TOYO SESŞU (ressam)

JAPON  ressam ve rahibi, 1420 yılında doğdu. Şubun'un öğrencisiydi. Çin'e uzun bir yolculuk yaptı (1468), devrin ustası Sung ve Yuan'dan ders gördü; hepsi Buddha'cı olan Zen okulu etkisiyle yaptığı ilk eserlerini (peygamberlerin büyük resimleri, Bodhisatva vb.) bu dönemde verdi.

Sesşu'nun son derece aydın bir görüşün sonucu olan hayvan resimleri bir yazı sembolü değerindedir, ama en güzel eserleri manzara resimleridir. Tokyo müzesindeki rulo (mevsim resimleriyle birlikte), Mori prensleri konağındaki rulo (15 metre boyunda; 1482' de yapıldı, mevsimlerin birbirini izleyişini gösterir).

Bu resimlerde Sesşu, Çin klâsiklerinin katı anlayışlarını benimsemiştir, ama fırça vuruşlarındaki serbestlikle de şahsî üslûbunu ortaya koymuştur. Kendinden sonraki bütün ressamları büyük ölçüde etkileyen Toyo Sesşu, 1506' da öldü.

Toyo Sesşu  -  Kış manzarası  (1467-69)

SERVET-İ FÜNUN (dergi)

EDEBİYAT-I  Cedide akımının yayın organı olarak tanınan dergi. Ahmed İhsan (Tokgöz) tarafından "Servet" gazetesinin haftalık yayını olarak çıkarıldı  (27.3.1891). Fen ve tıp yazılarına, eğlendirici konulara geniş yer verdi. Özenle basılmış resimleriyle dikkat çekti. İlk  253  sayısında edebiyatla ilgili olarak; Nabizade Nâzım, Ahmed Rasim, Halit Ziya (Uşaklıgil), İsmail Safa ve diğerlerinin yazıları ve Georges Ohnet, Paul Bourget ve diğerlerinden tercümeler yer aldı.

Recaizade Ekrem ve yeni edebiyat taraftarlarının "Malûmat" dergisi çevresinde toplanan yazarlarla giriştiği tartışmalar sırasında Servet-i Fünun, Recaizade Ekrem'in tavsiyesiyle Tevfik Fikret'in yönetimine geçti (1896). Recaizade Ekrem'in "Araba sevdası" (258-291. sayılar) romanıyla Edebiyatı Cedide akımının başlıca eserlerinden Halit Ziya'nın "Mai ve siyah" (273-317. sayılar) ve "Aşk-ı memnu"su (413-479. sayılar) bu dergide tefrika edildi. Hüseyin Cahid (Yalçın), Cenab Şahabeddin, Mehmed Rauf, Ahmed Şuayib gibi yazarların yazıları sürekli olarak yayınlandı.

Tevfik Fikret, Ahmed İhsan ile anlaşmazlığa düşünce, derginin yönetimine Hüseyin Cahid getirildi, fakat dergi Fikret'in düzenlediği biçimde kaldı. 553. Sayıda Hüseyin Cahid'in fransızcadan çevirdiği "Edebiyat ve hukuk" adlı makale sebebiyle dergi  3.10.1901' de kapatıldı. Makalede, o sıralarda bahsi yasak konulardan olan Fransız devriminden söz ediliyordu.

22.11.1901' de dergi tekrar çıkarılmaya başlandı, fakat şüpheye kapılan devlet yönetimi edebiyat yayınlarını yasakladığı için; "fennî müsahabeler", "arıcılık", "yemeklerde kalori miktarı" gibi konularla yetinildi. Bundan sonra dergi, Ahmed İhsan'ın vefatına kadar aralıklı olarak çıktı. Bir ara ismi "Uyanış"a çevrildiyse de çok sürmedi tekrar ilk adına döndü.

2. Meşrutiyet'in ilânından sonra ve 1. Dünya savaşı başlarında iki kere günlük olarak da çıkan Servet-i Fünun, 2275. sayısını (50. yıldönümü) yayınladı.

PAUL SÉRUSİER (ressam)

FRANSIZ  ressam ve estetikçi, 1865 yılında Paris'te doğdu. 1888' de Julian akademisinde öğrenci olduğu sıralarda Paul Gauguin ile görüşmek üzere Pont-Aven'e gitti ve onun fikirlerini yazdı. "Nabiler" grubunun kurucularından olan Sérusier, "Resmin ABC' si" adlı bir eser yayınladı (1921).

"Bir peyzajda iki yıkanan kadın" adlı eseri vardır. Özellikle, Châteanueuf-du-Faou vaftiz yerinin duvar süslemeleri önemlidir. Paul Fort'un ve Lugné-Poe'nun tiyatro denemelerine katıldı. Anlayışı, sembolist şairlerin anlayışına yakın olan Paul Sérusier, 1927' de Morlaix'de öldü.

Paul Sérusier  -  Bir eseri

Paul Sérusier  -  Yün eğiren kadınlar (1918)

JOSE LUİS SERT (mimar)

İSPANYOL  mimar, 1902 yılında Barcelona'da doğdu. Barcelona'da okudu, Paris'e gitti ve Le Corbusier ile çalıştı (1929), sonra Amerika'ya göç etti. Gropius'un yerine Harvard Üniversitesi Mimarlık Bölümü başkanı oldu (1939).

Başlıca eserleri: Bağdat'ta Amerikan elçiliği (1955-63); Saint Paul-de-Vence'da Maeght vakfının binaları (1962-64); Barcelona'da Joan Miro vakfı binaları (1972-75). Ayrıca Güney Amerika'da şehircilik çalışmaları da yaptı.

Sert, "Akdeniz fonksiyonalizmi" denilen farklı bir fonksiyonalizm tatbik etti. Yalın hacimlere ve plastik yeteneklere sahip mimarî eserler ortaya koyan Jose Luis Sert, 1983' de Barcelona'da öldü.

Jose Luis Sert  -  Maeght vakfı binaları

Jose Luis Sert  -  Joan Miro vakfı binaları

SÉRAPHİNE LOUİS (ressam)

FRANSIZ  kadın ressam, 1864 yılında Oise, Arsy'de doğdu. Senlis'te hizmetçiydi. Meryem Ana'ya duyduğu dinî coşkuyla yaptığı resimlerle Alman sanat tenkitçisi Wilhelm Uhde'nin ilgisini çekti. Séraphine, bazen yaprak yerine deniz kabuklarıyla süslü dallar üzerinde garip çiçek ve hayvanlara benzeyen meyve resimleri yaptı, yarı saydam ve parlak renkler kullandı. Séraphine Louis, 1934' de Clermont'da öldü.

Séraphine Louis  -  Çiçekli natürmort

SERAMİK-PORSELEN-ÇİNİ

Motifli kandil  (17. yy. İznik)

SEMBOLİZM (simgecilik)

SEMBOLİZM,  vakaları yorumlamaya veya inançları anlatmaya yarayan semboller sistemine denilir. 1885 yılına doğru Fransa'da ortaya çıkmış şiir, edebiyat ve sanat akımıdır. Sistemde işaretler birtakım kurallara göre düzenlenir ve bir akıl yürütmeyi görsel olarak dile getirir.

Sembolizm 1885' de ortaya çıkmadan evvel, üstü kapalı biçimde 20 sene kadar sürmüş, ancak bunun yeni bir eğilim olduğunu görebilecek yetenekte birkaç kişi tarafından anlaşılabilmiştir. Bu eğilim, pozitivizme ve kaderini bilimsel gelişmeye bağlayan edebiyata karşı çıkarak açıklığa kavuştu. Sembolizme göre dünya, bir semboller bütünüdür.

Sembolizm  -  Odilon Redon - "Béatrice"

Sembolizm  -  Paul Serusier - "Kromatik Daire"

SEPETÇİOĞLU OYUNU

KASTAMONU  ve civarında yaygın bir halk oyunu. Erkekler tarafından oynanan türkülü bir oyundur. Açıkta davul ve zurna ile, kapalı yerlerde saz veya bağlama eşliğinde oynanır. Zeybek türündedir. Bir veya birden fazla kişi katılabilir.

Sepetçioğlu'nun kim olduğu, oyunun nasıl doğduğu hakkında halk arasında yaygın bir söylenti vardır. Buna göre; Sepetçioğlu Osman Efe, Araç ilçesinin Boyalı bucağında yaşadı, zamanın önde gelen kişilerinden birinin kızına âşık oldu. Kız da onu sevdiği için beraber kaçtılar. 

Çevrede sözü geçen bir kimse olan kızın babası durumu öğrenince; "Osman Efe hükümete baş kaldırdı" diyerek hükümet kuvvetlerini Sepetçioğlu'nun üzerine yolladı. Şiddetli bir çarpışmadan sonra Osman Efe yaralandı, kız da baş kaldıranlardan biri olarak tutuklandı. 

Osman Efe'nin yaraları sarılınca, arkadaşlarını toplayarak cezaevini bastı ve kızı kurtardı, fakat hükümet güçleri tarafından tekrar yakalanarak İstanbul'a gönderildi. Padişah, Osman Efe ve kızı dinledikten sonra ikisini de affetti. 

SEMİZOTU (bitki)

SEMİZOTUGİLLER  familyasından, yaprakları etli, otsu bir bitkidir. Küçük boyludur. Yenilen kısmı; küçük yuvarlak veya oval yeşil parlak yaprakları ve körpe saplarıdır. Demir, kalsiyum, potasyum ve  C  vitaminince  zengindir.

Çiçekleri sarı, tohumları gayet ufak ve siyahtır. 15 kadar çeşidi vardır, fakat en makbulü İstanbul ve dolaylarında yetiştirilen büyük yapraklı "frenk semizotudur". Bileşiminde kuzukulağı asidi bulunduğundan tadı biraz mayhoştur.

Nisan ayı ortalarından ekim sonuna kadar yetiştirilen semizotunun mayıs-haziran aylarında yetişeni tercih edilir. Yeşil yaprakları ve sapları, kıymalı veya pirinçli pişirilir. Ayrıca taze yapraklarından da salata yapılır.

PETER SELLERS (sinema oyuncusu)

Peter Sellers, "Pembe panterin dönüşü"nde

İNGİLİZ  sinema oyuncusu, 1925 yılında Southea'de doğdu. Önce komedi filmlerinde oynadı daha sonra kompozisyon rollerde yeteneğini gösterdi.

Oynadığı bazı filmler: Kadın Katilleri (1955); Kükreyen Fare (1959); Pembe Panter (1963); Karanlıkta Bir Çığlık (1964); Evlenmekten Korkuyorum (1964); Pembe Panterin Dönüşü (1975); Günaydın Dünya (1979). Peter Sellers, 1980' de Londra'da öldü.

OSMANLI'DA "SELİM"LER

1. Selim (Yavuz) minyatürü  (Üniv. Merk. kütüp.)

SELÇUKLU SANATI

 Selçuklu  -  Ulucami kuzey portali (1228-29)  Divriği-Sivas

TURHAN SELÇUK (karikatürist)

TÜRK  karikatüristi, 1922 yılında Milâs'ta doğdu. İlk ve ortaokulu, Anadolu'nun çeşitli il ve ilçelerinde okudu. Adana Erkek Lisesi'ni bitirdi. Bir müddet Diş Tababeti okuluna ve Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi bölümüne devam etti. Akbaba, Aydede dergilerinde (1947), Yeni İstanbul gazetesinde karikatürler çizdi ve sanat tutumunu belirten yazılar yayınladı.

Akis, Yön dergileri, Milliyet, Akşam, Cumhuriyet gazetelerinde çalıştı. Kardeşi, yazar İlhan Selçuk ile beraber "41 buçuk" ve "Dolmuş" adlı mizah dergilerini yayınladı (1956). Türkiye ve yabancı ülkelerde katıldığı yarışmalarda birçok ödül aldı. Çizgileri ayrıca dış ülkelerde "Diogenes", "Atlas (New York)", "Los Angeles Times", "İl Trovase" gibi yayınlarda çıktı.

Selçuk, Ankara Sanatçılar Derneği tarafından "Halkın sanatçısı" seçildi (1971). Eserleri: Turhan Selçuk Karikatür Albümü (1953); 140 Karikatür (1959); Turhan 62 (1962); Hiyeroglif (1965); Hal ve Gidiş sıfır (1969); Abdülcanbaz (Tefrika, çizgi roman ve aylık dergi - 1972); Söz çizginin (1979).
Turhan Selçuk, 2010' da İstanbul'da öldü.

MÜNİR NURETTİN SELÇUK (bestekâr)

TÜRK  bestekâr ve icracı, 1900 yılına doğru İstanbul'da doğdu. Beyazıt İptidaî mektebini, Soğukçeşme Askerî rüştiyesini bitirdi. Kadıköy Sultanîsi'nde 10. sınıftayken Macaristan'a tarım öğrenmeye gitti. Rauf Yekta Bey'in teşvikiyle, Zekâizade Hafız Ahmed Efendi'den musıkî dersleri almaya başladı (1913).

Üsküdarlı Hoca Ziya Bey'den de ders gördü. Kadıköy Dârüttalimi Musıkî cemiyetine girdi. İlk konserini bu heyetle beraber verdi (1915). Şark Musıkî cemiyetini kurdu, Dârülelhan'a katıldı. Mütareke yıllarında Muzikai Hümayun'da görev aldı. Riyaseticumhur Musıkî heyetinde çalıştı (1925-29).

Paris'te ses ve müzik tekniği öğrenimi gördü (1929-30). İlk önemli konserini İstanbul'daki Fransız tiyatrosunda, tamamen yeni bir okuma üslûbuyla verdi (1930). Bu tarihten sonra sürekli konserler düzenledi. 1953' den itibaren İstanbul Belediye konservatuarı icra heyeti şefi olarak çalıştı, bu heyetle de konserler verdi.

İlk bestesini 1922' de yaptı. Eski ve yeni tarzda 150 bestesi vardır. Bunlar arasında; Fuzulî, Nedim, Yahya Kemal (14 tane) gibi şairlerin bestelenmiş şiirleri yer alır. Bestelerinden bir kısmı klâsik üslûpta, bir kısmı çağdaş musıkî anlayışına uygundur. Millî nitelik taşıyan eserleri de bulunur. Münir Nurettin Selçuk, 1981' de İstanbul'da öldü.

İBNÜRREFİK AHMET NURİ SEKİZİNCİ (yazar)

TÜRK  oyun yazarı, 1874 yılında İstanbul'da doğdu. Mektebi Sultanî'yi bitirdi. Hariciye Nezareti Mektubî kalemine girdi. Karantina idaresi muhasebe kaleminde çalıştı. Bu idarenin Lozan anlaşmasıyla dağılması üzerine, muhasebe müdürlüğünden emekli oldu.

1932' de Mahmut Yesari ve Reşat Nuri Güntekin ile birlikte "Kelebek" adlı mizah dergisini çıkardı. Tiyatroya ilgisi, Güllü Agop'un Gedikpaşa tiyatrosundaki temsilleriyle başladı. Dârülbedayi'nin (İstanbul Şehir Tiyatrosu) ikinci kuruluşunda yönetim kuruluna üye oldu.

Yabancı yazarlardan yaptığı adaptasyonların yanında vodvil ve komedileri de vardır. İbnürrefik  Ahmet Nuri Sekizinci, 1935' de Ankara'da öldü. Vefatı sırasında Ankara Halkevi rejisörüydü.

Eserleri: Sekizinci; Ceza kanunu; Nurbaba (1924); Hisse-i şayia (1930); Dört cihar; Tecdid-i nikâh; Gücü gücüne yetene; Sivrisinekler; Yavuz hırsız; Şeriye mahkemesinde (1933); Belkıs; Himmetin oğlu; Son Altes (1934).

OSMANLI'DA SEBİL

SEBİLLER  daha çok bir hayır kurumu niteliği taşırdı. Sebil; cami, mescit, tekke, türbe ve çeşmelerin yanında, padişahlar, saraylılar, devlet büyükleri, zenginler ve malî durumu müsait kimseler tarafından yaptırılırdı. 

Bazı sebillerin içinde yaptıranın mezarı bulunurdu. Bu hayır kurumları daha çok yol üzerlerinde, yolcu uğraklarında olurdu. Sebillerde bayram ve kandil günleri halka bedava şerbet dağıtılırdı. Ayrıca hayır yapmak isteyen kimseler de buralarda istedikleri zaman halka su veya şerbet dağıtabilirlerdi.

Anadolu'da ilk sebiller Selçuklular zamanında yapılmaya başlandı. Osmanlılar devrinde İstanbul'da 125-130 kadar sebil yaptırıldı. Bunların birçoğu ortadan kalkmıştır. 

Bostaniskelesi sebili    (Eyüp-İstanbul)

GREGORİO SCİLTİAN (ressam)

ERMENİ  asıllı ressam, 1900 yılında Nahçivan'da doğdu. Viyana Güzel Sanatlar akademisinde okudu, 1923' te Roma'ya yerleşti, 1927-32 arasında Paris'te yaşadı. 17. yy. büyük Fransız gerçekçilerinin yolunu tuttu. Büyük bir nesnellikle, aslından ayırt edilemeyecek kadar başarılı natürmort ve kompozisyonlar yaptı.

Ayrıca, Roma'daki bir bazilikanın vaftiz yeri için "İsa'nın vaftizi" temasını işleyen 9 büyük kompozisyon ve Eçmiyadzin katedrali için "Ermenistan Madonnası"nı yaptı. 1966' da "Anna Karenina" için 118 desen çizdi. 1956' da Paris ve Milano'da aynı zamanda yayınlanan "Gerçeğin resmi" adlı bir eseri ve kendi hayat hikâyesi olan "Mia Avventura" (1963) adlı bir kitabı vardır. Gregorio Sciltian, 1985' de Roma'da öldü.

Gregorio Sciltian  -  İsa'nın vaftizi (detay)

KURT SCHWİTTERS (ressam)

ALMAN  ressam, heykeltraş ve yazar, 1887 yılında Hannover'de doğdu. İlk soyut tablolarını 1918' de Berlin'deki "Der Sturm" galerisinde sergiledi. Aynı isimdeki akıma ve dergiye bağlandı. Ertesi yıl bir şiir kitabı yayınladı ve "Merz" adındaki tablosunu yaptı. Döküntü parçalardan (tramvay biletleri, mantar, tahta, kumaş parçaları vb.) yapılmış olan bu eser, kübist yapıştırma resmin geliştirilmiş bir şekliydi.

1920' de Hans Arp ve Raoul Hausmann ile karşılaştı, onların fonetik şiirleri Schwitters'e "Ursonate"ı ilham etti. 1922' de Hollanda'da Van Doesburg ile "Dada" hareketi için bir propaganda turnesine çıktı. 1923' den itibaren Hannover'de "Merz" dergisini yayınlayarak ve evinde iki kattan fazla yükseklikte ilk "Merzbau"sunu kurarak Dada'nın hedeflerine varmak için tek başına çalıştı.

1935' de Nazizm'den kaçarak Norveç'e sonra İngiltere'ye yerleşti. Sanatçı, eserlerinde çağdaş sanatın çeşitli akımlarını uyguluyor ve bu akımları birbirleriyle bağdaştırıyordu. Yeni-Dada'cılığın ve yeni-gerçekçiliğin kendisinden aldığı yanlar dolayısıyla Schwitters bu konuda öncü sayılabilir. Sanatçı, 1948' de Ambleside, Westmorland'da öldü. 

Kurt Schwitters  -  Uzayda yıldızlar ve biçimler  (1920)

NİCOLAS SCHÖFFER (heykeltraş)

MACAR  asıllı plastik sanatlar uzmanı ve sanat nazariyecisi, 1912 yılında Macaristan-Kalocsa'da doğdu. Budapeşte'de başlayan öğrenimine Paris'te devam etti (1936). Önce ressam olarak çalıştı, 1948-50' den beri bir "yeni plastik çağ"ın öncüsüdür. Konstrüktivist anlayışa dayanan bir heykel sanatından hareket ederek, madeni unsurları yatay ve dikey olarak biraraya getirerek, buna çeşitli faktörleri; yani ışığı, sesi ve hareketi karmaşık bir tarzda ekledi.

Sanatçı, elektronik aracılığıyla, "açık eser" meydana getirmek üzere, mekânla zamanı yoğurduğunu ve şekillendirdiğini ileri sürdü. Sanata dair düşüncelerini yazdığı kitaplarla ifade etti. Birçok ülkede anıtsal heykelleri vardır. Doğduğu şehirde adına kurulmuş bir müze olan Nicolas Schöffer, 1992' de Paris'te öldü.

Nicolas Schöffer  -  Chronos-7   (1966)

MARTİN SCHONGAUER (ressam)

ALSACE'LI  ressam, 1445 yılına doğru Colmar'da (?) doğdu. Augsburg asıllı bir kuyumcunun oğlu. Alsace'da yetişti, Rogier Van der Weyden'in tesirinde kaldı. 1465' e doğru Colmar'a yerleşti. Değerli bir ressam olmakla beraber az sayıda eser verdi. Özellikle kendi tarzını halka sevdiren estamplarıyla Albrecht Dürer'in sanata başladığı günlerde büyük etkisi oldu. Daha çok gravürcü olarak tanınmıştı. Üslûbu, şaşırtıcı bir açıklık ve sağlamlıktadır. Kardeşi Ludwig de ressam olan Martin Schongauer, 1491' de Eski Brisach'da öldü.

Martin Schongauer  -  Meryem gül fidanlığında  (detay) (1473)

KARL SCHMİDT-ROTTLUFF (ressam)

ALMAN  ressam ve gravürcü, 1884 yılında Rottluff bei Chemnitz'de doğdu. Kirchner, Hekkel ve Bleyl ile beraber "die Brücke"yi kurdu. 1911' de Berlin'e yerleşti. Alman anlatımcılığının belli başlı temsilcilerindendir. Resimlerinde ve gravürlerinde aynı güçlü sadeleştirme eğilimi görülür. 20. yy.'ın kaynaklarına ayrılan sergide (Paris-1961) eserlerine yer verildi. Sanatçı, 1976' da Berlin'de öldü.

Karl Schmidt-Rottluff  -  Lofthus  (1911)

LUCİEN SCHNEGG (heykeltraş)

FRANSIZ  heykeltraş, 1854 yılında Bordeaux'da doğdu. Falguière'in öğrencisiydi, daha sonra Rodin'in yanında çalıştı. Kendi devrindekiler arasında Rodin'in tesirinden kurtulan ilk sanatçıdır. İçlerinde Charles Despiau ve Jane Poupelet'nin bulunduğu ve "Schnegg çetesi" adı verilen bir heykeltraş grubuyla, Güzel Sanatlar Millî Derneği galerisini yönetti. Lucien Schnegg, 1909' da Paris'te öldü. Bazı eserleri: Jane Poupelet'nin büstü, İki kızkardeş, Afrodit'in başı, Diz çökmüş kadın, Güzel Heaulmière.

Lucien Schnegg  -  Jane Poupelet büstü

ANDREAS SCHLÜTER (heykeltraş)

ALMAN  heykeltraş ve mimar, 1664 yılında Hamburg'da doğdu. 1691' de Danzig'de okudu, Varşova'da yaşadı. 1694' de Seçici Prens'in sarayında heykeltraş olmak üzere Berlin'e çağrıldı. 1695-96 ' da Fransa ve İtalya'ya yolculuk yaptı, sonra Berlin Arsenali'nde (Zeughaus) heykeltraş olarak çalıştı (Medusa Başları, Şehit düşmüş Türk askerleri, Miğferler).

1699' dan sonra Berlin şatosunun yapımına büyük çapta katıldı. 1702' de Güzel Sanatlar Akademisi müdürü oldu. 1703' de Lange Brücke'ye yerleşti. Burası, şaheseri olan şatoya (Büyük Seçici'nin anıtı) yakındı. Orta derecede bir inşaatçı olan Schlüter, Arsenal'de büyük zorluklar çekti. Yaptığı Münzturm (Para kalesi) 1706' da çökünce, yerine Eosander getirildi. Andreas Schlüter, 1714' de Petersburg'da öldü.

Andreas Schlüter  -  Friedrich-Wilhelm