BEKTAŞÎKAVUĞU (bitki)

ŞİŞKİN  gövdeli, "kaktüsgiller"den etli bir bitki. Tepesi az-çok tüylü, çiçekleri sarı renkte olur. Kışın su istemez, yazın sulanmak ister. 

Anayurdu Amerika'dır. Özellikle Meksika'da çok bulunur. 40 kadar türü vardır. Limonluklarda yetiştirilen en güzel bektaşîkavukları; "Echinocactus grusonii" ve "E. ingens" türleridir. 

BEKİR (sporcu)

TÜRK  futbolcu (Bekir Refet), 1899 yılında İstanbul'da doğdu. "Fenerbahçe" genç takımında, sonra "İstanbul Altınordu" ve "İttihatspor" takımlarında oynadı.

1922' de Almanya'nın "Phönix Karlsruhe" kulübüne transfer edildi. 1924, 1928 Olimpiyat oyunlarında Türk takımında yer aldı. 

1926' da Türkiye'ye döndü. 1 sene "Fenerbahçe"de oynadı. Sert şut attığı için, "Bombacı Bekir" lakabıyla tanındı. Futbolu bıraktıktan sonra Almanya'da iş kuran Bekir, 1977' de vefat etti. 

MAURİCE BÉJART (dansçı)

KOREOGRAF  ve dansçı (Maurice Jean Berger), 1928 yılında Marsilya'da doğdu. Filozof Gaston Berger'nin oğlu. 1954' de J. Laurent ile beraber "Ballets de l'Étoile"ı kurdu. Bu topluluk 1957' de "M. Béjart Bale Tiyatrosu" adını aldı. 

Dans sanatındaki ustalığını "Yalnız Bir Adam İçin Senfoni (1955)" adlı eserde gösterdi. Eserlerinin hemen hepsinde, çağdaş insanın yalnızlığı ve saplantıları ötesinde bir özlem dile gelir :  "Yüksek Gerilim (1956)", "Üçlü Sonat (1957)", "Orpheus (1958)". 

"İlkbahar Âyini" adlı bir eserden yaptığı düzenleme tartışmalara yol açtı. Beethoven'in "Dokuzuncu Senfoni"si üzerine bir bale hazırladı. 1965' de, Uluslararası 3. Dans Şenliğinde; "Bir Kapı ve Bir İççekiş İçin Çeşitlemeler" ve R. Tagore'un bir şiirinden esinlenen "Kuğular" adlı eserleri sundu.

GEORG VON BEKESY (fizikçi)

MACAR  asıllı fizikçi, 1899 yılında Budapeşte'de doğdu. Bern ve Budapeşte'de mühendislik öğrenimi aldıktan sonra, telefon tekniğinde uzmanlaştı. 1947' ye kadar Budapeşte'de mühendis ve araştırmacı olarak çalıştı. Aynı yıl Amerika'ya gitti. 

Telefon üzerinde araştırmalarını ilerletirken "kulak fizyolojisi"ne merak sardı. İçkulakta, salyangozun içinde bulunan "corti" organının alt zarındaki farklı kısımların titreşimlerini ortaya çıkardı.  

Bu, çok ince ve küçük ayrıntılarla uğraşmayı gerektiren bir başarıydı. Bunu kendi icad ettiği aygıtlarla gerçekleştirdi. Aynı şekilde, orta kulağın (çekiç-örs-üzengi) görevlerini ve işitme algısının sinirsel mekanizmasını da inceledi.

Onun bu çalışmaları sayesinde, sağırlığın teşhis ve tedavi yöntemleri eskisinden daha başarılı oldu. Bundan bütün dünya istifade etti. Harvard üniversitesinde, "psiko-akustik" laboratuarında öğretim görevlisi oldu. 1961 Nobel Tıp ödülünü kazanan Georg von Bekesy, 1972' de Amerika'da öldü. 

ARMANDE BÉJART (oyuncu)

KADIN  tiyatro oyuncusu, 1642 (?) yılında  doğdu, (doğum yeri ?). Molière topluluğuna bağlı oyuncu ailesinin (Joseph, Louis, Madeleine, Armande) bir ferdi ve Molière'in karısıydı. Güney Fransa'da yetiştirildi. 1662' de Molière ile evlendi.

"Kadınlar Mektebinin Tenkidi" adlı oyunda "Elise" rolüne çıktı. "Tartuffe" oyununda "Elmire", "Bilgiç Kadınlar" da "Henriette", "Misanthrope" da "Celimène" rolündeydi.

Birçokları, Molière'in, bu rolleri karısının cazibesine, şuhluğuna ve alaycılığına uygun düşecek şekilde yazdığını ileri sürer. 

Birkaç yıl dul kaldıktan sonra, oyuncu Guerin d'Estriché ile evlendi. 1694 yılında tiyatroyu bırakan Armande Béjart, 1700' de Paris'de öldü.

NİHAD BEKDİK (sporcu)

TÜRK  futbolcu (Arslan Nihad), 1902 yılında İstanbul'da doğdu. Futbola Galatasaray lisesindeyken (Mekteb-i Sultânî) başladı. "Galatasaray" kulübünde ün kazandı. 

1916' da Galatasaray birinci takım kadrosuna girdi. Uzun yıllar takım kaptanlığını yaptı. 21 defa millî formayı giydi. 10 defa da millî takım kaptanlığı yaptı. 

Atlayıcı atlet, binici ve yelkenci olarak şampiyonluk kazandı. Galatasaray'ın hokey ve kürek takımlarında yer aldı. 

1957-60 yıllarında D.P. İstanbul milletvekili oldu. 1960 ihtilâliyle zor günler geçiren Nihad Bekdik, 1972' de İstanbul'da vefat etti.

BRENDAN BEHAN (yazar)

İRLANDALI  yazar, 1923 yılında Dublin'de doğdu. "Partizan Bir Ulus (1958)" adlı eserinde anlattığı bir cezaevinde 3 sene geçirdikten sonra çeşitli mesleklere girdi ve kendi başından geçenlerle ilgili hikâyeler yazmaya başladı. Bu eserler ancak, 1964' de Dublin'de vefatından sonra yayınlanabildi : 

"Kesici (1964)", "İrlandalı Bir Âsinin İtirafları (1965)", "Brendan Behan'ın Adası (1962)" (Paul Hogarth ile beraber yaptığı nükteli, alaylı gezinin hikâyesidir). 

Yergi havası, tiyatro eserlerinde de görülür. Bu eserlerinde komediyi, insanlık trajedisinin en iyi açıklayıcısı haline sokmuştur : "Sabah Müşterisi (1956)", "Bir Rehine (1959)".

MARTİN BEHAİM (kozmograf)

ALMAN  kozmograf ve gemici, 1459 yılında Nürnberg'de doğdu. Önce Flandre'a sonra Portekiz'e gitti. 

1484' de Kristof Kolomb'un teklifleri reddedildiği sırada, Cam'ın Afrika seferine çıkan "Diogo coğrafyacısı" olarak atandı. 

1491' de Nürnberg'e döndü. 1492' de, yeni bulunan yerleri de gösteren, bir "dünya haritasını" tamamladı. 

Bu, küre biçimli harita, "Yeni Dünya"nın keşfinden biraz önceki coğrafî bilgilerin tamamını özet olarak gösterir. Martin Behaim, 1507' de Lizbon'da öldü.

HARRİET BEECHER-STOWE (yazar)

KADIN  roman yazarı, 1811 yılında Connecticut, Litchfield'da (Amerika) doğdu. Vâiz Lyman Beecher'in kızı. 1836' da ateşli kölelik aleyhtarı rahip Calvin Stowe ile evlendi.

1851-52' de, şahsî hâtırâlarına dayanarak, kölelerin acınası halleri üzerine ününü sağlayan eseri yazdı : "Tom Amca'nın Kulübesi". 

Önce Washington'da "National Era" adlı gazetede tefrika halinde yayınlanan bu eser (1850) pek göze çarpmadı, ama kitap halinde yayınlanınca (1852) parlak bir başarı kazandı. Köleliğe karşı mücadelede en güçlü dayanaklardan biri oldu. Derhal, bütün dillere tercüme edilen bu eser, büyük kitleleri etkiledi.

WİLLİAM BEEBE (tabiat bilgini)

AMERİKALI  tabiat bilgini ve araştırmacı, 1877 yılında New York'da doğdu. Kalın bir kabloya asılı, her tarafı kapalı bir küre olan "batisfer" içinde denizaltına dalışlar yaptı. 

1934' de 923 metre rekor derinliğe indi. Bu rekor ancak, 1954 sıralarında kullanılan "batiskaf"lar tarafından kırıldı. 

Deniz diplerinde yaşayan, özellikle bilmediğimiz türde canlıların birçok fotoğraf ve tasvirlerini ona borçluyuz. William Beebe, 1962' de Trinidad'da öldü.

JOSEPH BÉDİER (yazar)

FRANSIZ  roman, dil ve edebiyatları uzmanı, profesör, 1864 yılında Paris'de doğdu. Başlıca eseri : "Destan Biçimli Efsaneler (1908-13)". Bu eser, kahramanlık destanları üzerine o güne kadar kabul edilen bütün teorileri alt üst etti.

"Tristan ve İseult (1900)"den bir uygulama ve "Roland Destanı (1921)"nın eleştirili bir baskısı da onundur. P. Hazard ile beraber "Fransız Edebiyatı Tarihi (2 cilt - 1923-24)" yayınlanmasını yönetti. Joseph Bédier, 1938' de Drôme, Le Grand-Serre'de öldü. 

HENRY BECQUE (yazar)

TİYATRO  yazarı, 1837 yılında Paris'de doğdu. "Sardanapale (1867)" adlı bir opera librettosu ile tiyatro yazarlığına başladı. Bir ara gazetecilik yaptı, sonra yeniden tiyatroya döndü. 

"Kargalar (1882)" ve "Parisli Kız (1885)" adlı şaheserlerinden sonra 1897' de "Dul Kadın"ı yazdı. "Edebî Tartışmalar (1890)" ve "Bir Tiyatro Yazarının Hâtırâları (1895)" adlı eserlerinde, edebiyat kroniklerini ve yaptığı tartışmaları bir araya getirdi.

Fransız gerçekçi komedi türünün son temsilcisi olan Henry Becque, 1899' da Paris'de öldü.

SAMUEL BECKETT (yazar)

İRLANDALI  yazar, 1906 yılında Dublin'de doğdu. 1938' de Paris'e yerleşti. "Murphy (1938)" ve "Mutlu Günler (1951)" gibi İngilizce romanları hariç, 1947' den sonra eserlerini genellikle Fransızca yazmaya başladı : "Molloy (1951)", "Malone Ölüyor (1951)", "Adsız (1953)" ve "Bu, Nasıldır (1961)".

Tiyatro eserleri :  "Godot'yu Beklerken (1953)", "Oyunun Sonu (1957)", "Son Çete (1960)", "Komedi (1963)", "Gel ve Git (1966)". Bütün bu oyunlarında; hayatın boşluğu, mânâsızlığı ve umutsuzluk temalarını işler.

Diğer eserleri :  "Bram van Velde (1958)", "Ölü Hayâl Gücü (1965)", pandomim biçiminde bir piyes olan "Sözsüz Oyun (1957)", "Sözsüz Oyun II (1962)".

Radyo için piyesler :  "Bütün Düşenler (1957)", "Küller (1959)", "Sözler ve Müzik (1962)". 1969 Nobel Edebiyat ödülünü kazanan Samuel Beckett, 1989' da Paris'de öldü.

CESARE BONESANA BECCARİA (yazar)

İTALYAN  yazar ve iktisatçı, 1738 yılında Milano'da doğdu. Parma'da sağlam bir öğrenim gördükten sonra, Fransız iktisatçı ve ansiklopedicilerin düşünceleriyle ilgilendi. "Suçlar ve Cezalar (1764 - Livorno)" adlı bir inceleme yazdı. 

Ceza hukukunu yenileyen bu kitap; gizli yargılama usulüne, işkenceye, cezanın kişiye göre eşitsizliğine ve vahşice ölüm işkencesine karşı, halkın ve zamanın filozoflarının itirazlarını dile getirdi. Bazı çevrelerce şiddetle eleştirildiyse de başka çevrelerde büyük bir heyecan uyandırdı. 

Rahip Morellet tarafından Fransızcaya çevrilen, Voltaire ve Diderot tarafından yorumlanan bu eser kısa zamanda Avrupa'da tanındı, diğer dillere de çevrildi. Kendisi Paris'e davet edildi. Takdirle karşılandıysa da o, yine hükûmetinin kendisi için siyasî iktisat kürsüsü kurduğu Milano'ya döndü.

Sermayenin fonksiyonlarını ve iş bölümünü çözümleyen ilk iktisatçılardan olan Cesare Bonesana Beccaria, 1794' de doğduğu şehirde öldü. Başlıca eserleri :  "Milano Devletinde Paranın Düzensizliği" ve "İktisat İlmi Üzerine İnceleme".

SİMONE DE BEAUVOİR (yazar)

KADIN  yazar, 1908 yılında Paris'de doğdu. 1929' da "felsefe öğretmenliği" öğrenimini bitirdikten sonra öğretmenlik yaptı (1931-43). Sonra edebiyat hayatına atıldı.

Eserleri :  "Davetli Kadın (1943)", "Başkalarının Kanı (1944)", "Lüzumsuz Ağızlar (1945)", "Kaypaklık Ahlâkına Katkı (1947)", kadının durumu üzerine bir deneme "Kadın Nedir (1949)", Goncourt ödülünü kazanan "Mandarinler (1954)",  Kızıl Çin üzerine bir inceleme "Uzun Yürüyüş (1958)".

"Olgunluk Çağı (1960)" ve  "Gerçeklerin Zorlayışı (1963)"  adlı anılarını yayınladıktan sonra, büyük bölümü otobiyografik olan bir hikâye "Çok Tatlı Bir Ölüm (1964)" ile "Güzel Hayâller (1966)" ve "Bitkin Kadın (1967)" adlı romanları yazdı. 

Çok tutulan bütün bu eserlerinde, en yakın düşünce arkadaşı J.P. Sartre'ın ana temalarını dramatik güçle işler. Simone de Beauvoir, 1986' da Paris'de öldü. 

GEORGE W. BEADLE (biyolog)

AMERİKALI  biyoloji bilgini, 1903 yılında Nebraska, Wahoo'da doğdu. Kaliforniya Teknoloji enstitüsünde biyoloji kürsüsüne profesör oldu (1946-61). 

Genlerin özgül kimyasal süreçler düzenleyerek faaliyet gösterdiklerini ispat ettikleri için; 1958' de E.L. Tatum ile beraber tıp ve biyoloji Nobel ödülünü aldı. Daha sonra Chicago üniversitesine rektör oldu. 

Beadle ile Tatum, 1941' de geleneksel araştırma konusu "sirkesineği" yerine "küf mantarı" üzerinde çalışarak biyokimyasal genetik çağını açtılar. Bir hücrenin enzimlere ilişkin bütün tepkilerinin, genlerin denetimi altında olduğunu ilk kez ispat ettiler. 

Bu bilginler, "neurospora"da değişim oluşturmak için X ışınları, ultraviyole ışık veya kimyasal maddeler kullandılar ve bu değişimlerin "soya çekime" (ırsî) bağlı olduğunu gösterdiler. Bu çalışmalar, moleküler genetiğe verimli yollar açmıştır. George W. Beadle, 1989' da Kaliforniya, Pomona'da öldü. 

BAYRAKTAR, ALEMDAR, SANCAKTAR

OSMANLI'DA  bayrak taşıma vazifesiyle mükellef olana "bayraktar" denilirdi. Yeniçeri ocağını meydana getiren her ortanın bir bayraktarı vardı. Diğer "kapıkulu" ocaklarını teşkil eden her ortanın da yine bir bayraktarı bulunurdu. 

Sipahilerin de özel bayrakları ve bayraktarları vardı. Ayrıca, "beylerbeyleri" ile diğer "ümera" da sefere giderken kendi bayraklarını taşıyacak özel bayraktarlara sahiptiler. 

Yeniçeri ortalarında "bayraktar", aynı zamanda subay sınıfına mensuptu. "Baş eski" denilen, orta subaylarından sayılan nefer de bayrak taşıma işinde bayraktara yardım ederdi. 

Bayraktarların "alem" taşıyanına "alemdar", "sancak" taşıyanına da "sancaktar" denilirdi. 

Bayraktar, başına alt kısmına beyaz sarık sarılmış mavi bir külâh giyerdi. Sırtına kırmızı cüppe, ince entari ve kırmızı şalvar, ayaklarına da sarma çizme giyerdi. 

PİERRE BAYLE (yazar)

YAZAR,  1647 yılında Le Carla'da  (Fransa) doğdu. Öğrenimini Cenevre'de yaptı. Özel ders verdi. 1681' e kadar Sedan'da tarih ve felsefe profesörü oldu. Orada "1680' de Geçen Kuyruklu Yıldız Üstüne Mektup" adlı kitabı yazdı.

1682' de yayınlanan bu eser gözden geçirildikten sonra "Kuyruklu Yıldız Üstüne Düşünceler" adıyla yeniden basıldı (1694 -1704). Sonra, Rotterdam'a geçti, orada da "felsefe" okuttu ve "Edebiyat Cumhuriyetinden Haberler" adlı eserini yazdı (1684-87).

Fransa kralına bağlı olmakla beraber, "Yakında Fransa'ya Dönecek Sığıntılara Önemli İkaz (1690)" adlı eserini eleştiren Jurieu'ye karşı çıktı. Jurieu 1693' de onu profesörlükten attırdı. O tarihten sonra kendini tamamen yazarlığa verdi ve "Tarihî ve Eleştirel Sözlük (1696-97)" adlı eserini tamamladı.

HARRY BAUR (tiyatrocu)

TİYATRO  ve sinema sanatçısı, 1880 yılında Paris'de doğdu. 1906' da Grand Guignol'da ve Paris'in değişik sahnelerinde oynadıktan sonra, 1913' de sinemaya geçti.

Ününü, sesli sinemanın ortaya çıkışıyla sağladı. "Sefiller"de (1934) "Jean Valjean", "Suç ve Ceza"da (1936) "komiser" rolündeydi. 

Gogol'ün filme alınan eserinde sert bir "Taras Bulba" (1936) ortaya koydu. "Balo Bileti"nde "keşiş" oldu (1937) ve çok güçlü bir "Volpone" canlandırdı (1939). Harry Baur, 1943' de Paris'de öldü. 

ANTOİNE BAUMÉ (eczacı)

ECZACI  ve kimyager, 1728 yılında Senlis'de (Fransa) doğdu. Bir hancının oğlu, 15 yaşındayken Compiègne' de bir eczacının, 17 yaşında Paris'de ünlü eczacı Geoffroy'un yanına girdi. 24 yaşında "eczacı ustası" oldu. 

1757' de Macquer ile beraber bir kimya dersanesi kurdu. Fen akademisine girinceye kadar (1773) burada tatbikat hocalığı yaptı. 

Çeşitli konularda (kumaş boyama, saat parçalarının parlatılması, buğdayın muhafazası, yangın söndürme vb.) sayısız muhtıra ve makalelerin ve "Sanatlar ve Meslekler Sözlüğü"nün 36 maddesinin yazarıdır.

Porselen imalâtı (Macquer ile), Gobelin için lâk rengi boya, adını taşıyan areometre (sıvı yoğunluğunu ölçme aleti), Fransa'da ilk fabrikasını kurduğu "amonyak tuzu" üzerine birçok denemeler yaptı. Dört yapraklı bitkilerin yağında "kükürt" varlığını keşfetti.

ÉMİLE BAUDOT (mühendis)

MÜHENDİS,  1845 yılında Haute-Marne, Magneux'de (Fransa) doğdu. İsmini taşıyan hızlı, basıcı ve çoğaltıcı telgraf ile Witehouse, Gauss ve Weber'in sistemlerini örnek alarak, 5  temel işaretli bir alfabe (kod) icat etti. 

Bu alfabe düzeninde; âletin çalışması sırasında tek yönlü bir akım kullanılarak diğeri dinlenmeye bırakılmakta, böylece alıcı, hattan hiçbir sinyal geçmediği zaman parazit akımlardan korunmaktadır.

1894' de icat edilen ve sisteme büyük bir kolaylık kazandıran otomatik röle, çok sayıda düzene yer vermekte ve nazarî ulaşım mesafesinin limitsiz olması dolayısıyla, binlerce kilometrelik telgraf teli kullanma mecburiyetini ortadan kaldırmaktadır. 

1877' de işletmeye konulan "Baudot" sistemini; Picard, denizaltı kablolarına, Verdan ise telsiz telgrafa tatbik etti. Émile Baudot, 1903' de Sceaux'da öldü.

GASTON BATY (tiyatrocu)

TİYATRO  yöneticisi ve sahneye koyucu, 1885 yılında Loire, Pélussin'de doğdu. 1930' dan sonra Montparnasse tiyatrosunda sahneye koyduğu piyesler büyük başarı kazandı :

S. Gantillon'dan "Maya", B. Brecht'den "Üç Kuruşluk Opera", "L. Favre'dan "Prosper", A. de Musset'den "Marianne'ın Kaprisleri", "Lorenzaccio", Shakespeare'den "Hırçın Kız", "Macbeth", Dostoyevski'den "Suç ve Ceza", G. Flaubert'den "Madame Bovary".

Ayrıca, "Dulcinée (1938)" adlı bir oyun yazdı. Yönettiği tiyatroda; sanatçıların oyununa, müziğe, ritme ve renklere geniş yer vererek ışıklardan ustaca faydalandı. 

Eserleri : "Başlangıçtan Günümüze Kadar Tiyatro Sanatının Yaşantısı (1932 - R. Chavance ile beraber)", Lyon kuklaları üzerine iki kitap : "Kukla (1934)" ve "Neşeli Tiyatro (1937)". Gaston Baty, 1952' de doğduğu şehirde öldü.

HENRY BATAİLLE (yazar)

FRANSIZ  tiyatro yazarı, 1872 yılında Nîmes'de doğdu. Önce ressam olmaya hazırlandı, 1894' den sonra tiyatro yazarlığına başladı. 

İlk eseri, peri masalı türünde bir sembolik piyes olan "Ormanda Uyuyan Güzel (R. d'Humière'in işbirliğiyle)"dir. 

Yeni tarz oyunlarının başlangıcı olan "Senin Kanın (1897)" adlı eserden sonra, yazar daha çok modern konulara eğilerek, sırasıyla; "Büyü (1900)", en büyük başarılarından biri olan "Maman Colibri (1904)", "Çıplak Kadın (1908)" ve "la Possession (1922)" adlı piyeslerini verdi.

Henry Bataille, 1922' de Malmaison'da öldü.

GEORGES BATAİLLE (yazar)

FRANSIZ  yazar, 1897 yılında Billom'da doğdu. Hegel, Nietzsche ve Heidegger'in etkisinde kaldı. "Dadacılık" ve "gerçeküstücülük" akımına yöneldiyse de çok geçmeden bu akımlara cephe aldı. 

"İç Deneyim (1943)" adlı ilk denemelerini yayınlamadan önce, iki savaş arası yazarları üzerinde büyük bir etki yaptı. "Lânetli Pay (1949)" adlı eserinde açıkladığı düşüncelerini; "Erotizm (1957)" ve "Eros'un Gözyaşları (1961)" ile geliştirdi. 

Georges Bataille, 1962' de Paris'de öldü.

COUNT BASİE (müzisyen)

AMERİKALI  piyanocu, orgcu, besteci ve caz orkestra şefi (William Bill), 1904 yılında New Jersey, Red Bank'da doğdu. Genç yaşta "The Lion" adı verilen Willie Smith ile beraber piyano ve bateri, sonra da Fats Waller ile org çalıştı. 

Sessiz filmlere eşlik etti. Bir süre Walter Page topluluğunda çalıştıktan sonra, Bennie Moten topluluğuna geçti ve 1935' e kadar orada kaldı. Bir orkestra kurarak ilk plaklarını doldurdu. Kısa zamanda Duke Ellington ile Jimmy Lunceford topluluklarına rakip oldu.

Başlıca solistleri arasında Buck Clayton ile Lester Young vardı. Orkestrasının kadrosu zamanla sık sık değişti. 1950-51 arası bir duraklamadan sonra, 1952' de yeni bir orkestra kurdu. Bu toplulukta özellikle Ray Eldridge, Budd Johnson ve 1955' de orkestranın halk arasında tanınıp sevilmesinde çok yardımı olan şarkıcı Joe Williams dikkat çekti.

HENRİ BARUK (hekim)

FRANSIZ  ruh doktoru ve hekim, 1897 yılında Morbihan, Saint-Avé'de doğdu. Babası, Lesvellec akıl hastanesinde "başhekim" idi. 1926' dan beri Paris Tıp fakültesinde "psikiyatri" okuttu. 

Hayvanlarda deneysel psikiyatri (özellikle deneysel katatoni), sağlam veya hasta kişilerde vicdan ve adalet duygusu ("tsedek testi") ve çocuk "nöropsikiyatrisi" üzerinde çalışmalar yaptı. 

"Psikiyatri İncelemesi (1959)" adlı eseri olan Henri Baruk, 1999' da Saint-Maurice'de öldü. 

ROLAND BARTHES (yazar)

FRANSIZ  yazar, 1915 yılında Cherbourg'da doğdu. "Yeni tenkit" akımının başta gelen temsilcilerinden. Edebî yaratma olayını incelemede çağdaş dilbilim esaslarından esinlenir ("Yazının Sıfır Derecesi - 1953").

Yapısal araştırma akımına katılarak edebiyata, bir eserin değişmez unsurları ile bu unsurların anlam münasebetlerini meydana çıkarmayı hedef alan bir analiz metodu uygular ("Kendi Ağzından Michelet - 1954", "Racine Üstüne - 1963").

Gelenekçi tenkit taraftarlarının hücumlarına karşı, eseri yorumlama hakkı olduğunu söyler ("Tenkit ve Gerçek - 1966"). Çağdaş sanayi toplumunun "mitos"larını ve ona has özelliklerini inceleyerek ("Moda Sistemi - 1967) genel bir işaretler biliminin gelişmesine katkı sağlamaya çalışır ("Mitolojiler", "Semiolojinin Unsurları - 1964"). Roland Barthes, 1980' de Paris'de öldü.

JEAN BART (denizci)

FRANSIZ  denizci, 1650 yılında Dunkerque'de doğdu.  Denizci bir ailedendi. Çok genç yaşta denize açıldı, korsanlık yaptı. 

Fransız kraliyet donanmasına alındı. İngiliz ve Hollanda donanmalarına karşı özellikle 1692 ve 1693 yıllarında başarılar kazanarak kendini gösterdi. 

Fransa'nın çok ihtiyacı olan buğday yüklü gemilerin Dunkerque şehrine girmesini sağladı. 1679' da "deniz yüzbaşı", 1697' de ise "filo kumandanı" olan Jean Bart, 1702' de doğduğu şehirde öldü. 

sir JAMES MATTHEW BARRİE (yazar)

İSKOÇ  roman ve tiyatro yazarı, 1860 yılında Forfarshire'da doğdu. Londra'da gazetecilik yaptı. "Ölmek Daha İyi (1887)" adlı ilk eseri, Londra hayatını anlatan bir taşlamadır. 

"Eski Işık İdilleri (1888)" ve "Thrums'da Bir Pencere (1889)" adlı eserleriyle büyük bir başarı kazandı. Bu eserler, ince bir mizah duygusu ve içli bir gerçekçilikle İskoç köylülerinin hayat ve törelerini dile getirmektedir. 

Gerçek anlamda ilk romanı olan "Küçük Rahip (1891)", olayları işleme ve okuyucunun ilgisini uyanık tutma bakımından pek başarılı sayılmaz. Diğer romanları : Annesinin hayat ve ölümünden esinlenerek yazdığı "Margaret Ogilvy (1894)", "Tommy and Grizel (1900)", "Küçük Beyaz Kuş (1902)", "Peter Pan Kensington Bahçelerinde (1904)", "Peter and Wendy (1911)".

MAURİCE BARRÈS (yazar)

FRANSIZ  yazar, 1862 yılında Vosges, Charmes'da doğdu. 1883' de Paris'e gitti. 1888-91 yıllarında "Benlik Kültü" başlığı altında topladığı, benlik ve bireyciliği dile getiren üçlüsünü yayınladı :  "Barbarların Bakışları Altında", "Özgür Bir Adam", "Bérénice'in Bahçesi".

Siyasete girerek Nancy'den milletvekili seçildi. Hiçbir toplum baskısı tanımayan bireyciliğin yeni bir belirtisi diyebileceğimiz "Kanunların Düşmanı (1893)" sonra, "ateşli ideolojiler" derlemesi olan "Kan, Şehvet ve Ölüm Üzerine (1894)" adlı eseri yayınlandı. 

İspanya ve İtalya'ya yaptığı gezilerle hayâl gücünü zenginleştirdi. Bireyciliği, özellikle Jules Soury'nin etkisiyle milliyetçilik ve gelenekçiliğe dönüştü. Yine bir üçlü olan "Millî Enerji Romanı"nda, Fransa'nın birliğinin bozulmasına isyan eder:  "Köksüzler (1897)", "Askere Çağrı (1900)", "Onların Yüzü (1902)". 

BERTRAND FRANÇOİS BARRÊME (matematikçi)

FRANSIZ  matematikçi, 1640 yılında Lyon'da doğdu. Paris'de matematik okuttu. Basit bir aritmetik el kitabı olan "Çözümlü Problemler"in yayınlanması (1682) ile tanındı. 

Faizlerin hesaplanması, yabancı paralar, kambiyo vb. hakkında benzeri el kitapları da vardır. 

Bertrand François Barrême, 1703' de Paris'de öldü.

HENRY BARRAUD (bestekâr)

FRANSIZ  bestekâr, 1900 yılında Bordeaux'da doğdu. Fransız Radyo-Televizyonu program müdürü oldu (1944-65).

Eserleri : "Numance (trajik opera)", "Farce de Maître Pathelin (komik opera)", "Astrolog (bale)".

Senfonik eserler :  "Oda Konçertosu (1935)", "Piyano Konçertosu (1939)", "Lânetlenmiş Bir Şâir İçin Hayâller (1954)". 

Ses için eserler, oda müziği, dinî müzik (Masum Azizlerin Gizemi - 1946, Te Deum -1955, Lavinia Operası -1961), yaylılar için "Sinfonia (1955)", üçüncü senfoni (1957), "Descartes Rapsodisi (1961)", "Dionysos Rapsodisi (1962)".

İki de kitap yazmıştır : "Berlioz" ve bir estetik incelemesi olan "Fransa ve Batı Müziği". Henry Barraud, 1997' de Saint-Maurice'de öldü.

MİCHEL BARON (tiyatrocu)

FRANSIZ  tiyatrocu ve oyun yazarı (Michel Boyron), 1653 yılında Paris'de doğdu. 12 yaşında öksüz kaldı. "Veliahtın Küçük Komedyenleri" topluluğuna, sonra da Molière'in tiyatrosuna girdi (1670) ve burada parladı. "Psyché" oyununda "Cupidon", "Tite et Bérénice" oyununda "Domitien" rolünü oynadı.

1672' de "Alceste" oyununda Molière'in dublörü oldu. Molière'in ölümü üzerine, "Hotel de Bourgogne"a geçti ve "İphigénie" oyununda "Achille", "Phèdre" oyununda "Hippolyte" rollerini canlandırdı. 

Yazdığı komediler : "Aşkta Talihli Adam (1680)", "Yosma ile Namuslu Geçinen Kadın (1687)".

Ayrıca; Terentius'dan "Andria" ve "Adelphae"yi manzum olarak çevirerek sahneye koydu. Michel Baron, 1729' da Paris'de öldü.

PİO BAROJA (yazar)

İSPANYOL  yazar, 1872 yılında San Sebastian'da doğdu. Kısa bir süre "hekimlik" yaptıktan sonra edebiyata yöneldi. İlk eserleri doğduğu bölgeyle ilgilidir. 

"Bask Toprağı" adlı roman trilogyası :  "Aizgorri Evi (1900)", "Labraz Beyi (1903)", "Maceracı Zalacain (1909)" den meydana gelmiştir. 

Bir başka ünlü trilogyasında, sosyal töre ve geleneklerle mücadele eden şamatacı maceracıları sahneye çıkardı :  "Arama", "Kötü Ot", "Pembe Şafak".

Başkahramanı "Sylvestre Paradox" olan seri eserlerinde anarşik romantizme tutkuyla bağlı bir kişilik oluşturdu. Sayısı 20' ye varan son romanları (1918-1935) "Bir Eylem Adamının Hâtıraları" adı altında toplandı. Bu eser, onun dinamik kişiliğiyle gerçeğe karşı duyduğu tutkuyu dile getirir. 

Kendi neslinin en iyi hikâye anlatıcısıydı. Kilise aleyhtarı ve Nietzsche taraftarı olan Pio Baroja, 1956' da Madrid'de öldü.

MAURİCE BARİNG (yazar)

İNGİLİZ  yazar, 1874 yılında Londra'da doğdu. Lord Revelstoke'un 4. oğlu. Eton'da ve Trinity college'de okudu (Cambridge). 1898' den 1904' e kadar diplomatik vazifelerde bulundu. 1904' den 1. Dünya savaşına kadar gazetecilik yaptı. 

Tiyatro oyunları, sanat incelemeleri, eleştiri denemeleri (Punch and Judy - 1924), bir anı kitabı (Kukla Oyunları - 1922) ve Rusya üstüne eserler yazdı. Daha çok romancı olarak tanındı.

Romanları :  "Geçerken (1921)", "Gözden Kaçmış (1922)", "Üçgen (1923)". Daha sonra "C (1924)" ve "Kedi Beşiği (1925)" adlı, kozmopolit ve incelmiş bir toplumu ele alan 2 uzun roman yayınladı. Asıl ününü, daha kısa ve kusursuz bir roman olan "Daphne Adeane (1926)" ile kazandı. 

Son eserleri :  "Rahatsız Edici Hâtıra (1928)", "Dikişsiz Ceket (1929)", "Robert Peckham (1930)", "Cuma Çalışması (1933)", "Dulwich'li Yalnız Kadın (1934)". Maurice Baring, 1945' de İskoçya, Beauly'de öldü.

HENRİ BARBUSSE (yazar)

FRANSIZ  roman yazarı, 1873 yılında Asnières'de doğdu. Şâir Catulle Mendès'in damadı. Önce gazetecilik yaptı, şiirler ve gerçekçi romanlar : "Cehennem (1908)" yazdı. 

1. Dünya savaşına katıldı. Kendisine Goncourt ödülünü kazandıran, aynı zamanda sert tepkiler uyandıran "Ateş (1916)" adlı romanını yayınladı. 

"Enternasyonalizm"i benimseyerek, komünizmi öven eserler yazmaya başladı :  "Aydınlık (1919)", "Zincirlemeler (1925)", "Lénine (1934)", "Staline (1935)". Sık sık Rusya'ya giden Henri Barbusse, 1935' de Moskova'da öldü.

EUGEN BARBU (yazar)

ROMANYALI  yazar, 1924 yılında Bükreş'de doğdu. Bükreş üniversitesi edebiyat fakültesini bitirdi.  "Luceafarul" dergisi başyazarıydı. Hikâyeler; "Üç Eyerli Altın Bisiklet (1956)" ve romanlar; "Onbir (1956)" yazdı.

Eserlerinde spor dünyasını çizer veya Bükreş banliyösü ile Romanya köylerinin yaşantısını anlatır : "Boşalma (1957)", "Pazar Yemeği (1962)", "Yaratma (1964)".

Birkaç film senaryosu da yazan Eugen Barbu, 1993' de Bükreş'de öldü.

JULES BARBEY D'AUREVİLLY (yazar)

FRANSIZ  yazar, 1808 yılında Saint-Sauveur-le-Vicomte'da doğdu. Eski rejim geleneklerine bağlı bir ailede yetişti. Orta öğrenimini Paris, Stanislas kolejinde, hukuk tahsilini Caen'de yaptı.

Önce 1933' de, sonra yerleşmek üzere 1937' de Paris'e geldi. Oldukça hareketli ve züppece bir hayat sürdü. Edebî çevrelere girerek gazeteciliğe ve edebiyatçılığa başladı. Bu arada "d'Aurevilly" adını da aldı. 

1841' de Katolikliğe döndü, ama Montanusçuluğu ve toplumsal tutuculuğu şiddetle savunması, yeni inançlarına rağmen, aşırılıktan vazgeçmediğini gösterdi. 45 yıllık edebî hayatında farklı konularda birçok eser yazan Jules Barbey d'Aurevilly, 1889' da Paris'de öldü. 

 Eserleri :  "Dandicilik ve G. Brummel Üzerine (biyografi denemeleri - 1845)", "Yaşlı bir Metres (roman - 1851)", "Büyülenmiş Kadın (roman - 1854)", "Des Touches Şövalyesi (roman - 1864)", "Evli Bir Rahip (roman - 1865)", "Adsız Bir Hikâye (1862)", "Şeytanlı Hikâyeler (1874)". 1860 ve 1909 yılları arasında yayınlanmış 20 cilt tutarında edebiyat ve tiyatro incelemeleri vardır. 

SAMUEL BARBER (bestekâr)

AMERİKALI  bestekâr, 1910 yılında Pennsylvania, West Chester'da doğdu. Öğrenimini Curtis İnstitute'ta yaptı. 1931' den başlayarak, Amerikan müziğinde gittikçe önem kazanan bir yeri oldu.

Türlü çalgılar, insan sesi, koro ve orkestra (Kierkegaard için Dualar -1954) için besteler yaptı. "Yeni-romantikler" arasında sayılmasına karşılık, öncü unsurlara başvurmaktan da geri kalmadı. 

Klâsik anlayışı yansıtan keman konçertosundan (1940), karşıt ritimli ve aşırı çoktonlu "Medea Suiti"ne, atonal sistemi uyguladığı piyano sonatına (1948) kadar, eserleri devamlı bir gelişim gösterdi. Samuel Barber, 1981' de New-York'da öldü.

Son eserleri :  "Vnessa Operası (1958)", "Briç Partisi (1959)". 

Senfonik eserler : "Medea'nın Meditasyonu ve İntikam Dansı (1955)", "İsa'nın Doğduğu Gün (1961)".

Oda müziği :  "Yaz Müziği (1956)", "Notturno (piyano için - 1959)", "Anılar (dört el piyano için)", "Geçici Melodiler (1951)", "10 Keşiş Şarkısı (1953)".

THÉODORE DE BANVİLLE (şâir)

FRANSIZ  şâir ve yazar, 1823 yılında Moulins'de doğdu. "Sanat sanat içindir" görüşünü, 1830 yılının büyük tutkularına üstün tutan 2. romantik kuşağı temsil eder. "Heykel Sütunlar (1842)" ve "Sarkıtlar (1846)" adlı eserlerden sonra, "Tuhaf Kasideler (1857)" ile bu edebî okulun şaheserini verdi. 

Daha sonra, "Paris'ten Çizgiler, Hayattan Sahneler (1859)", "Diana Ormanda (1863)" ve "Nérine'in Dolapları (1864)" adlı manzum komediler yazdı. "Les Camées Parisiennes (1866-73)" dizisinde bazı çağdaş kişileri canlandırmaya çalıştı. 

"Gringoire (1866)" adını taşıyan kısa komediden, "Yeni Tuhaf Kasideler (1869)" ve "Florise (1870)" adlı manzum komediden sonra "Fransız Şiiri Üzerine Küçük İnceleme (1872)" yayınladı. Bu eserinde kılı kırk yaran ve yapmacığa kaçan özentili bir nazım teorisini ortaya koydu. Bu nazım biçimi, 15. yy. retorikçilerinin şiirlerindeki zengin kafiye ve ritm ustalığını akla getirmektedir.

MATTEO BANDELLO (hikâyeci)

İTALYAN  hikâyeci, 1485 yılına doğru Tortona, Castelnuovo Scrivia'da doğdu. Keşiş, diplomat, asker ve saray adamı oldu. 50 yaşında, prenses Lucrezia di Gonzaga'nın eğitmenliğini yaptı. Onu platonik bir aşkla sevdi. 

Avrupa'nın büyük bir kısmını ve İtalya'nın tamamını dolaştı. Ömrünün son yıllarını, Fransa'nın Guyenne bölgesinde, Bassens şehrinde geçirdi. Orada, koruyucusu Cesare Fregoso'nun dul eşinin çevresinde, gerçek bir İtalyan sarayı ortamı meydana gelmişti. 

1550' de Agen piskoposu seçilince huzura kavuştu, "Hikâyeler" derlemesini yazdı. Bu eserin ilk 3 cildi 1554' de Lucca'da, son cildiyse 1573' de Lyon'da yayınlandı. Bu hikâyelerin dili her zaman saf değildir, bazen lâubalileşir, ama ifadesi canlıdır. Rönesans döneminin şatafatlı, güleryüzlü, bazen de zorlu İtalyan toplumunu büyük bir başarıyla yansıtır. 

1561' de Agen'de ölen Matteo Bandello'nun hikâyeleri; Shakespeare'in "Romeo ile Juliet",  Musset'nin "Barberine" oyunlarına kaynak oldu. 

JEAN-LOUİS GUEZ DE BALZAC (yazar)

FRANSIZ  yazar, 1597 yılına doğru Angoulême'de doğdu. Öğrenimini Cizvit okulunda yaptı. Hollanda'yı gezdi, sonra İtalya'ya geçti. Roma'da büyük yankı uyandıran mektuplarını kaleme aldı.

1622' de memleketine döndü, 1654' de ölümüne kadar Charente'daki malikhanesinde yaşadı. 1624' de yayınlanan ilk mektuplar derlemesi, tüm Avrupa'da olağanüstü başarı kazandı. 

1631' de "Hükümdar"ı yayınladı. Sorbonne bu eseri "yasak kitaplar" arasına koydu. "Hristiyan Sokrates (1652)" başlıklı kitabı, ahlâk ve din üzerine derin bir incelemedir. "Görüşmeler (1657)" ve şaheseri sayılan "Aristippos (1658)", ölümünden sonra yayınlandı. 

JACQUES BALMAT (rehber)

FRANSIZ  rehber, 1762 yılında Chamonix'de doğdu. Dr. Paccard ile beraber  7 Ağustos 1786' da ilk defa, Avrupa'nın en yüksek tepesi olan Mont Blanc'a çıkmayı başardı. 

Alexandre Dumas, bu konuyla ilgili hikâyelerinde, Mont Blanc'a çıkışta önemli rol oynayan kişi olarak Balmat'yı gösterir. Dr. Paccard'ın da en az Balmat kadar rolü olduğu kabul edilmiştir. 

Jacques Balmat, 1834' de Sixt vâdisinde (Sixt-Fer-à-Cheval), değerli maden yatakları ararken kayboldu.  

MİCHAEL BALİNT (hekim)

MACAR  asıllı ruh hastalıkları hekimi, 1896 yılında Budapeşte'de doğdu. Berlin Organik Kimya enstitüsünde (1921-22), sonra Budapeşte üniversitesinde "asistan" oldu.

1926' dan 1939' a kadar, önce asistanlığını, sonra da müdürlüğünü yaptığı Budapeşte Psikanaliz enstitüsünde psikanaliz uyguladı. 

İngiltere'ye geçince, özellikle Londra'da (Tavistock Clinic, Üniversity College Hospital) ruh hastalıkları hekimliği yaptı. 

Psikanaliz incelemeleri onu, insan ilişkilerinin gelişmesinde "ilk aşk" adını verdiği çok ilkel bir duygunun varlığını iddiaya götürdü. "Temel hata" kavramını, ruh hastalıklarının meydana gelmesinde önemli bir etken olarak ele aldı. 

JAMES MARK BALDWİN (psikolog)

AMERİKALI  psikolog ve sosyolog, 1861 yılında Columbia'da (Güney Carolina) doğdu. 1913' den sonra birçok Avrupa kurumlarında ders verdi. "American Psychological Association"un kurucusudur. 

Uluslararası psikoloji kongrelerinde önemli rol oynadı ve bu kongrelerden birine 1909' dan 1913' e kadar başkanlık etti. 1918 ve 1919' da Fransa'da Hautes Etudes Sociales'de ders verdi. Çalışmaları "psikofizyoloji"nin ilerlemesine katkıda bulundu:

"Çocukta ve Irkta Zihin Gelişmesi (1896)", "Felsefe ve Psikoloji Lûgatı (1901-05)", "Gelişme ve Tekâmül (1903)", "Fert ve Cemiyet (1910)", "Psikoloji Tarihi (1913)". James Mark Baldwin, 1934' de Paris'de öldü.

LEV SAMOYLOVİÇ ROSENBERG (ressam)

RUS  ressam ve dekoratör (Léon Bakst), 1866 yılında Petersburg'da doğdu. Önce Moskova, sonra Paris Güzel Sanatlar okulunda okudu (1893). 

Tiyatro dekorlarını gerçekçilikten uzak olarak yenileyen Rus sanatçıları arasında yer aldı. Sanatında Doğu sanatının etkisi vardır. 

1909 ile 1921 yılları arası, Sergey Diaghilev'in "Rus Baleleri" için hazırladığı dekorlar çok ünlüdür. "Şehrazat" için yaptığı dekor ve kostümler (1910), "Rus Baleleri" üslûbunun belli başlı örneklerindendir. 

Lev Samoyloviç Rosenberg (Léon Bakst), 1924' de Paris'de öldü.

MİLİ ALEKSEYEVİÇ BALAKİREV (bestekâr)

RUS  bestekâr, 1837 yılında Nijni-Novgorod'da doğdu. Kendi kendini yetiştirdi. Rus müziğinin en güçlü kişilerindendir. "Beşler Grubu"nu kurdu. 

Rus müziği, Balakirev'in etkisiyle, halk müziği, Glinka ve romantik dönem bestecilerine karşı duyulan hayranlık üzerine kuruldu. 

Titizlikle bestelediği eserlerinde; İslâvlar'dan ve Doğu'dan esinlendi. Mili Alekseyeviç Balakirev, 1910' da Petersburg'da öldü. 

Eserleri :  Scherzo'lar, noktürnler, valsler, "İslamey (1868)", bir piyano sonatı, 2 senfoni, "İspanyol Uvertürü", 2 senfonik şiir (Rusya ve Tamar), Kral Lear için sahne müziği v.b.

sir SAMUEL WHİTE BAKER (gezgin)

İNGİLİZ  gezgin, 1821 yılında Londra'da doğdu. 1864' de, Yukarı Nil bölgelerine yaptığı geziler sırasında nehrin, Victoria gölünden çıktıktan sonra içinden geçtiği Albert gölünü keşfetti.

Daha sonra, 1873' e kadar, Hıdiv İsmail Paşa (Osmanlı Mısır valisi) tarafından Mısır Sudan'ında, esir zenci ticaretini önlemekle vazifelendirildi.

Sir Samuel White Baker, 1893' de Devonshire, Sanford Orleigh'de öldü. 

ALEXANDER BAİN (filozof)

İSKOÇYALI  filozof, 1818 yılında Aberdeen'de doğdu. Aberdeen kolejinde burslu olarak okudu. 1860' dan 1880' e kadar, Aberdeen üniversitesinde mantık ve İngiliz edebiyatı okuttu. 1876' da "Mind" dergisini kurdu. İngiliz pozitivist okuluna bağlıdır. 

Psikoloji, fizyoloji ve patoloji alanındaki buluşlardan yararlandı. Beynin kendiliğinden çalışması üzerinde durarak, "çağrışımcılık"ı diriltmeye çalıştı. Psikofizyolojiye, Stuart Mill'in "birlikte değişimler" yöntemini uyguladı:

Kanın beyne etkisi, zekâ ile beyin ağırlığı arasındaki bağlantı, akmadde ile bozmadde arasındaki işlev farkı, beynin etki-tepki süresinin ölçülmesi vb. Bununla beraber felsefede "idealizme" bağlı kaldı. Alexander Bain, 1903' de Aberdeen'de öldü.

Başlıca eserleri :  "Duyular ve Zekâ (1855)", "Heyecanlar ve İrade (1859)", "Karakter'in İncelenmesi (1861)", "Dedüktif ve İndüktif Mantık (1870)", "Ruh ve Beden (1873)", "Bilim Olarak Eğitim (1879)". Otobiyografisi 1907' de yayınlandı. 

BENJAMİN BAİLLAUD (astronom)

FRANSIZ  astronom, 1848 yılında Chalon-sur-Saône'da doğdu. Önce Toulouse (1879-1907), sonra Paris rasathanesini yönetti (1908-25). 

1887' de bir gök haritası hazırlanması için çalışanların başında gelir. Uluslararası saat bürosunun kurulmasına (1910), ilk defa radyo ile meridyen tespitine, Uluslararası İlmî birliğin (1919) ve Uluslararası astronomi birliğinin kurulmasına büyük ölçüde yardımı oldu ve bu kurumun başkanlığını da yaptı (1919-22).

Benjamin Baillaud, 1934' de Toulouse'da öldü.