JOSEPH BABİNSKİ (hekim)

POLONYA  asıllı hekim, 1857 yılında Paris'de doğdu. Paris hastanelerinde hekimlik yaptı (1890). Özellikle, "sinir sistemi hastalıkları" üzerindeki çalışmalarıyla tanınır. 

Beyin ve omuriliğin organik hastalıklarını nevrozlardan ayırmaya yarayan birçok belirti keşfetti. En önemli çalışmaları; refleksler, beyincik fizyopatolojisi, kafatasını basınçtan kurtarma ameliyatı, tabes hastalığı, pil akımından doğan baş dönmesiyle ilgilidir.

"İsteri" hakkındaki görüşleri değiştirdi. İsteriyi, telkinle meydana gelebilen ve giderilebilen olaylar olarak niteledi. Joseph Babinski, 1932' de Paris'de öldü.

BABANZÂDE MUSTAFA ZİHNİ PAŞA (idareci)

TÜRK  idareci ve fikir adamı, 1848 yılında Süleymaniye'de (Irak) doğdu. Midhat Paşa'ın Bağdat valiliği zamanında "mühürdarlık" yaparak idare hayatına girdi. 

Irak, Yemen, Doğu Anadolu, Şam Trablus'u, Antalya, Bolu'da mutasarrıflık, Yanya, Adana, Hicaz'da valilik yaptı. 

Yanya'da iken, Balkan harbine yakın günlerde sadarete yolladığı bir mesajda; "harbe girilmemesini çünkü Osmanlı ordusunun durumunun memleketi zafere ulaştırmaya uygun olmadığını" bildirdi. Bu ikaz iktidarın hiç hoşuna gitmedi.

Latin harflerini kullanmak isteyen Arnavutlar'a karşı İttihat hükümeti tarafından askerî sevkiyat yapıldığı ve Kuzey Arnavutluk ateş içinde kıvrandığı sırada, Güney Yanya'da vali olarak bulunan Mustafa Zihni Paşa; "latin harflerinin kullanılmasına engel olmayacağını" ilgililere bildirdi. Bu bildiriyle ateş güneye sıçramadı.

BABA TAHİR (gazeteci)

TÜRK  gazeteci ve yazar, 1864 yılında doğdu (doğum yeri ?). "Mutlakiyet" devrinin jurnalcilerinden (jurnalci: kişi hakkında gizli kötüleme yazısı gönderen). "Malûmat" ve "Servet" dergilerini çıkardı. 

Matbaasında, o devirde yasak sayılan evrakı basıp, "Mısır'dan geliyor" diye  2. Abdülhamid'e gönderdi. İtalya'dan hakkâk getirerek taklit nişan ve beratlarını basıp Avrupalılar'a sattı. 

Bunları öğrenen 2. Abdülhamid, Baba Tahir'i İstanbul'dan sürdürdü. 2. Meşrutiyet'te affedilerek geri döndü. Baba Tahir, 1909' da İstanbul'da (yaş 45) vefat etti.

HÜSEYİN ŞÜKRÜ BABAN (iktisatçı)

TÜRK  iktisat profesörü ve gazeteci, 1890 yılında Bağdat'ta doğdu. Galatasaray lisesinde, Paris Hukuk fakültesinde ve Siyasî İlimler okulunda okudu. 

İlk vazifesini, Matbuat Genel müdürlüğünde aldı. Kısa bir süre sonra, Mısır Fevkalâde Komiserliği sekreteri olarak Kahire'ye gitti. Orada misyon şefliği yaptı.

1. Dünya savaşı başlarken, İngilizler tarafından Mısır'dan çıkarıldı. "Brest-Litovsk" barışından sonra, Moskova'ya gönderilen heyetle beraber savaş sonuna kadar orada kaldı (1918). "Mütareke"den sonra, kısa bir süre Dahiliye Nezareti özel kalem müdürlüğünde bulundu. 

İstanbul'da "Tercümanı Hakikat" gazetesinin 1944' e kadar sahip ve başyazarlığını yaptı. 1926' da Mülkiye Mektebi İktisat Doktrinleri ve Sosyal Ekonomi kürsülerine seçimle geldi ve 6 yıl müdürlük yaptı. 1,5 yıl da Ankara Yüksek Tedrisat Genel müdürlüğünde görev aldı.

CİHAD BABAN (gazeteci)

TÜRK  gazeteci, 1911 yılında İstanbul'da doğdu. Galatasaray lisesini, İstanbul Hukuk fakültesini bitirdi (1934). 

Son Posta, Doğu (Erzurum), Yeni Sabah, Cumhuriyet, Tasviriefkâr, Tercüman, Ulus gazetelerinde, muhabirlikten başyazarlığa kadar çeşitli vazifelerde bulundu, kurucu ve ortak oldu. 

1946, 1950, 1954 seçimlerinde Demokrat Parti'den milletvekili seçildi. Kurucu meclis üyesi, Millî Birlik iktidarının Basın Yayın ve Turizm bakanı (1960-61), ve Cumhuriyet Halk Partisi milletvekili oldu (1961-65).

Yayınlanan kitapları :  "Hitler ve Nasyonal Sosyalizm (1933)", "Yüzyılın Büyük Kavgası Çin-Rus Anlaşmazlığı (1968)", "Adenauer (1968)", "Ho-Şi-Minh (1968)", "Politika Galerisi (1970)", "İsa Öncesinden Günümüze Kadar Çin Tarihi (1983)".

Bazı roman ve biyografiler de tercüme eden Cihad Baban, 1984' de Ankara'da vefat etti. 

JOSE MARTİNEZ RUİZ AZORİN (yazar)

İSPANYOL  yazar, 1874 yılında Monovar'da doğdu. Eserleri :  "Don Kişot'un Yolu", "İrade (1902)", "Küçük Bir Filozofun İtirafları (1906)", "Castilla (1912)", "Don Juan (1924)", "Şafak Sökmeyen Ada (1944)".

Bütün romantik unsurları bir yana bırakarak, İspanya'nın gerçek ruhunu, ilginç tiplerini göstermeye çalıştı. Eleştiri denemeleri, ince zevkini, ustalığını ortaya koyar :  "Klâsikler ve Modernler (1913)", "Edebî Değerler (1913)", "Racine ve Moliére (1925)".

Son eserlerinde, insanın iç dünyasını inceler (Felix Vargas). Eleştirilerini, romanlarını ve hikâyelerini bir araya getirdi :  "Obras Completas (1947 - 1954)". Jose Martinez Ruiz Azorin, 1967' de Madrid'de öldü.

AZMÎ PİR AHMED (şâir)

DİVAN  şâiri ve bilgin, İstanbul'da doğdu (doğum yılı ?). Kınalızâde'den okudu. Rusçuk, Edirne ve İstanbul'da "müderrislik" yaptı. Kıbrıs adası "teftiş memuru" oldu. Şehzâde 3. Mehmed'e hocalık etti.

Hüseyin Vâiz'in "Ahlâk-ı Muhsinî" adlı eserini, bazı bölümlerini kısaltıp, bazı bölümlerine ilâveler yaparak "Enis-ül Ârifin" adıyla Türkçe'ye çevirdi. 

Fars şâiri Hoca Muhammed Assar'ın "Mihr-ü Müşteri" adlı mesnevîsinin ancak bir kısmını Türkçe'ye çevirebildi. Azmî Pir Ahmed, 1582' de vefat etti. "Azmî" divan edebiyatında birçok şâirin ortak adıdır. 

ŞEYH AZİZÎ (şâir)

TEKKE  şâiri, (halvetî, şeyh). Doğum yılı ?.

İlâhîlerine "mecmualarda" rastlanır. 

Bunların bazıları bestelenmiş ve meşhur olmuştur. 

Şeyh Azizî, 1594' de vefat etti. 

"Azizî", bazı divan şâirlerinin ortak adıdır. 

Resim, Ali Emirî kütüphanesinden (İstanbul).

AZİZ EFENDİ (hattat)

TÜRK  hattat, 1871 yılında Trabzon, Maçka'da doğdu (Mehmed Abdülaziz). Hattatlar arasında; "Aziz Efendi" veya "Aziz Rifaî" diye tanınırdı. Küçük yaşta İstanbul'a geldi. Sıbyan mektebinde iken yazıya olan istidadıyla dikkati çekti.

Hattat bakkal Ârif Efendi ile reisülhattatin Muhsinzâde Abdullah Bey'den "sülüs" ve "nesih" yazılarını öğrendi. 1896' da "icazetnâme" aldı. "Tâlik" yazıyı da Karinâbâdlı Hasan Hüsnü Efendi ile çalıştı.

Medresetülkuzat ve Mahmudiye merkez rüştiyesinde yazı hocalığı yaptı. Meşihat dairesinde, tâlik yazı çalıştırdığı sırada, yazısının güzelliğinden dolayı 4. dereceden "mecidî nişanı" ve "mahrec" payesini kazandı. 

Bu dairede memurluğu sırasında, Mısır kralı Fuat'ın daveti üzerine 1927' de, bir "Kur'an" yazmak üzere 1 yıl izinle Kahire'ye gitti. Yazdığı Kur'an'ın tezhibini de kendisi yaptı.

MEDENÎ AZİZ EFENDİ (bestekâr)

TÜRK  musıkî hocası, bestekâr ve hanende, 1842 yılında Medine'de doğdu. Bu yüzden, "Medineli" mânâsına gelen Medenî lâkabıyla meşhur oldu. Fakir bir din adamının oğludur. 

9  yaşında İstanbul'a geldi. Feriye sarayına kapılandı. Hâfız oldu. Kazasker Mustafa İzzet Efendi, sonra Lâtif Ağa'dan musıkî öğrendi. Sesinin güzelliğiyle dikkat çekti. 20  yaşında padişahın ikinci imamı oldu. 

Mısır'a gidip geldi. Birtakım vazifelerde, öğretmenliklerde, müfettişlik ve müdürlüklerde bulundu. Tanbur, ud, lavta ve piyano çalardı. Musıkî hocası ve hanende olarak büyük ün yapmıştı. Medenî Aziz Efendi, 1895' de İstanbul'da vefat etti.

Bir "ısfahan" beste dışında; ilâhî, semaî, beste ve kâr formlarında bestelediği parçalardan hiç biri zamanımıza gelmemiştir. Elimizde 43 şarkısı vardır. Bazı şarkıları, özellikle "hüzzam" makamında olanı çok güzeldir. 

AZİZ İDRİS BEY (hekim)

OSMANLI  hekim (Kırımlı Aziz Bey), 1840 yılında İstanbul'da doğdu. Babası Kırımlı olduğu için bu lâkap ile meşhurdu. 1867' de Mektebi Tıbbiyei Mülkiyei Şahane'ye müdür oldu. Burada; "hikmeti tabiiye", "tıbbî kimya", "umumî emraz" ve "iç hastalıkları" derslerini okuttu.

Bazı arkadaşlarıyla Eyüp'te, Beşirağa medresesinde "Cemiyyeti Tıbbîyei Osmaniye" adlı bir dernek kurdu. 1873' de bu derneğin genel sekreterliğini, 1 yıl sonra da başkanlığını yaptı.

"Hilâli Ahmer" (Kızılay) cemiyetine temsilci seçildi. 1877' de bu cemiyetin başkanı oldu. Tıbbiye'de derslerin Türkçe verilmesini sağladı. Sonra, Askerî tıbbiyede de dersler Türkçe verildi (1871). 

"Kimya-yı Tıbbî (1869 -1873)", "Emrazı Umumiyye (1873)" adlı ders kitaplarından başka, "Lûgat-ı Tıbbî" adlı tercüme eseri de vardır. Ayrıca, "Mecmuai Fünun"a birçok makale yazan Aziz İdris Bey, 1878' (yaş 38) de İstanbul'da vefat etti.

EKREM HAKKI AYVERDİ (mimar-mühendis)

TÜRK  mimar-mühendis, 1899 yılında İstanbul'da doğdu. Vefa lisesini (1915),  Teknik Üniversite Yüksek Mühendislik okulunu bitirdi (1920). 

Önce, İstanbul belediyesinde memur, sonra serbest müteahhit mühendis olarak çalıştı.  İstanbul, Bursa, Edirne'de çok sayıda inşaat, ayrıca tarihî binaların tamirat ve tadilâtını yaptı. 1950' den beri "mimarî tarihi" araştırmaları yapmıştır. 

Bazı Kitapları :  "18. Asırda Lâle (1950)", "Fatih Devri Mimarîsi (1953)", "Fatih Devri Mimarî Eserleri (1953)", "19. Asırda İstanbul Haritası (1958-1978)", "Osmanlı Mimarîsinin İlk Devri (1966)", "Avrupa'da Osmanlı Mimarî Eserleri (1982)".

Çeşitli dergilerde yayınlanmış 80 kadar makalesi vardır. Millî ve manevî değerlere önem veren bir şahsiyet olan Ekrem Hakkı Ayverdi, 1984' de İstanbul'da vefat etti.

HAMİD AYTAÇ (hattat)

TÜRK  hattat, 1891 yılında Diyarbakır'da doğdu. Dedesi de hattattı. Yazıyı, daha ilk öğrenim sıralarında meşk etmeye başladı. Diyarbakır Askerî rüştiyesinde, hoca Vahid Efendi'den "rika" ve jandarma kolağası Ahmed Hilmi Efendi'den "sülüs" yazısı öğrendi. 

Abdüsselâm Efendi'den de ders gördü. Ayrıca ressam Hilmi Efendi'den resim yapmasını öğrendi. 1907' de Sanayii Nefise mektebi "resim ve hat" bölümüne girdi. 1908' de Haseki'de Gülşeni Maarif mektebinde hat ve resim hocalığı yaptı. 

1910' da Harbiye mektebi matbaası hattatlığında bulundu. Hocası, Erkânı Harbiye-i Umumiye başhattatı Mehmed Nazif Efendi'nin vefatı üzerine, onun yerine geçti. Burada 7 sene çalıştı. 1. Dünya savaşı sırasında bu matbaada çalışırken, Berlin Harita dairesine gönderildi. Orada 1 sene çalıştı.

MEHMED ALİ AYNÎ (maarifçi)

TÜRK  maarifçi ve idareci, 1869 yılında Manastır'da (Makedonya) doğdu. Muallimlik, maarif müdürlüğü, mektupçuluk gibi hizmetlerde bulundu. Taiz, Ammare, Lâzkiye, Trablus Şam "mutasarrıflığı", Mamuretul Aziz, Bitlis, Yanya, Trabzon "valiliği" yaptı. 

Dârülfünun İlâhiyat fakültesi "tasavvuf tarihi" müderrisliğine tayin edildi. "Umumî Felsefe" ve "felsefe tarihi" profesörü oldu. Bir ara Medresetül İrşad'da "felsefe" dersleri verdi.

1. Dünya savaşında, "Istılah encümeni" azalığına seçildi. Ankara'da Millî hükümetin kuruluşundan sonra, Tetkikat ve Telifatı İslâmiye heyetinde çalıştı. Harbiye mektebinde "ahlâk felsefesi" ve Harp akademisinde "siyasî tarih" okuttu. Mehmed Ali Aynî, 1945' de İstanbul'da vefat etti.

MARCEL AYMÉ (romancı)

FRANSIZ  roman ve tiyatro yazarı, 1902 yılında Joigny'de doğdu. Birçok roman ve hikâye yazdı :  "Yakacak Odun (1927)", "Adsız Sokak (1930)", şaheseri sayılan "Yeşil Kısrak (1933)", "Gustalin (1938)", "Yasadışı Öküz (1939)", "Duvargeçen (1942)", "Geride (1950)". Sert alaycılığını, belirli bir duyarlıkla bağdaştırır.

Eserlerinin çoğu; katı gerçekçiliği ve güzel diliyle, halk masallarını andırır. Buna karşılık "açık saçıklıkta" aşırılığa vardığı söylenebilir. 

Çağdaş toplumu büyük bir canlılıkla yerdiği eserleri :  "Seyahat (1941)", "Öğrenciler Yolu (1946)", "Uranus (1948)", "Kafa Rahatlığı (1949)", "Bilinmeyenin Çekmeceleri (1960)".

ANDRÉ AYMARD (tarihçi)

FRANSIZ  tarihçi, 1900 yılında Saint-Denis'de doğdu. 1923' de tarih ve coğrafya öğretmeni, 1938' de edebiyat doktoru (tezleri: "Akhaia Konfederasyonu Meclisleri", "Roma ile Akhaia Konfederasyonunun İlk Temasları") oldu.

Yunan medeniyetini çeşitli yönleriyle inceledi ve "Medeniyetlerin Genel Tarihi" adlı yayınları için, Jeannine Auboyer ile beraber "Doğu ve Eski Yunanistan - 1953)" ve "Roma ve İmparatorluğu" adlı eserleri yazdı.

"İlk Medeniyetler - (1950)" adlı eserinin büyük bölümünde düzeltmeler yaptı. Bu eser, kurucularının ölümünden sonra yönetimini üzerine aldığı "Halklar ve Medeniyetler" yayınlarının ilk kitabıdır. André Aymard, 1964' de Oradour-sur-Glane'de öldü.