla dolu hikâye ve romanlar yazdı. 

Eserleri :  "Céladon'un Çılgınlığı (1935)", "Yerin ve Göğün Çocuğu (1943)", "Garip Kuşun Şarkısı (1958)", "Ormanın Öte Yanında (1966)".

Biyografileri :  "Giotto (1929)", "Alaric'in Hayatı (1931)", "Botticelli (1932)", "Michelangelo (1939)", "Machiavelli (1948)", "Goethe (1950)", "Mozart (1955)", "Kandinsky (1961)".

Medeniyet ve sanat tarihi üzerindeki eserlerinden  "Mısır Tarihi (1954)" ve "Soyut Sanat (1956)" ünlüdür.  Marcel Brion, 1984' de Paris'de öldü.

PERCY WİLLİAMS BRİDGMAN (fizikçi)

AMERİKALI  fizikçi, 1882 yılında Cambridge'de doğdu. Mezun olduğu Harvard üniversitesinde, 1926' da matematik ve fizik profesörlüğüne getirildi. 

Farklı atmosfer basınçları altında maddenin özelliklerini inceledi. Böylece, sudan daha yoğun sayısız buz çeşitleri ve  12000  atmosferde değişmeyen siyah fosforu buldu. 

Aynı zamanda, metallerin ısı ve elektrik iletkenliklerini inceledi ve basınca göre değişimlerini gösterdi. Bağıllık ve kuanta teorilerinin, fizik teorileri üzerindeki etkilerini de inceledi. 

1946' da Nobel fizik ödülünü alan Percy Williams Bridgman, 1961' de Randolph'da (New Hampshire) vefat etti.

VÁCLAV İGNÁC JEBAVY (şâir)

ÇEK  şâiri,  1868 yılında Pocatky'de doğdu (Otokar Brezina).  Fakir bir zanaatçı ailenin çocuğu idi. Moravya'da öğretmenlik yaptı. İstiarelerle süslenmiş bir ruhçuluğun ağır bastığı birçok eser yayınladı.

Eserleri :  "Esrarlı Uzaklıklar (1895)", "Batıda Şafak (1896)", "Kutup Rüzgârları (1897)", "Tapınağın Mimarları (1899)", "Eller (1901)", "Pınar Müziği (1903)".

Yurdunun mistik eğilimlerinin en iyi temsilcisi olan Václav İgnác Jebavy,  1929' da Jaromerice'de öldü.

HENRİ BREUİL (tarihçi)

TARİHÖNCESİ  araştırmacısı ve din adamı, 1877 yılında Mortain'de (Fransa) doğdu. 1910 yılında Beşerî Paleontoloji enstitüsünde, 1929-47  yılları arasında da Collège de France'ta "tarihöncesi etnografya" profesörlüğü yaptı. 

Özellikle Fransa ve Güney Afrika'da; duvarlarında süsler çizilmiş birçok mağara ve üzerinde boya ile resimler yapılmış kayalar buldu. Bunlara dayanarak, eski taş devrinden beri güzel sanatlarda ekoller bulunduğunu öne sürdü. 

Eski taş devri kültürlerinin sınıflandırılması ve kronolojisi konusunda tespit ettiği esaslar, bugün de araştırmacılara ışık tutmaktadır. 

Çin'de Pekin yakınında Choukou-Tien mağarasında keşfedilmiş "Sinanthropus Pekinensis"in ateşi kullanmasını bilen ilk insan öncüsü olduğunu tespit etti.  Henri Breuil, 1961' de L'Isle-Adam'da vefat etti.

Başlıca yayınları :  "İber Yarımadasında Kaya Yüzlerine Boyanmış Şematik Resimler (1924)", "Tarihöncesi Afrika (1933)", "Antik Taşın Adamları (1951)", "Kaya Yüzü Sanatının 40 Bin Yılı (1952)".

PİERRE BRETONNEAU (hekim)

HEKİM,  1778 yılında Saint-Georges-sur-Cher'de (Fransa) doğdu. Tours hastanesinde başhekim ve profesör olarak çalıştı. Trousseau, Velpeau, Baillarger gibi seçkin hekimler yetiştirdi. 

Difteri ve Tifo gibi hastalıkları belirledi. Tifoyu "dothiénentérie" adıyla diğer hastalıklardan ayırt etti. Gerçek kaynağını sezdiği için, mikrobik hastalıklar hakkında türsellik doktrinini kurdu. Bu bakımdan, tıbba yeni ufuklar açan bir hekimdir. 

Eserleri :  "Mukoza Dokusunun, Özellikle Difterinin Özel İltihapları (1826)", "Tifo ve Türsellik Üzerine İnceleme (1922' de yayınlandı)".  Pierre Bretonneau, 1862' de Passy'de vefat etti.

JULES-LOUİS BRETON (mühendis)

MÜHENDİS  ve siyaset adamı, 1872 yılında Courrières'de doğdu. İlmî ve sınaî araştırmalar ve Yeni Buluşlar bürosu müdürü olarak, meslekî hastalıklarla ilgili birçok sosyal kanunun çıkmasına önayak oldu. 

Elektrik üzerinde bilimsel çalışmalarda bulundu. Bazı araştırmaları;  röntgen ampulleri, dinamolar, yüksek frekanslı akımlar, kurşun ve çinko boyalar üzerine oldu. Jules-Louis Breton, 1940' da M. Bellevue'de vefat etti.  

ANDRÉ BRETON (yazar)

FRANSIZ  yazar, 1896 yılında Orne, Tinchebray'de doğdu.  Tıp öğrenimine başladı.  Freud'un eserleri üzerine bilgi edindi.  1919' da ilk şiir derlemesini yayınladı :  "Mont de Piété".  Aynı yıl, L. Aragon ve P. Soupault ile beraber, Tristan Tzara'nın oluşturduğu "Dada" akımının yayın organı olan "Edebiyat" dergisini kurdu. 

Tam anlamıyla ilk gerçeküstücü örnek sayılan "Mıknatıslı Alanlar"ı  P. Soupault ile beraber yazarak çıkardığı dergide yayınladı. 1924' de "Gerçeküstücülüğün Bildirisi"ni yayınladı. "Gerçeküstücü Devrim" dergisini yönetmeye başladı.

1928' de şiirsel romanı olan "Nadja"yı yayınladı. Bu romanda hayatının bazı bölümlerini hayâlî bir yorumla anlattı. Ertesi yıl "Gerçeküstücülüğün İkinci Bildirisi"yle bu akımın felsefî mânâsını derinleştirdi.

ROBERT BRESSON (film yönetmeni)

FRANSIZ  film yapımcısı, 1907  yılında Bromont-Lamothe'da doğdu. Resme karşı duyduğu yakınlıkla  36 yaşına kadar sayısız tablo yaptı. Bu resimlerinde, daha sonra sinema eserlerinde görülecek yapı sağlamlığı göze çarpar.  

1943' de, sözlerini Jean Giraudout'nun yazdığı "Günah Melekleri"ni sahneye koydu. Eleştirmenlerin ilgisini çekti. Bütün filmlerinde görülecek olan sade anlatım, önce bu eserinde belirir.

Diderot'dan esinlenerek çevirdiği "Boulogne Ormanı Kadınları (1945)",  George Bernanos'nun eserinden alınan "Bir Köy Papazının Günlüğü (1950)", "Bir İdam Mahkûmu Kaçtı (1956)", "Yankesici (1959)", "Jeanne D'Arc Davası (1962)",  G. Bernanos'nun romanından esinlenen "Mouchette (1966)" son filmleridir.  Robert Bresson, 1999' da Droue-sur-Drouette'de öldü.

CLEMENS BRENTANO (şâir, yazar)

ALMAN  şâir ve romancı, 1778 yılında Ehrenbreitsteine'da doğdu. Maximiliane von La Roche'un oğlu. Mistisizme yönelmiş ateşli bir hayâlgücü vardı.

Güçlü, fakat kurala ve düzene isyan eden bir kabiliyetti. Alaycı bir dille söz ettiği klâsisizm temsilcilerinden çok romantizm taraftarlarına yakınlık duydu. 

İlk eserleri :  "Godwi (1801)" adlı bir roman ve "Ponce de Léon (1804)" adlı bir komedidir. Bu eserin kişisiyle, yazar arasında benzerlikler vardır.

1804' de buluştuğu Arnim ile beraber çalışarak, eski Alman şarkılarından meydana getirdikleri "Sihirli Boru" adlı ünlü derlemeyi yayınladı.

NİCOLAS THOMAS BRÉMONTİER (mühendis)

MÜHENDİS,  1738  yılında Rouen yakınında Quevilly'de doğdu. Gaskonya körfezinde, giderek daha çok yerinden oynayan ve Landes köylerini rüzgârla taşınan kumlara gömülme tehlikesiyle karşı karşıya getiren kum tepelerini tespit etme (sabitleme) işini üzerine aldı.

Uzun süre verimsiz olan birçok deneyden sonra tehlikeyi önledi.  3700  hektarlık kumul alanı ağaçlandırarak memleketine verimli ve çok güzel ormanlar kazandırdı. Nicolas Thomas Brémontier, 1809' da Paris'de vefat etti.

HENRİ BREMOND (tarihçi)

EDEBİYAT  eleştirmeni ve tarihçi, 1865 yılında Aix-en-Provence'da doğdu. 1882' de Cizvitler'e katıldı. Önce öğretmenlik yaptı, sonra "Etudes" adlı dergide yazılar yazdı (1899). Cizvitler'den ayrıldı bağımsız oldu (1904).

En önemli eseri :  "Fransa'da Dinî Duygunun Edebî Tarihi (1916-1936,  11 cilt)".  

Eleştirme metodu çok zengin belgelere dayanır. Bu yöntemle din tarihinin büyük kişiliklerini canlandırmayı başarır. Ancak tarafgir olduğu, Jansenius'çulara ve Bossuet'ye karşı aldığı şüpheci tavırdan anlaşılır.

Daha çok Fénelon'un mistisizmine ("Fénelon'u Savunma (1910)") bağlanır. Bu mistisizm eğilimini, şiir üzerine yazdığı eserlerde doğrular. Ona göre şiir, mistik bir coşkunluktur.

Diğer eserleri :  "Romantizm İçin (1923)", "Salt Şiir (1926)", "Dua ve Şiir (1927)", "Racine et Valery (1930)".  Henri Bremond, 1933' de Arthez-d'Asson'da vefat etti.

ALFRED EDMUND BREHM (tabiat bilgini)

ALMAN  gezgin ve tabiat bilgini, 1829 yılında Renthendorf 'da doğdu. Kuş bilgini Ludwig Brehm'in oğlu. Afrika'da 5 yıl dolaştı. Sonra Kuzey Avrupa'yı, Sibirya'yı gezdi. A. Edmund Brehm, 1884' de doğduğu şehirde vefat etti.

Eserleri  :  "Afrika'nın Kuzey-Doğusunda Yolculuk (1855)", "Kuşların Hayatı (1860-61)".  En önemli eseri, "Resimli Hayvanlar Âlemi"dir (Taschenberg ve O. Schmidt katkılarıyla). Bu klâsik eserdeki bilgiler bugün için eskimiştir.

LOUİS BRÉHİER (tarihçi)

TARİHÇİ  ve arkeolog, 1868 yılında Brest'de doğdu. Bizans tarihi uzmanı olarak; Bizans uygarlığının çeşitli yönlerini, Batı dünyası ve Fransa'yla olan ilişkilerini inceledi. Louis Bréhier, 1951' de Reims'de öldü.

Başlıca eserleri :  "Bizans Sanatı (1924)", "Hristiyan Sanatı, İkonografi Bakımından Başlangıçtan Günümüze Kadar Gelişmesi (1928)", "Bizans Dünyası (1947-1950, 3 cilt)".

LOUİS BREGUET (pilot ve sanayici)

PİLOT  ve sanayici, 1880 yılında Paris'de doğdu. Antoine Breguet'nin oğlu. Dünyanın ilk pilotlarından ve uçak yapımcılarındandır. 

1. Dünya savaşında, İtilâf devletlerinin zaferine katkıda bulunan "Breguet XIV " uçaklarını yaptı. Savaştan sonra yaptığı "Breguet XIX " uçakları uzun uçuşlarda rekorlar gerçekleştirmeyi, özellikle Costes ve Bellonte'un Kuzey Atlantik'i doğudan batıya ilk olarak aşmalarını sağladı. 

Fabrikalarında ayrıca birçok ticarî uçak serisi yapıldı :  "Leviathan" (1919), "Deux-Ponts" (1955)  gibi. Hava gemisi ve keşif uçakları da yaptı.

Louis Breguet, 1955' de Saint-Germain'deki vefatından biraz önce de, birçok yarışma kazanan ve rekorlar kıran "900" tipinde planörler yaptı.  

ABRAHAM LOUİS BREGUET (saatçi)

İSVİÇRELİ  saatçi ve âlet mucidi, 1747 yılında Neuchâtel'de doğdu. Rahip Marie'nin Mazarin kolejinde verdiği matematik derslerini izledi. Versailles'da, sonra da Londra'da saatçilik öğrendi. 

Londra'dan dönünce, Quai Morfondus'de (Quai de l'Horloge) bir dükkân açtı. 1793' de tekrar İsviçre'ye gitti ve 2 sene sonra Paris'e döndü. 

Saatlere daha büyük bir kesinlik verebilmek için masalı saat maşası üzerinde uğraştı. Çevrintili saat maşası ile "otomatik kurgulu saat"i icad etti. 

Bundan başka; rasathaneler için hassas saatler, denizciler için de denizcilik kronometreleri yaptı. 1815' de deniz kuvvetlerinin saatçisi oldu. 1816' da İlimler akademisine giren Abraham Louis Breguet, 1823' de Paris'de vefat etti. 

BERTOLT BRECHT (oyun yazarı)

ALMAN  oyun yazarı, 1898 yılında Augsburg'da doğdu. Tıp öğrenimi yaptıktan sonra, 1. Dünya savaşında, bir askerî hastanede hizmet gördü. 

1923' de Berlin'deki "Deutsches Theater"in müdürü Max Reinhardt'ın yanında çalıştı ve "Gece Çalınan Trampetler" adlı ilk piyesini ona beğendirdi. Ardından Çek yazar Haşek'in "Aslan Asker Şvayk" adlı romanını tiyatroya uyarladı. 

Sonra "İnsan İnsandır (1927)"ı yazdı. Berlin Halk tiyatrosunda oynanan bu oyunu, "Üç Kuruşluk Opera (1928)" adlı ünlü eseri izledi. Konusunu, İngiliz yazar John Gay'in "Dilenci Operası (1728)"ndan alan bu oyun Schiffbauerdamm tiyatrosunda sahneye konuldu. Büyük başarı kazandı ve filme alındı. 

Almanya'daki Nazi (nasyonal sosyalizm) rejimini sevmeyen yazar, 1933' de Amerika'ya gitti ve 1948 yılına kadar orada kaldı. Bu sürgün hayatı sırasında; şiirler, romanlar, hikâyeler ve tiyatro eserleri yazdı.

SAVORGNAN DE BRAZZA (kâşif)

İTALYAN  asıllı kâşif, 1852 yılında Castel Gandolfo'da doğdu. Fransız deniz kuvvetlerine girdi. Gabon kıyılarından Ogoue'ye vardı. Alima ve Licona ırmaklarına ulaştı (1875-78).

Avrupa'ya dönüşünde, Stanley'in keşiflerini haber alarak ikinci sefere çıktı ve Kongo'ya ulaştı. Kral Makoko'nun bütün kabilelerini Fransa'nın himayesi altına aldı (1879-82).

Hükümetin "genel komiseri" sıfatıyla (1887-97); önce "Batı Afrika" sonra "Fransız Kongosu" adını alan sömürgenin kurulmasına ve sistemli olarak keşfedilmesine (özellikle Sangha ve kolları) çalıştı. Savorgnan de Brazza, 1905' de Dakar'da öldü. 

WERNHER VON BRAUN (mühendis)

ALMAN  mühendis, 1912 yılında Wirsitz'de doğdu. Atmosfere füze gönderme denemeleri yapan Alman prof. Hermann Oberth'in yardımcısı (1930), 1932' de de Kummersdorf deneme istasyonunun şefi oldu. 

1933' de füzelerinden biri  2 km yol aldı. Bu başarı Adolf Hitler'in dikkatini çekti. 1936' da Peenemünde deneme merkezinde müdür oldu. 1938' den sonra  V2  roketlerinin ilk örneklerini uçurmayı başardı. 1944' de bunlara son şeklini verdi.

1945  yılı başında, Amerika'yı bombalayabilecek uzun menzilli füzeler yapmaya koyuldu. Sonra Bavyera'ya sığındı ve orada Amerikan kuvvetlerine teslim oldu. 1945 Ağustosunda Amerika'ya gitti. Önce Teksas'ta Fort Bliss merkezinin teknik müdürü oldu. Sonra Amerikan vatandaşı oldu.