ALİ NAZİMA (dilci, lûgatçı)

DİLCİ  ve lûgatçi, 1861 yılında İstanbul'da doğdu. Çeşitli okullarda, Türkçe ve Fransızca öğretmenliği ve müdürlük yaptı. 

Sayısı 120' yi bulan, çeşitli konularda ders kitabı ve lûgat yazdı. İstanbul öğretmenlerinin aday göstermeleri üzerine kendisine "fazilet mükâfatı" verildi. 

Ali Nazima, 1935' de İstanbul'da vefat etti. 

ALİ KUŞÇU (astronom)

TÜRK  astronom, (doğum yeri ve tarihi ?). Babası, Türkistan ve Maveraünnehir emîri Uluğ Bey'in "doğancıbaşı"sı Muhammed. "Kuşçu" adının buradan geldiği söylenir. İlk öğrenimini Semerkant'da yaptı. Sonra, Bursalı Kadızade Rumî'den ve Uluğ Bey'den matematik ve astronomi okudu. Kirman'a giderek öğrenimini tamamladı. 

Uluğ Bey'in kurduğu rasathaneye müdür oldu (1421), ve onun "Zîc" adlı eserine (yıldızların yer ve hareketlerini gösteren cetvel) yardım etti. 

"Gürganî" tahtında oturan Uluğ Bey, oğlu Abdüllâtif'in ihanetiyle öldürülünce (1449) Ali Kuşçu, Semerkant medreselerindeki derslerine son verdi ve "hacca" gitmek üzere Tebriz'e geldi (1450). Tebriz'de Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan, kendisine çok itibar etti ve yanında alıkoydu. 

Uzun Hasan bir ara, Osmanlılar'la barış konuşmalarını yürütmek üzere Ali Kuşçu'yu elçi olarak 2. Mehmed'e (Fatih Sultan Mehmed) yolladı. Ünlü bilgine hayran kalan 2. Mehmed, kendisinden İstanbul'da kalmasını rica etti. O da bu davete ancak, elçilik vazifesini bitirdikten sonra icabet edebileceğini söyledi.

ALİ KEMAL (gazeteci, yazar)

GAZETECİ  ve yazar, (asıl adı Ali Rıza), 1867 yılında İstanbul'da doğdu. Balmumcu esnafı kethüdası Çankırı'lı Ahmed Efendi'nin oğlu. Tahsilini İstanbul, Paris ve Cenevre'de yaptı. Miras işleri için İstanbul'a dönünce, siyasî faaliyetleri sebebiyle Halep'e sürüldü (1889). 

Halep idadîsinde fransızca ve edebiyat dersleri okuttu. Tekrar Avrupa'ya gitti (1894). "İkdam" gazetesine Paris'den yazdığı edebî ve tarihî makalelerle tanındı. Brüksel elçiliği 2. kâtipliğinde, Mısır'da bazı prenslerin çiftlik kâhyalığında bulundu. 

2. Meşrutiyet'ten sonra İstanbul'a döndü. "Hürriyet ve İtilâf" partisine girdi. "İkdam" gazetesine siyasî yazılar yazdı. "İttihat ve Terakki" partisine muhalefet etti. "Peyam" adlı günlük siyasî bir gazete çıkardı. Gazete sonraları; "Peyam-ı Edebî", "Peyam-ı Sabah Edebî Nüshası" ve "Peyam-ı Sabah" adlarıyla yayınlandı. 

Damat Ferid Paşa kabinesinde; Maarif ve Dahiliye nazırlıklarında bulundu (1919). Gazetesini Mihran Efendi'nin "Sabah" gazetesiyle birleştirerek "Peyam-ı Sabah"ın başyazarı ve sorumlu müdürü oldu.

ALİ İFFET (şâir)

DİVAN  şâiri, 1872 yılında Girit'de doğdu. Küçük devlet memurluklarında bulundu. 

Edebiyat öğretmenliği ve Meşrutiyet'ten sonra gazetecilik yaptı. 

Rumca ve Farsça şiirleri vardır. "Gazellerim", "Kudsî Şeyler", "Cünun" adlı eserleri vardı. 

ALİ FERRUH (yazar, siyasetçi)

YAZAR,  şâir, siyasetçi, 1865 yılında İstanbul'da doğdu. Kudüs mutasarrıflarından Kayazâde Reşid Paşa'nın oğlu. Mülkiye mektebini bitirdikten sonra Paris'te Siyasî İlimler fakültesinde okudu.

Paris, Londra, Petersburg, Washington elçiliklerinde; kâtip, müsteşar, elçi olarak bulundu. 1900' de Bulgaristan komiserliğine tayin edildi, 1904' de (yaş 39) Sofya'da vazifesinin başında vefat etti.

Manzum eserlerinin başında; "Huşenk" adlı trajedi (İstanbul 1880), "Şâyân (İstanbul 1885)", "Kerbelâ (Paris 1887)", "Misbah-ül Salâh, Vilâdet-i Peygamberî (Paris 1887)" gelir. 

"Üss-ül-Esas", "Hikmet-i Ahlâk" gibi düz yazıları ve bazı tercümeleri de vardır.

ALİ FAKRÎ (şâir)

SÂDİ  Şeyhi ve şâir, 1853 yılında doğdu (doğum yeri ?). Arapça ve Farsça şiirlerine "Mecmua"larda rastlanır. "Ali Himmetî" mahlâsını kullanmıştır. 

"Muhiddinnâme", "Kaside-i Cemaliye" adlı kitapları vardır. 

"Vâridât (yorumuyla beraber)", "Tarikatnâme", "Vahdet-i Vücut" ve "Sâdinâme" adlı tercümeleri vardır.

Ali Fakrî, 1929' da vefat etti (vefat yeri ?).

Basiretçi ALİ EFENDİ (gazeteci)

GAZETECİ,  1845 yılında doğdu (doğum yeri ?). Enderun'dan yetişti ama Saray'da vazife almadı. İstanbul'da, "Menafii Vataniye ve Havadisi Umumiyeye Dair Millet Gazetesi" diye vasıflandırılan "Basiret" gazetesini çıkardı (1869 - 1878,  2376 sayı). Kısa zamanda İstanbul basınının önemli şahıslarından biri oldu. "Basiretçi Ali Efendi" diye ün yaptı.

1870  Savaşı'nda Almanlar'ı tutan yazılar yazdığı için Bismarck tarafından Berlin'e davet edildi (1871). Biraz para, bir de makina alarak döndü. Gazetenin boyu büyüdü, yazıları tamamen siyasî bir hüviyet aldı. 

Ali Suavi de "Basiret"te, felsefe ve ilim konularında yazılar yazdı. Bir makalesinde Ali Suavi, Çırağan Sarayı baskınını ima etmişti. İma gerçekleşince, "Basiret" gazetesi kapatıldı, Ali Efendi İstanbul'dan uzaklaştırıldı. 1908 yılına kadar, Suriye ilçelerinde kaymakamlık yaptı. 

2. Meşrutiyet ilân edilince, çağrılmadan İstanbul'a geldi. Gazetesini çıkarmaya başladı. Birkaç sayı sonra gazetesi tekrar kapanan Ali Efendi, bir süre Berlin'de yaşadıktan sonra, 1910' da İstanbul'da vefat etti.

Basılmış iki kitabı vardır : "Yıldız'ın Hatası (Devlet-i Âliyye ve Rusya Muharebesi, 1908)", "İstanbul'da Yarım Asırlık Vakayii Mühimme, (1909)".

Direktör ÂLİ BEY (yazar)

TİYATRO  yazarı ve gazeteci, 1844 yılında İstanbul'da doğdu. Küçük yaşta Fransızca öğrendi, Tercüme odasında çalıştı. Düyûnuumumiye müfettişi olarak Doğu illerini ve Irak'ı dolaştı. Varna, Elâzığ ve Trabzon'da mutasarrıflık ve valilik yaptı. Düyûnuumumiye direktörlüğünde bulunduğu için "direktör" adıyla tanındı. 

Teodor Kasap'ın yayınladığı "Diyojen" adlı mizah gazetesindeki yazıları, mizah edebiyatımızın en güzel örneklerindendir. Gedikpaşa tiyatrosuna yardım eden yazarlardandır. Ermeni sanatkârların telâffuzlarını düzeltmek için onlara ders verdi. 

"Geveze Berber (1873)" ve "Misafiri İstiskal (1871)" adlı telif tiyatroları, "Letafet (1897)" adlı opereti vardır. 

"Ayyar Hamza", "Kokona Yatıyor", "Gavault, Minard ve Şürekâsı (1889)" adlı adapte ve tercümeleri yaptı. Bu eserlerin başarılı bir tiyatro dili vardır. 

"Lehçet-ül Hakayık (1896)" adlı mizah sözlüğü, İstanbul'dan Hindistan'a kadar olan seyahatinin hâtıralarını topladığı "Seyahat Jurnalı (1897)", Paul de Kock'dan "Evlenmek İster Bir Adam" adlı romanın tercümesi, "Seyyareler" diğer eserleridir. Direktör Âli Bey, 1899' da İstanbul'da vefat etti.

ÂLEM-İ SIBYAN (dergi)

KIRIM,  Bahçesaray'da yayınlanmış, haftalık, "çocuklara hasredilmiş dergi". 1906 - 1914  yılları arası yayınlandı. İsmail Gaspıralı'nın çıkardığı "Tercüman" gazetesinin ilâvesiydi. 

1912 yılına ait 38 sayısı, Paris'de, Centre Russe de l'ecole Pratique des Hautes Etudes kütüphanesindedir.

ÂLEM-İ NİSVAN (dergi)

KIRIM, Bahçesaray'da yayınlanmış, 2 ayda bir çıkan, "müslüman kadınlara hasredilmiş resimli dergi". 1906 - 1910  yılları arası yayınlandı. 

İsmail Gaspıralı'nın çıkardığı "Tercüman" gazetesinin ilâvesiydi. İslâmda kadınla ilgili konuları inceleme bakımından önem taşır. 

Paris'de, Centre Russe de l'ecole Pratique des Hautes Etudes kütüphanesinde eksik bir koleksiyonu vardır.

ALEMDAR (gazete)

İSTANBUL'DA  yayınlanmış günlük gazete, 1912 - 1921 (?) yılları arası yayınlandı. Sorumlu müdürü Refi Cevad (Ulunay),  müessese müdürü Ahmed Kadri idi. 

Zaman zaman sıkıyönetimce kapatıldığından, "Takvimli Gazete" ve "Teşrih" adları altında da yayınlandı. Her hafta cumartesi günleri çıkan "Nüsha-i Edebiye" ilâvesi bedava dağıtılırdı. 

TBMM kütüphanesinde 1918 ve 1921 yıllarına ait sayıların tamamı vardır (U.G. 23 nu.).

ÂLEM (gazete)

İSTANBUL'DA  yayınlanmış haftalık, resimli gazete. 29 ocak 1908 -  21 mayıs 1909 tarihleri arası yayınlandı. 

İmtiyaz sahibi ve yazı işleri müdürü Yakovalızade Arif. 

Her sayısının sonunda Fransızca bir bölüm vardı. 12 sayfalık bir koleksiyonu Millî kütüphanededir. 

MUSTAFA NEZİH ALBAYRAK (bestekâr)

TÜRK  bestekâr, 1874 yılında İstanbul'da doğdu. Anne tarafından İsmail Dede Efendi'nin torunlarından. Zekâi Dede'nin öğrencisi oldu. 

Klâsik formda pek çok eser bıraktı. Türk musıkisi repertuarını toplamaya çalıştı. 

Bir "stenografik nota" teklif ederek, bu konuda broşür yayınladı. Mustafa Nezih Albayrak 1964' de İstanbul'da vefat etti.