FAZIL AHMET AYKAÇ (şâir, yazar)

TÜRK  şâir ve yazar, 1884 yılında İstanbul'da doğdu. Orta öğrenimini Gümüşhane rüştiyesinde, Musul idâdîsinde, İstanbul Fransız lisesinde yaptı. Bir süre Sanayii Nefise mektebi, "mimarlık" bölümüne devam etti. Derslerini mektupla takip ettiği Paris Siyasal Bilgiler fakültesini bitirdi.

Celâl Sahir'in yayınladığı "Seyyare" gazetesindeki "başmakaleleri" beğenilerek Dârülmuallimin'e (erkek öğretmen okulu), edebiyat ve felsefe öğretmeni tayin edildi (1910-18). Daha sonra; Sanayii Nefise, İstanbul ve Galatasaray liselerinde 20 seneye yakın öğretmenlik yaptı.

'AYIN TARİHİ' DERGİSİ

ANKARA'da  Başbakanlık Basın-Yayın ve Turizm Genel müdürlüğü tarafından çıkarılmış aylık resimli dergi.

Eylül 1923' den, ağustos 1957' ye kadar, 85+285  sayı çıkarıldı. Dergi, mayıs 1931 ile aralık 1933 tarihleri arası yayınlanmadı.

Ocak 1934 tarihinden sonra, ilk sayıdan başlayarak yeniden yayınlandı. "Ayın Tarihi" dergisinin tam koleksiyonu Millî kütüphanededir.

ŞEVKET SÜREYYA AYDEMİR (yazar)

TÜRK  yazar, iktisatçı, 1897 yılında Edirne'de doğdu. Edirne Muallim mektebini bitirdi (1918). Rusya'ya gitti (1919). Azerbaycan, Dağıstan ve Gürcistan'da bir süre öğretmenlik yaptı. Moskova üniversitesini bitirdi (1924). 

Türkiye'ye döndükten sonra, siyasî faaliyet sebebiyle, Ankara İstiklâl mahkemesince 10 sene hapis cezası aldı (1925). 1,5 sene sonra "genel aftan" yararlandı. 

Devlet hizmetine alındı :  Yüksek ve Teknik Öğretim Umum müdür muavini (1928-30), Ankara Belediyesi İktisat müdürü (1930-36), Ankara Ticaret Lisesi müdürü (1936-38), İktisat Vekâleti Sanayi Tetkik heyeti reisi (1938-47) ve Başbakanlık Yüksek Murakabe Heyeti üyesi (1947-51) olan Şevket Süreyya Aydemir, 1976' da Ankara'da vefat etti.

AYÇİÇEĞİ (bitki)

AYÇİÇEĞİ,  büyük sarı çiçekli, gösterişli otsu bir bitkidir. "Günebakan" ya da "gündöndü" de denilir. Bileşikgiller familyasından (helianthus annuus). Tohumlarından yağ elde etmek için yetiştirilir. 

Çıkartılan sıvı yağ, düşük asitli sarımtrak renklidir. Yaygın olarak kızartmalarda ve yemeklik olarak kullanıldığı gibi; margarin, sabun ve yağlıboya yapımında da kullanılır. Süs bitkisi olarak yetiştirilen türleri de vardır.

Ayçiçeğinin anayurdu Orta Amerika'dır. 16. yüzyılın ikinci yarısında Avrupa'ya getirilmiş, önce Fransa'da sonra diğer Avrupa ülkelerinde süs bitkisi olarak yetiştirilmiştir.

YENİŞEHİRLİ AVNÎ (şâir)

DİVAN  şâiri (Hüseyin Avnî), 1826 yılında Yenişehir'de (Bursa) doğdu. Fener eşrafından Sıdkî Ebu Bekir Paşa'nın oğludur. Devrinde Avrupalılaşan Türk edebiyatına rağmen "divan tarzı" söyleyişe sadık kaldı ve bu tarz şiirleriyle haklı ve büyük bir şöhret kazandı. 

Öğrenimini memleketinde yaptı, sonra memuriyet hayatına girdi. Bağdat'ta "divan kâtipliği", İstanbul'da "Bidayet mahkemesi" azalığı yaptı. "Mevlevî" tarikatına mensuptu. 1883' de vefat edince, İstanbul, Eyüp'te "Bahariye mevlevîhanesine" defnedilmiştir. 

Türkçe şiirlerinde; Nef 'î, Fuzulî gibi büyük divan şâirlerine hayranlığı hissedilen Avnî, divan tarzı söyleyişin bütün inceliklerini ve tekniğini bilen kuvvetli bir şâirdi. Devrinde, Muallim Naci'den başlayarak, bu tarz şiiri devam ettirmeye çalışan bütün geçmişe bağlı şâirler tarafından ilgi görmüştü.

GEORGES AURİC (bestekâr)

FRANSIZ  bestekâr, 1899 yılında Lodève'de doğdu. Paris konservatuarında, Caussade'ın "kontrpuan" ve "füg" sınıfında ders gördü. Schola Cantorum müzik okulunda, Vincent d'İndy'nin derslerine devam etti. "Altılar grubu"na katıldı.

Eserlerinde; Chabrier, Messager, Satie ve Stravinski'nin etkileri görülür. İlk yazdığı eserlerde, halk sanatının etkisiyle aristokratça zevk birbirine karışmış haldedir (piyano için sonatinler, pastoraller, doğaçlamalar, insan sesi için melodiler; "Les Fâcheux", "Gemiciler", "la Pastorale" gibi baleler).

İkinci grup eserlerinde, daha geniş, güçlü ve üstün bir estetiğe ulaşır (fa tonunda piyano sonatı, "Phèdre" balesi, "Ressam ve Modeli").

Çok sayıda film müziği besteledi : "Ebedî Dönüş", "Güzel ve Çirkin", "Orphée", "Picasso Esrarı", "Lola Montes", "Günaydın Hüzün", "Brahms'ı Sever misiniz", "Clèves Prensesi". En tanınmış melodisini "Kırmızı Değirmen" filmi için besteledi.

'AYDEDE' GAZETESİ

İSTANBUL'da  yayınlanmış haftalık "bîtaraf, hoşsohbet" gazete. 2 ocak 1922  ilâ  1 ekim 1949  tarihleri arasında 125 sayı yayınlandı. 

Başyazarı Refik Hâlid (Karay). Başyazarının, 9 kasım 1922' de "İstiklâl harbine muhalefeti" dolayısıyla Türkiye'den Suriye'ye firarı üzerine 1923 ilâ 1947 yılları arasında gazete çıkmadı.

Millî kütüphanede tam koleksiyonu vardır. 

JANE AUSTEN (romancı)

İNGİLİZ  kadın romancı, 1775 yılında Hampshire, Steventon'da doğdu. Protestan papazı olan babası tarafından yetiştirildi. 1797-98' de iki roman yazdı : 1811' de yayınlanan "Sağduyu ve Duyarlık" ve 1813' de yayınlanan "Gurur ve Önyargı" adlı romanları, üzerinde yazarın ismi olmaksızın basıldı. 

Daha sonraki "Mansfield Park (1814)", "Emma (1816)" ve "Northanger Manastırı (1817)" adlı eserleri de aynı şekilde yazarın ismi konulmadan basılmıştır. 

1817 yılında Winchester'da verem hastalığından öldüğü zaman (yaş 42), ismi pek az kimse tarafından biliniyordu. 

İngiliz orta sınıf insanının yaşayışını ustalıkla anlatan romanları, ancak ölümünden 20 sene sonra büyük bir ün kazandı. Jane Austen, derinliğe inebilen, keskin görüşlü bir psikologdu. Roman kişilerinin karakterlerini büyük bir incelik ve kesinlikle yansıtmıştır. 

AYASOFYA TAMİR MADALYASI

MADALYA  altın, gümüş ve bakırdan yapılmıştır. Sultan Abdülmecid, Reşit Paşa'nın aracılığıyla, Ayasofya'nın esaslı bir biçimde tamir edilmesine karar verdi. 

Bu sıralarda Şeyhülislâm Mekkîzade Mustafa Asım Efendi vârissiz vefat etti. Hazineye geçirilen serveti paraya çevrilerek Ayasofya'nın tamirine tahsis edildi. Bu arada bir de "madalya" çıkartılarak, tamire iştirak maksadıyla para verenlere tahsis edildi. 

Ayasofya'nın tamiri, mimar Gaspare Fossati'nin (d. 1809 - ö. 1883)  nezaretinde 2 sene kadar sürdü. 1849 yılında büyük bir merasimle yeniden ibadete açılarak selâmlık resmi yapıldı.

ÉMİLE AUGİER (tiyatro yazarı)

FRANSIZ  tiyatro yazarı, 1820 yılında Drôme, Valence'de doğdu. Önce Ponsard ile "sağduyu okulu"nun etkisinde kalarak, bir çeşit Yunan taklidi olan "Baldıran (1844)", "Flütçü (1851)" ile konusu Rönesans İtalya'sında geçen "Macera Kadını (1848)" adlı oyunları vardır. Sonra, çağının törelerini yansıtan "Gabrielle (1850)" adlı komedisiyle yolunu buldu.

Tiyatro eserleri iki gruba ayrılır : Örf ve âdet komedileri, sosyal komediler. Birinci grupta yer alan eserler : "Olimpos'un Düğünü (1855)" (kontes olduktan sonra geçmişin özlemini çeken bir saray yosmasını sahneler),  "Yaldızlı Kemer (1855)" (Dumas fils'ten önce para konusunu ele alır), "Yoksul Dişi Aslanlar (1858)" (burjuva toplumundaki fuhşu işler), "Yaman Bir Evlenme (1859)" (zengin evlenmelerini ve gösteriş merakını yerer), "Noter Guérin (1865)" (yerine göre saf yerine göre kurnaz bir taşra noterini inceler), "Madame Caverlet (1876)" (boşanmayı savunur), "Les Fourchambault (1878)" (evlilik dışı çocuklar konusunu işler).

CLAUDE AUGÉ (sözlük yazarı)

FRANSIZ  yayıncı ve sözlük yazarı, 1854 yılında L'İsle-Jourdain'de doğdu. Larousse kitabevine girmek için öğretmenliği bıraktı. 1885' de bu kitabevinin müdürlerinden biri oldu. 

Önce "müzik" eğitimi için açık ve net bir metotla eserler yazmaya başladı. Ortaöğretim için "Tarih Dersleri" ve "Dilbilgisi Dersleri" adıyla kitaplar yazdı (1890-95). Daha çok Pierre Larousse'dan sonra, yetkiyle yönettiği sözlüklerle tanındı :

7  ciltlik "Nouveau Larousse İllustré (1879-1904)", "Dictionnaire Complet İllustré (1889)", "Petit Larousse İllustré (1906)". 1907' de "Larousse Mensuel İllustré"yi kurdu. "Larousse Pour Tous (1907)", "Larousse Universel (1922)", "Nouveau Petit Larousse İllustré (1924)". 

Çalışkan, geniş görüşlü, iradeli ve takipçi bir yazar olan Claude Augé, 1924' de Fontainebleau'da öldü.

KARL AUER (kimyager)

AVUSTURYALI  kimyager, 1858 yılında Viyana'da doğdu. Heidelberg üniversitesinde, Bunsen'den "kimya" öğrendi. "Nadir toprak elementleri" üzerine araştırmalar yaptı. "Seryum" gibi bazı madenleri saf olarak elde etmeyi başardı. 

"Praseodim" ve "neodim"i de ayırdı. Bu elementlerin spektroskopik incelenmesi neticesi, kendi adını taşıyan "toryum oksitli" gömlekleri keşfetti (1895).

"Osmiyum", sonra da "tugsten" telli elektrik ampulü ve "ferroseryum"un yanıcı özellikleri üzerine de çalışmaları olan Karl Auer, 1929' da Kärnten'de Welsbach şatosunda öldü.

JACQUES AUDİBERTİ (yazar)

FRANSIZ  yazar, 1899 yılında Antibes'de doğdu. Şiirlerinde Mallarmé'nin etkisi görülür. Romanlarında; ilginç lirik, kimi zaman da gülünç istiareler ve benzetme bolluğu içinde gerçek ile hayâl birbirine karışır. 

Şiir ve romanları : "İnsan Soyu (1937)", "Tonlarca Tohum (1941)", "Daima (1944)", "Kale (1935)", "Abraxas (1938)", "Katliam (1942)", "Tanrısalın Dönüşü (1943)", "Marie Dubois (1942)", "Bahçeler ve Irmaklar (1954)". Bu eserlerinde; destan, trajedi, duygululuk veya mizah gibi her tarz ve türü denedi.

Piyesleri : "Quoat, Quoat (1946)", "Kötülük Kol Geziyor (1947)", "Öküzün Karıları ve Kara Bayram (1948)", "Kızoğlan Kız (1950)", "Vücuttaki Karınca (1961)", "La Brigitta (1962)". Dil zenginliği, coşkun hayâl gücü ve her zamanki mizah duygusu bu eserlerinde de yer alır. Hayat ve aşkı yüceltir.

TONY AUBİN (bestekâr)

FRANSIZ  bestekâr ve orkestra şefi, 1907 yılında Paris'de doğdu. Paris konservatuarında, Noël Gallon ile "füg", Paul Dukas ile "kompozisyon" çalıştı. 

1930' da "Actéon" adlı bestesiyle Roma ödülünü kazandı. Eserlerindeki geniş ve dengeli kuruluş Franck ve Dukas'nın etkilerini taşır. Ustalıklı armoni anlayışı ve zarif yazısı onu Fauré ve Ravel'e yaklaştırır. 

Eserleri :  Senfoniler (1935 - 1961), "Tema ve Çeşitlemeler", piyano ve orkestra için sonat, "Amansız Takip" adlı senfonik scherzo, "Danimarka Suiti", Suarès'in eserinden esinlenen "Cressida".

1946' dan beri Paris konservatuarında "kompozisyon" öğretmenliği yapan Tony Aubin, 1981' de Paris'de öldü. 

LOUİS AUBERT (bestekâr)

FRANSIZ  bestekâr, 1877 yılında Paramé'de doğdu. Öğrenimini; Lavignac, Diemer ve Fauré'nin yanında yaptı. Çok genç yaşta "piyanist" oldu. 

1956' da Paris Güzel Sanatlar akademisi üyeliğine seçildi. Louis Aubert, 1968' de Paris'de öldü.

Orkestra eserleri : "Habanera (1919)", "Teklifler", "Şatobrian'ın Mezarı". 

Sahne eserleri : "Mavi Orman (1909)", "Büyülü Gece".

Sinema eseri : "Güzel Helen (1955)".

Çalgı eseri : "Dümen Suları".

Vokal eserler : "Altı Arap Şiiri", "Sonbahar Şafakları".