ALBERT MARQUET, eser-biyografi

FRANSIZ ressam, 1875 yılında Bordeaux'da doğdu. 1890' da École Nationale Supérieure des Arts Décoratifs'de Matisse'nin sınıf arkadaşıydı. Cormon'un, Aimé Morot'nun ve nihayet Gustave Moreau'nun atölyesine girdi. Aynı zamanda Paul Sérusier'nin ders verdiği Ranson Akademisi'ne de devam etti.

1900' de Salon de la Société Nationale'de ve 1901' de Salon des İndépendants'da eserlerini sergiledi. Belçika'lı ressam Evenepoel, Laffitte sokağındaki galerilerde ona Monet, Cézanne, Van Gogh ve Seurat'nın eserlerini tanıttı.

Marquet bir müddet saf renkleri kullandı; 1904-06 arasında Salon d'Automne ve "Fov" lara ayrılan salonlarda göründü, fakat yeni bir estetik anlayışı üzerinde fazla durmadı ve kübizmden de etkilenmedi. Daha çok manzara resimleri yaptı ve ayrıntılardan çok, baskın ahenklerin belirtilmesine ağırlık verdi.

Marquet, basitleştirme, özetleme, esas olanı verme, ince değerleri açıklığa kavuşturma eğilimindeydi. Mat, zarif ve birbiri içine girmiş eşyalardan hoşlanır, katılık ve şiddetten kaçınırdı. Özellikle kışın, penceresinden veya balkonundan çizdiği Paris'i gösteren tabloları çok beğenilir.

Fransa'nın diğer şehirlerinde ve yabancı ülkelerde, özellikle Hollanda, Romanya, İsveç, İtalya ve SSCB' de kaldığı sıralarda da resim yaptı. 1920-45 yılları arası Kuzey Afrika'yı dolaştı. Orada yaptığı resimler sıcak ve parlak renklidir. Albert Marquet, aynı zamanda portre ve nü resimleri de çizdi.

1925' den itibaren suluboyayla çalışmaya başladı. Birçok eser resimledi. En önemli eserleri Bordeaux müzesinde bulunan Albert Marquet, 1947' de Paris'te öldü.

Albert Marquet  -  Madeleine caddesi

AŞIRI MİDE ASİDİ

MİDE salgısında asit fazlalığı, genellikle mide hücrelerinin aşırı hidroklorik asit (HCl) salgılamasına bağlıdır. Sindirimin sonunda mide ağrısı, ağza asit gelmesi, bazen kusma ve yanma hissi gibi belirtilere yol açar. Çoğunlukla mide ülserli hastalarda rastlanır.

CARLO MAROCHETTİ, eser-biyografi

İTALYAN heykeltraş, 1805 yılında Torino'da doğdu. Torino'daki "Emanuele Filiberto"nun atlı heykeli (1833) ile Paris'teki bir kilise için yapılmış heykel grubunun (Azize Magdalena vecd halinde) yapımcısıdır. 1848 yılından sonra İngiltere'ye çekildi ve orada çeşitli anıtlar yaptı. Marochetti, 1867' de Londra'da öldü.

Carlo Marochetti  -  Emanuele Filiberto

KANDA ÜRE ARTIŞI

KANDAKİ üre miktarı, litrede 0,4 gramın üzerine çıkması durumunda artmadan söz edilir. Bu durum; böbreklerin süzme faaliyetini bozan ağır su kayıplarında, şokta, kalp kifayetsizliğinde, akut veya kronik nefrit ve idrar akımını engelleyen hallerde belirir.

SİMON MARMİON, eser-biyografi

FRANSIZ ressam, 1425 yılına doğru Amiens'de doğdu. "Aziz-Bertin" mihrap arkalığını (1459' a doğru) yaptı. Minyatürleri ve süslü elyazması da olan Marmion, 1489' da Valenciennes'de öldü.

Simon Marmion  -  Aziz-Bertin mihrap arkalığı

AŞIRI KUSMA

İNATÇI ve tekrarlayıcı kusma çoğunlukla kronik zehirlenmelerde, sindirim sistemi hastalıklarında, sinir sistemi hastalıklarında, iç salgı sistemi hastalıklarında, bazı ruhî bozukluk vakalarında görülebilir. En çok bilineni genellikle hamilelikte görülen aşırı kusmadır.

MAURİCE MARİNOT, eser-biyografi

FRANSIZ camcı ve ressam, 1882 yılında Troyes'de doğdu. 1911-25 arasında camcılıkla uğraştı. Beyaz cam parçaları renkli minelerle süsledi. Sonra cam hamurunu kendi üflemeye başladı. Yeni bir teknik buldu; birçok kalın cama derin oymalar (1925-27) ve ısı altında modelaj yapabiliyordu (1927-37). 1937' den sonra tekrar resme dönen Maurice Marinot, 1960' da doğduğu şehirde öldü.

Maurice Marinot  -  Genç kadın ve çocuğu

KAN MİKTARINDA BÖLGESEL ARTIŞ

VÜCUDUN belirli bir bölgesinde kan miktarındaki artış, kan damarlarının genişlemesine ve buna bağlı olarak kan akımının artmasına sebep olur. Bu durum iltihabî süreçlerin gidişi sırasında ortaya çıkabilir (doku canlı kırmızı renk alır) veya kan akımını engelleyen dolaşım bozukluğundan kaynaklanabilir (göllenen kanın oksijeni dokuda tüketildiğinden doku mor renk alır).

Kan miktarında bölgesel artma, uzun müddet devam ederse, o bölgede; kılcal damar genişlemesi, bağ dokusunda artış ve pigmentasyon olabilir.

MARİNO MARİNİ, eser-biyografi

İTALYAN heykeltraş, 1901 yılında Pistola'da doğdu. Floransa ve Paris'te çalıştı (1928-29). Monza'da, sonra Milano'daki Brera sarayında heykelcilik dersleri verdi. Eskiçağ heykelciliği üslûbunu benimseyerek tunçtan süvariler, atlar, dansçılar ve büyük boy portreler yaptı. Uzunlamasına biçimlerinde, alaycılık ve sağlam bir incelik vardır. 1950' den sonra "postkübizm"in etkisiyle daha da soyutlaştıysa da anlatım gücünü kaybetmedi. Marino Marini, 1980' de Viareggio'da öldü.

Marino Marini  -  At ve binici

AKCİĞERDE SES ARTIŞI

AKCİĞERLERDE hava artışına bağlı olarak göğüs kafesi üzerine yapılan vurmayla alınan seste artış olabilir. Muayene, bir elin parmaklarıyla diğer elin sırtına vurularak bu elin altındaki bölgeden sesin dinlenmesi şeklinde olur.

Ses artışı; akciğerlerde hava artmasına yol açan amfizem hastalığında veya pnömotoraks, yüzey oluklu verem gibi, göğüs duvarı altında havayla dolu bir oyuk oluşumuna yol açan durumlarda görülür.

JOHN MARİN, eser-biyografi

AMERİKA'LI ressam, 1870 yılında Rutherford, New Jersey'de doğdu. Özellikle büyük bir biçim özgürlüğü taşıyan suluboya resimler yaptı. New England'ı canlandıran manzaralar gerçekleştirdi (Manhattan görüntüleri, deniz manzaraları). John Marin 1953' de Addison, Maine 'de öldü.

John Marin  -  Irmak Nu. 1'den aşağı Manhattan'ın görünüşü

KANDA AŞIRI İNSÜLİN

PANKREASIN beta hücrelerinde üretilen insülin hormonunun kanda aşırı ölçüde bulunması, bu hücrelerden kaynaklanan tümörlerin kandaki en belirgin bulgusudur. Aşırı insülin, sabah aç karnına gelen ve yorgunluk hissi, baş ağrısı, soğuk terleme ve görme bulanıklığı belirtileriyle ortaya çıkan krizlere yol açar. Daha ağır vakalarda bilinç kaybı görülebilir.

Aşırı insülin tümöre bağlı olmadan da görülebilir. Meselâ ameliyatla midesi alınmış kişilerde, iç salgı sistemi hastalıklarında, şeker hastası annelerin yenidoğan bebeklerinde olabilir. Böyle vakalarda krizler genellikle yemekten sonra görülür ve daha az şiddetlidir.

ANDRÉ MARE, eser-biyografi

FRANSIZ dekoratör ve ressam, 1885 yılında Argentan'da doğdu. 1913' de Sonbahar Salonu'nda kübist anlayıştaki mobilyalarını sergiledi. 1918' de mimar Louis Süe ile beraber Étoile meydanının dekorasyonunu yapmakla görevlendirildi.

Louis Süe ile Fransız Sanatları ortaklığını kurdu (1920). Bu kuruluşun bir pavyonu 1925 Milletlerarası sergisinde büyük ilgi uyandırdı. Mare, 1923' den sonra resme yöneldi, birçok kitabı resimledi. En tanınmış tablosu "Viyolonselci"dir. André Mare, 1932' de Paris'te öldü.

André Mare  -  Viyolonselci

KANDA KALSİYUM ARTIŞI

KANDA, kalsiyum seviyesinin 100 mililitre'de 12 miligram'ın üzerine çıkmasına "hiperkalsemi" denilir. Bu duruma, aşırı miktarda D vitamini alımı, paratiroid bezlerinin aşırı çalışması, bazı kemik tümörleri ve bir kırık sonrasında kemiğin uzun süre hareketsiz kalması sebep olabilir.

Kanda kalsiyum yükselmesi neticesinde vücudun çeşitli dokularında ve özellikle böbreklerde kalsiyum tuzları çökerek çalışma bozukluklarına ve idrar yollarında taş oluşmasına yol açar.

AGRATE'Lİ MARCO, eser-biyografi

İTALYAN heykeltraş (Marco Ferrari), 16. yy ortalarında Agrate, Milano'da yaşadı. Bir heykeltraş ailesine mensuptur (Babası: Antonio, ağabeyi: Gian Francesco). Birçok heykel, kabartma, alçak kabartma ve anıt kabir yaptı. Ağabeyi Gian ile beraber de çalıştı.

Agrate'li Marco asıl 1561' de yaptığı "San Bartolomeo" heykeli ile tanındı. Eser, Milano katedralinin güney kesimi için yapıldı, fakat 1664' de içeri alındı. Heykelin kaidesine o zaman şu yazı kazındı: "Beni Praxiteles değil, Agrate'li Marco yaptı". Bazı yeni eleştirmenler onu büyük sanatçı saymada biraz çekingen davranırlar.

Agrate'li Marco  -  San Bartolomeo

KANDA KOLESTEROL ARTIŞI

KANDA kolesterol seviyesinin 100 mililitre kanda, 250 miligram'ın üzerine çıkmasıdır. Genetik yolla geçen, doğuştan bir metabolizma bozukluğunun neticesi olabilir. Böyle durumlarda ailevî özellik gösterir ve kolesterolün kandaki seviyesi çok yüksek olur.

Kolesterol, derialtı dokularda ve kirişlerde birikerek "ksantom" denilen yumruların belirmesine yol açar. Böyle vakalarda kişilerde ağır damar sertliği görülür.

Kanda kolesterolün yüksek olması, şeker hastalığı, tiroid bozukluğu gibi hastalıklara bağlı olarak da görülebilir. Bu durumda sadece kolesterol değil, diğer plazma yağları da artar.

GİOVANNİ MARCHİORİ, eser-biyografi

İTALYAN heykeltraş, 1696 yılında Caviola d'Agordo, Belluno'da doğdu. Belluno'lu Andrea Brustolon'un öğrencisi oldu. Venedik kültürünü yakından tanıdı; sert ve kuru heykeller yerine daha ince heykeller yapmaya başladı (Kâhin kadın, Azize Cecilia). Marchiori, 1778' de Treviso'da öldü.

Giovanni Marchiori
"Davud Câlut'un başı ile"

KANDA YAĞ ARTIŞI

KANDA trigliserit, fosfolipit, kolesterol ve serbest yağ asitleri gibi yağların seviyesinin artması bir metabolizma bozukluğudur. Şeker hastalığı, hipertiroidizm, bazı karaciğer sirozu türleri, gut ve başka hastalıklara bağlı olarak görülebilir. Hastalıklardan bağımsız olarak görülüyorsa genetik geçişli olabilir.

LOUİS MARCOUSSİS, eser-biyografi

POLONYA'LI ressam (Ludwig Casimir Ladislas Markus), 1883 yılında Varşova'da doğdu. Krakow Güzel Sanatlar okuluna devam etti. 1903' de Paris'e yerleşti. Önce, izlenimciliği benimsedi. Apollinaire ile dost oldu ve onun bir portresini yaptı.

Daha sonra kübizme yöneldi. 1912' de Salon de la Section D'or'a katıldı. Gravürcü olarak Tristan Tzara ve Gérard Nerval'in bazı eserlerini resimledi. Paris Art Moderne müzesinde eserleri vardır. Louis Marcoussis, 1941' de Cusset'de öldü.

Louis Marcoussis
  "Dama taşlı natürmort"  (1912)

HİPERMENORE nedir?

Âdet kanamasının miktarının ve süresinin artmasıyla beliren âdet çevrim bozukluğuna "hipermenore" denilir. Önemli ölçüde kan kaybına ve buna bağlı olarak da kansızlığa sebep olur. Böyle bir durum:

• Kan hastalıkları
• Metabolizma hastalıkları
• Kalp hastalıkları
• Ağır kronik zehirlenmeler
• Yüksek tansiyon
• Hormonal denge bozuklukları
• İç cinsî organ hastalıkları
• Dölyatağı tümörleri
• Akut veya kronik enfeksiyonlar gibi çok çeşitli sebeplere bağlı olabilir. 

Hipermenore genellikle geçici bir durumdur; vücudun aşırı yorgunluğunda da görülebilir.

FRANZ MARC, eser-biyografi

ALMAN ressam, 1880 yılında Münih'te doğdu. 1911' de göz alıcı renklerle dikkat çeken hayvan tablolarıyla tanındı. Kandinski ve Macke ile "Mavi süvari (Blaue reiter)" almanağını yaptı. Bu almanağın adı, daha sonra Almanya'nın en etkin öncü topluluklarından birinin adı oldu.

Marc'ın eserleri sembolik değerler taşır; hayvan onun için tabiî ve saf hayatın örneğidir. Son eserlerinde soyutlama eğiliminin ağır bastığı görülen Franz Marc, 1916' da (yaş 36) Verdün'de öldü.

Franz Marc  -  Rüya  (1911)

YAKINI GÖREMEME (hipermetropi)

GÖZÜN yakını görememe şeklindeki kırma kusuruna "hipermetropi" denilir. Göze gelen ışık demetleri ağtabaka (retina) yerine, ağtabakanın gerisindeki bir noktaya düşer ve ağtabaka üzerinde net olmayan bir görüntü oluşur.

Gözküresinin ön-arka çapındaki daralma veya gözmerceğinin kâfi derecede dışbükey olmaması hipermetropiye sebep olur. Gözmerceğinin doğuştan hiç bulunmaması veya katarakt hastalığının tedavisi maksadıyla cerrahi olarak çıkarılması da hipermetropiyle neticelenir.

Hipermetrop olan göz, uyum sağlamak için merceğinin dış bükeyliğini artırarak kusuru yenmeye çalışır. Bakılan nesneler ne kadar göze yakınsa, merceğin uyum için harcayacağı güç de o kadar artar. Bu kişilerde, yakına bakılması halinde göz yorgunluğu, baş ağrısı ve okuma zorluğu olur.

CARLO MARATTA, eser-biyografi

İTALYAN ressam, 1625 yılında Camerano Ancona'da doğdu. Bologna'da Sacchi'nin öğrencisi oldu. Papa 12. Clemens'in himayesine girerek dinî resimler yapan  Carlo Maratta 1713' de Roma'da öldü.

Carlo Maratta  -  Meryemana'nın
aziz Filippo Neri'ye görünmesi

HER KOKUYU ALMA

KOKU alma duyarlılığının aşırı ölçüde artmasına "hiperosmi" denilir. Bunun neticesinde kişi bütün kokuları rahatsız edici şiddette algılar. Bu durum bazı kişilerde görülen ve normal olan koku duyarlılığından farklıdır.

Hiperosmi, bazı kokuların algılanmasında duyarlılık artışıyla sınırlı kalabildiği gibi, bütün kokuları da ilgilendirebilir. Aşırı koku alma, bazı vakalarda mide bulantısı, başağrısı, kusma, dolaşım bozuklukları ve astım krizlerine sebep olabilir.

GİACOMO MANZU, eser-biyografi

İTALYAN heykeltraş (Giacomo Manzoni), 1908 yılında Bergamo'da doğdu. Kendi kendini yetiştirdi; sonra zaman zaman Verona akademisine devam etti. Başlangıçta, gotik ve gotik olmayan Lombardia heykelciliğinden, Donatello'dan, eski Etrüsk heykellerinden, Paris'te kaldığı kısa sürede de Maillol, Degas ve Picasso'nun mavi döneminden etkilendi.

1930' da Milano'ya yerleşti; Persico, Birolli, Sassu ile dostluk kurdu ve ilk sergisini açtı. Medardo Rosso'nun heykel anlayışından geniş ölçüde istifade ettiyse de izlenimciliğe yönelmedi. Özellikle bronz ve mum heykeller yaptı. 1938-39' da İtalyan sanatının önemli kişilerinden biri oldu. 1966' da Lenin barış ödülünü aldı, ödülü Kuzey Vietnam halkına verdi.

Manzu, heykeltraşlığına paralel olarak gravürcü, desinatör ve ressam olarak da çalıştı. 1969' da Roma yakınındaki Ardea'da kendi eserlerine ayrılmış bir müzeyi açan Giacomo Manzu, 1991' de Roma'da öldü.

Giacomo Manzu  -  Uzanmış kadın

HİPERPLAZİ nedir?

HİPERPLAZİ, bir dokuda aşırı hücre çoğalması neticesi görülen hacim artışına veya doku büyümesine denilir. Bu büyüme dokuda işlev artışına yol açan uyaranların etkisiyle gerçekleşir. En sık rastlanan hiperplazi şekilleri: Kanamalardan sonra görülen kemik iliği dokusu artışı, hamilelikte memelerin büyümesi, uzun süren tahrişler karşısında üstderinin kalınlaşması, kronik böbrek hastalıklarında paratiroid bezlerde büyümedir.

Bu durumların hepsinde hiperplazi, onu yapan etkenin ortadan kalkmasıyla gerileme gösterir. Aşırı hormon uyarısına bağlı olarak gelişen geri dönüşsüz hiperplazi türleri de vardır.

ANDREA MANTEGNA, eser-biyografi

İTALYAN ressam, 1431 yılında Padova'da doğdu. Doğramacı olan babası Biagio onu 10 yaşındayken ressam Francesco Squarcione'ye evlâtlık verdi. Mantegna burada 6 yıl kaldı. Genç ressam, 1448' de, Padova'da, Santa Sofia kilisesi için bir sunak tablosu yaptı (bugün kayıptır).

Daha sonra, Giovanni D'Alemagna, Antonio Vivarini ve Niccolo Pizzolo gibi üç ünlü ustayla Eremitani kilisesinin Ovetari kapellasını süslemeye başladı. Üç usta, ölüm ve iş bırakma gibi sebeplerle Mantegna'yı yalnız bırakınca, Süslemelerin çoğunu Mantegna tamamladı (1454-55). Rönesans resminin Kuzey İtalya'da yayılmasını sağlayan bu önemli fresk dizisi 1944' de bombardımanla tahrip edildi.

Padova'daki Santa Giustina kilisesine 1454' de yaptığı "Aziz Lukas poliptiği" adlı tablosunda Mantegna, gotik geleneğe bağlı eskimiş bir kompozisyon şeması içine girme mecburiyetinde kaldı. Mantegna'nın "Aziz Sebastianus" ve "Bahçede dua"yı, Padova'dan ayrılmadan önce 1460' da yaptığı sanılır.

Daha sonra Mantova'ya giden sanatçı 3. Ludovico Gonzaga'nın saray ressamı oldu ve ölene kadar orada kaldı. Kısa süreler için Floransa (1466), Pisa (1467), Roma (1488) ve Ferrara'ya gitti (1499). 1472-74 yılları arasında Mantegna, Dukalar sarayındaki sonradan "Evlilerin odası" diye adlandırılan "Camera picta"ya freskler yaptı.

Sanatçı 1486-92 yılları arasında "Sezar'ın zaferleri"ni yaptı. Mantegna, son yıllarında İsabella d'Este'nin çalışma odasını süsledi: "Parnassus (1497)" ve "Erdem'in zaferi (1502)" bir edebî ve klâsik ilhamı ortaya koyar.

Mantegna resim çalışmalarından başka grafik alanında da eserler verdi. Yaptığı tek tük desenlerin yanısıra dinî ve mitolojik konulu gravürleri de vardır. Mantegna'nın üslûbu ve ikonografik repertuarı, çağdaşı olan sanatçılarla daha sonraki nesiller üzerinde büyük etki yaptı. Andrea Mantegna, 1506' da Mantova'da öldü.

Andrea Mantegna  -  S. Giacomo'nun adaleti

REFLEKS ARTMASI

DİZKAPAĞI refleksi ve aşil refleksi gibi kiriş reflekslerinin artmasına "hiperrefleksi" denir. Beyin, beyin kabuğu, beyincik gibi refleksleri denetleyen üst merkezlerden omuriliğe giden sinir yollarında bozukluğa yol açan beyin kanaması, merkezî sinir sistemi tümörleri gibi durumlar refleks artışına yol açar.

Refleks artması, hipertroidizm, bunaltı, aşırı uyarılma gibi sinir sistemi kaynaklı olmayan etkenlere bağlı da görülebilir. Sinir sistemi lezyonlarına bağlı olarak görülmesi patolojik mânâ taşır.

ZEHİRLİ-ZEHİRSİZ MANTARLAR

                                               YENEBİLEN MANTARLAR

UYKUYA AŞIRI EĞİLİM

ÖZELLİKLE derin ve uzun uykuya ve uyuklamaya aşırı meyil göstermeye "hipersomni" denilir. Ağır kronik böbrek yetmezliği, bazı karaciğer hastalıkları, ileri evrede şeker hastalığı, tiroid yetmezliği gibi çeşitli hastalıklarda ortaya çıkabilir.

Nörolojik kaynaklı olan ve seyirleri süresinde aşırı uykunun ortaya çıktığı hastalıklar da vardır: Afyon türevleri, alkol, barbitürat ve merkezî sinir sistemini baskılayarak etki gösteren tüm toksik maddelerle oluşan zehirlenmeler, sar'anın nöbet sonrası dönemi, menenjit ve ensefalitler ve Afrika uyku hastalığı.

ARİF MÜFİD MANSEL, biyografi

TÜRK arkeoloğu, (D.1905 İstanbul - Ö.1975 İstanbul). Ortaöğrenimini İstanbul'da yaptıktan sonra Berlin Üniversitesi'nde okudu. 1929' da İstanbul Arkeoloji müzesinde müdür yardımcısı oldu. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nde "Eskiçağ tarihi" doçenti (1936) ve kendi kurduğu "Klâsik arkeoloji" kürsüsünde arkeoloji doçenti, profesör (1944), ordinaryüs profesör (1956) oldu.

Yaptığı kazılar: Balabanağa mescidi (1930); Yalova kaplıcaları (1932); Trakya'da Alpullu, Lüleburgaz, Vize, Kırklareli tümülüsleri (1936-39); A. Ogan ile beraber Rhegion (Küçükçekmece) sarayı (1940-42); Mudanya kubbeli mezarı (1942); K. Bittel ve H. Çambel ile beraber Fikirtepe Prehistorik istasyonu (1952-54); Antalya bölgesinde Side (eski Antalya) (1947-66) ve Perge (Aksu) (1946, 1953-57, 1967-70); Gebze yöresinde Kutluca kubbeli mezarı (1968).

Eserleri: "Grekler ve Romalılar'da çok katlı yapılar (1932)", "Yalova ve civarı (1936)", "Trakya'nın kültür ve tarihi (1938)", "Mısır ve Ege tarihî notları (1938)", "Kırklareli kubbeli mezarları ve 'Sahte' kubbe ve kemer problemi (1943)", "Eski Doğu ve Ege tarihinin anahatları (1945)", A. Akarca ile beraber "Perge'de kazılar ve araştırmalar (1949)", E. Bosch ve J. İnan ile beraber "Side kazılarına dair önrapor (1951 - Türkçe ve Almanca)", G. Bean ve J. İnan ile beraber "Side agorası ve çevresindeki binalar (1956)", "Side harabeleri (1963)", "Ege ve Yunan tarihi (1971)", "Side 1947-66 yılları kazıları ve araştırmalarının sonuçları (1975)".

KAS GÜCÜ ARTIŞI

VÜCUT direncinde ve kas gücünde belirgin artışa "hipersteni" adı verilir. Psikolojide de kullanılan bu terim, benliğin dış ortam karşısında daha üstün, canlı, enerji dolu ve güçlü olduğu ruhî durumu tanımlar.

Bu ruhî durumdaki kişi, her zaman kendinden emin, kendini başkalarından üstün gören, saldırgan, girdiği her ortamı varlığıyla dolduran ve çoğu zaman da saygısız bir davranış biçimi gösterir. Bu yapıdaki kişilerin doğal bir özelliği ise kişinin iş ve toplum hayatında başarılı olmasını sağlar.

Paranoya ve hipomani gibi ruhî hastalıklarda ise hipersteni patolojik boyutlardadır.

MAN RAY, eser-biyografi

AMERİKA'LI ressam ve fotoğrafçı, 1890 yılında Philadelphia'da doğdu. Radyografi tekniğinden istifade ederek çektiği bazı fotoğraflara "rayografi" adını verdi. Ressam olarak "gerçeküstücü" gruba bağlıdır. 1928' de "Deniz yıldızı" adlı bir film yaptı. Kariyerinin önemli kısmını Fransa'da geçiren Man Ray, 1976' da Paris'te öldü.

Man Ray  -  Rayografi  (1923)

KASLARDA GERGİNLİK (hipertoni)

TÜM vücut kaslarında aşırı gerginlik artışına "hipertoni" denir. İstemli kaslarda, iskelet kaslarında, organların istemsiz düz kaslarında dinlenme anında da bir gerginlik artışı olur. Hipertoni tüm vücut kaslarına yayılabildiği gibi sadece belirli bir bölgeyle de sınırlı kalabilir.

Çizgili iskelet kaslarındaki kas gerginliğine "spastisite" denilmesi daha uygun olur.

MANOLO, eser-biyografi

İSPANYOL heykeltraş (Manuel Hugué y Martinez), 1872 yılında Barcelona'da doğdu. 1904' de Paris'e gitti. Orada Picasso ile buluştu, öncü yazar ve sanatçılarla dostluk kurdu. Heykeltraşlık eğitimini Louvre ve Cluny müzelerinde kendi kendine yaptı.

1910' da Céret'ye çekildi ve çevresinde "Céret okulu" denilen bir grup meydana geldi. Eserleri sayıca çok değildir. Leda'sında, nü'lerinde, yelpazeli, başörtülü İspanyol kadınlarında canlı bir biçim bütünlüğüyle, Bazen Yunanlılar'ı, bazen Mısırlılar'ı hatırlatır. Manolo, 1945' de Caldes de Montbui'de öldü. 

Manolo  -  Catalone   (Céret)

HİPERTROFİ nedir?

BİR dokunun, organın veya bütün bir sistemin hücre hacmindeki artışa bağlı olarak büyümesine "hipertrofi" denir. Bu durum doku veya organlardaki çalışma artışına bağlı olarak oluşur. Özellikle hücrelerin sayıca çoğalma yeteneği az olan kas dokusu gibi dokulardaki faaliyet artışı hipertrofiye yol açar.

Hipertrofi, sporcularda, ağır işlerde çalışanlarda iskelet kaslarının büyümesi, yüksek tansiyonlularda kalp kası büyümesi şeklinde olur. Hamilelikte, dölyatağı kaslarında görülen hipertrofi ise hormon kaynaklıdır.

SANATTA MANİYERİZM

MANİYERİZM, 16. ve 17. yy. 'larda İtalya'da, rönesans ve barok sanatları arasında çok tutulmuş olan sanat türüdür. Saray çevrelerinde çok tutulan incelik ve zerafet sanatıdır; değişik zevklere ve paradoksa düşkündür. Yapmacıkta bazen aşırılığa, hattâ tuhaflığa kaçar.

Ressamlar biçimleri uzatırlar, dördül şekillere, ışığa, garip konulara meylederler; bir bunaltı ve tedirginlik havası oluştururlar. Bu akımın İtalya'daki temsilcileri şunlardır: Bronzino, Pontormo, Guilio Romano, Rosso, Beccafumi, Parmigianino, Cambiaso, Nicolo Dell'Abate.

Maniyerizm, Fransa'da Fontainebleau okuluyla, Hollanda'da Floris, Gotzles, Cornelisz ile, Orta Avrupa'da Hans von Aachen ve Spranger ile gelişti. İspanya'da Morales'i, hattâ El Greco'yu da maniyeristler arasında sayarlar.

Maniyerizm, heykelcilikte de görüldü, başlıca temsilcileri: Cellini, Giambologna, Adriaen de Vries.

Parmigianino  -  Uzun boyunlu Madonna  (1534-40)

HİPNOZ HALİ

HİPNOZ, uyku ve uyanıklık durumlarının bir arada görüldüğü, telkinle oluşturulan ve kişinin özel bir zihnî faaliyet seviyesine ulaştığı durumdur. Hipnoza girmiş kişi, hipnozu tatbik edenle sıkı bir bağ kurar ve onun telkinlerini itirazsız kabul eder.

Hipnoz altındaki kişinin bilinçli veya bilinçsiz olarak telkinlere verdiği cevaplar, ruhî bir çözülmeye yol açarak bilinçaltının açığa çıkmasını sağlar.

HENRİ MANGUİN, eser-biyografi

FRANSIZ ressam, 1874 yılında Paris'te doğdu. Gustave Moreau'nun öğrencisi oldu. Fovizmin etkisinde kaldı. Signac'ın çağrısı üzerine, 1920' den sonra Saint-Tropez'e yerleşen Henri Manguin, 1949' da orada öldü.

Henri Manguin  -  Barbunya balıkları ve deniz kabukları  (1935)

İŞİTME AZLIĞI

İŞİTME kabiliyetinin azalması, çeşitli derecelerde olabildiği gibi yalnızca tiz (ince) veya bas (kalın) sesleri ilgilendiren kısmî bir sağırlık da olabilir.  Dışkulak ve ortakulaktan kaynaklanan sağırlık ile içkulak ve sinir yollarındaki bozukluklardan kaynaklanan sağırlık diye ikiye ayrılır.

ÉDOUARD MANET, eser-biyografi

FRANSIZ ressam ve gravürcü, 1832 yılında Paris'te doğdu. Bir hâkimin oğlu. Denizciliğe heves etti, bir gemide miço olarak Brezilya'ya gitti (1850). Dönüşünde Thomas Couture'ün atölyesine girdi, 1856' da oradan ayrıldı; Louvre'da kopyalar yaptı. İtalya, Almanya ve Hollanda'yı dolaştı.

İlk tabloları; "Absent", "Kirazlı çocuk" ve "Köpekli çocuk" gibi İspanyol sanatı havasında pitoresk figürlerdir. Salon'da sergilediği eserleriyle mansiyon kazandı. Bundan sonra Martinet galerisinde sergilediği 13 tablo, düzenlerindeki sertlikle tenkitçilerin ve halkın öfkesini çekerken, henüz tanınmayan Monet, Rénoir, Cézanne, Pissaro gibi genç ressamlar Manet'yi okullarının öncüsü saydılar.

1862' de "Çayırda öğle yemeği" Louvre salonunda kabul edilmedi, ama "Reddedilenler salonu"nda sergilendi ve Manet'nin skandal bir ressam olarak şöhrete ulaşmasını sağladı. Manet, yazar Emile Zola'nın bir portresini yaptı. Baudelaire de ressamdan yana çıktı. 1865' de "Olympia" adlı tablosu, Salon'da daha büyük bir rezalet çıkmasına yol açtı.

1867' de, Milletlerarası sergiye kabul edilmeyince, Alma köprüsünde açtığı özel sergiyle herkesi çileden çıkardı. Aralarında "Meksika imparatoru Maximilian'ın idamı"da bulunan çağdaş hayattan sahneleri o sırada çizdi. 1868' de onu savunan sanat eleştirmeni Théodore Duret'nin portresini yaptı. Bu tarihte, paletindeki renkler açılmaya ve aydınlanmaya başladı.

Yakınlarının ve çevresindekilerin portrelerini ve günlük hayattan sahneler çizdi. İlerleyici bir felç hastalığına tutulunca, daha az yorucu olan pastel tekniğini tercih etti ve çıplaklar, genç kadın figürleri yaptı. Çeşitli eserleri arasında, serbest tarzda ve parlak renklerle yapılmış natürmortlar, desenler, keskin hayâl gücüyle işlenmiş gravürler de yer alır.

Çoğu zaman klâsiklerden ilham almakla beraber, Manet'nin eseri, açık ve düz renkleri, fırçasının keskinliği ve çağdaş dünyaya bakışındaki cüretle, resim sanatında bir çığır açtı. Günümüzde çağdaş sanatın öncülerinden sayılan Édouard Manet, 1883' de Paris'te öldü.

Édouard Manet  -  M. ve Mme Manet'nin portresi  (1860)

ANİ BASINÇ DÜŞMESİ

DIŞ ortam basıncının düşmesi, vücut boşluklarındaki havanın genleşmesine yol açarak hafif şiddette çeşitli belirtilerin ortaya çıkmasına sebep olur. Uçakta yolculuk edenlerde görülen kulak ağrısı ve burun kanaması, dağcılarda görülen bağırsaklarda aşırı gaz birikmesi ve yellenme bu tür belirtilerdir.

Solunan havadaki kısmî oksijen basıncının azalması ise; boğulma hissi, çarpıntı, baş ağrısı, mide bulantısı ve kusmayla beliren dağ tutması veya pilot hastalığı gibi orta şiddette ya da ağır bozukluklara yol açar.

Yüksek basınçtan normal hava basıncına hızla dönen dalgıçlarda görülen "vurgun" ise gaz embolisine yol açan en ağır ani basınç düşmesi vakasıdır.

ALFRED MANESSİER, eser-biyografi

FRANSIZ ressam, 1911 yılında Saint-Quen, Somme'da doğdu. Ranson Akademisi'nde mimarlık öğrenimi aldı. Roger Bissière'in öğrencisi oldu. Koyu mavilerle koyu kırmızıları kaynaştırarak soyut sanata dinî bir yön kazandırdı. 1941' de başka sanatçılarla beraber "Fransız geleneğinden genç ressamlar" grubunu kurdu. 1962 Venedik biennalinde Resim Büyük ödülünü kazanan Alfred Manessier, 1993' de Orléans'da öldü.

Alfred Manessier  -  Diken tacı

ANNEDE SÜT AZLIĞI

DOĞUMDAN sonra, memedeki süt bezlerinden salgının kâfi miktarda olmamasına "hipogalaksi" denir. Meme veya meme başının yapısal bozuklukları, bezlerin salgılama işlevinde yetersizlik, iç salgı dengesinin bozuk olması, loğusalık dönemine ait genel veya sinirsel rahatsızlıklar, genel durumu bozan hastalıklar gibi çeşitli sebeplere bağlı olarak gelişebilir.

Annede süt azlığı, ilk emzirmede görülebileceği gibi, normal bir emzirme döneminden sonra da olabilir.

SERGEY VASİLYEVİÇ MALYUTİN, eser-biyografi

SOVYET ressam, 1859 yılında Moskova'da doğdu. Opera binasının, kilisenin dekor işlerinde çalıştı. Ekim devriminden sonra portre çizmeye başladı. Sosyalist gerçekçiliği savunan Malyutin 1937' de Moskova'da öldü.

Sergey Vasilyeviç Malyutin - Koltukta çocuk

KANDA ŞEKER AZLIĞI (hipoglisemi)

KANDAKİ şeker seviyesinin normal değerlerin (1 litre kanda 0,8 gram) altında olmasına "hipoglisemi" denilir. Uzun süren açlık veya şekerin bağırsaklardan emilmesinin yetersiz olması ve ağır karaciğer hastalıkları hipoglisemiye sebep olabilir.

Ayrıca kan şekeri seviyesini düzenleyen iç salgı sisteminin çalışma bozukluklarında hipoglisemi sık görülen bir vakadır. İnsülin üreten pankreas hücrelerinin aşırı çalışması, kan şekerini yükselten hormonların yetersizliği.

Doğuştan metabolizma bozuklukları da hipoglisemiye yol açar. Hafif kan şekeri düşmesi, kişide şikâyete yol açmazken, seviyenin 1 litrede 0,4 - 0,5 gramın altına inmesi, vücut dokularına ve beyne kâfi miktarda şeker (glikoz) gitmeyeceğinden, önemli belirtilere yol açar.

Hipogliseminin ilk belirtileri açlık hissi, yorgunluk, verimsizlik, ruhî çöküntü ve başağrısıdır. Daha sonra terleme, titreme, hafıza kaybı, göz kararması ve ayakta duramama belirir. Daha ağır vakalarda bilinç kaybı (koma) görülebilir; hasta idrarını tutamaz, havale geçirir ve sinir merkezlerinin etkilendiği diğer belirtiler ortaya çıkar.

JEAN MALOUEL, eser-biyografi

FLAMAN ressam (Johan Maelwael), 1370 yılına doğru Nimègue'de (Nijmegen) doğdu. 1396' da Paris'te Bavyera'lı İsabeau için çalıştı. 1397' de Dijon'da Atak Philippe ve Korkusuz Jean için çalıştı. Korkusuz Jean'ın portresini yaptı (1415).

Champmol manastırı için "Musa'nın kuyusu"nu çizdi. "Saint-Denis oymalı arkalığı"na başladı; bu eseri halefi H. Bellechose bitirdi. Siena okulunun üslûbuna yaklaşan yuvarlak bir Pieta'nın Malouel'e ait olduğu sanılır. Jean Malouel, 1419' da Paris'te öldü.

Jean Malouel  -  Son Communio ve Saint-Denis'in ölümü

KAZİMİR SEVERİNOVİÇ MALEVİÇ, eser-biyografi

RUS ressam, 1878 yılında Kiev yakınında doğdu. İzlenimcilik sonrası ressamları, fovistler ve Léger'nin kübizminden etkilendikten sonra soyut resme yöneldi. 1915' de yazdığı "gerçeküstücülük bildirgesi"nde, beyaz fon üzerine temel şekillerin bulunduğu yalın kompozisyonlarını açıklar.

Maleviç, 1925-30 yıllarında Almanya'da kaldıktan sonra SSCB' ye geri döndü ve resmî sanatla uyuşarak figüratif eserler gerçekleştirdi. Maleviç, 1935' de Leningrad'da öldü.

Kazimir S. Maleviç  -  Ot biçme

SARIMSI DIŞKILAMA

DIŞKI renginin açılması ve çoğunlukla sarımsı bir renk alması, dışkıya normal kahverengini veren safra pigmentlerinin miktarında azalmaya bağlıdır. Safra, karaciğerden yağlı gıdaları sindirme maksadıyla salgılan bir enzimdir. Safranın bağırsağa akışını engelleyen bütün şartlarda sarımsı dışkı görülür.

Dışkının bağırsaklardan geçişini hızlandıran ishal gibi durumlarda da dışkının rengi açılır. Dışkıda safra pigmentinin hiç bulunmaması, safranın bağırsağa akışını tamamen engelleyen durumlarda görülür.

JEAN-DENİS MALCLÈS, eser-biyografi

FRANSIZ ressam, 1912 yılında Paris'te doğdu. Kumaşlar, afişler, özellikle tiyatro dekor ve kostümleri yaptı. Guy de Maupassant, Alphonse Daudet ve Prosper Mérimée gibi yazarların çeşitli eserlerini resimleyen Malclès, 2002' de Paris'te öldü.

Jean-Denis Malclès  -  "Ardèle ou la Marguerite" için dekor

HASTA OLDUĞUNA İNANMA

BAZI kişiler, kendi sağlıklarıyla ilgili aşırı endişelenme durumuna girerler. Hastalık hastası bu kişiler, organik bir temeli olmayan, daha çok sindirim ve kalp dolaşım sistemlerini ilgilendiren bir hastalıkları olduğuna kendilerini inandırmışlardır.

Kaygılı, saplantılı, nevrastenik ve hezeyanlı türleri vardır. Hastalık hastası kişi, bütün faaliyetlerden kendini çekerek dikkatini yalnızca kendi sağlığına verir.

1. - 2. MAHMUD DÖNEMİ SANAT ESERLERİ

1. Mahmud'a ait tuğralı çekmece   (18.yy, Topkapı Sarayı - İstanbul)

HİPOFİZ BEZİ YETMEZLİĞİ

HİPOFİZ bezinin hormon salgılama faaliyetindeki yetersizlik neticesi patolojik bir durum oluşur. Salgıbezi dokusunun yapısını bozan tüm hipofiz lezyonları bu duruma yol açabilir. Hormon salgılamadaki yetersizliğin, bir veya birden çok hormonu ilgilendirmesine göre kısmî veya genel yetmezlikten söz edilir.

Hastalığın kısmî tipleri arasında hipofizer cücelik, bazı hipogonadizm ve tiroid azlığı türleri, böbreküstü bezi yetmezliği gibi tablolar sayılabilir.

Hipofizdeki genel yetersizlik gelişme çağında başlarsa, bedenî, ruhî ve cinsî gelişmenin etkilendiği daha karışık bir klinik tablo ortaya çıkar.

MÂHÂBÂRATA (sanskrit destanı)

MÂHÂBÂRATA, sanskritçe yazılmış destan, geleneklere göre, yazılışı çok eski çağlara kadar uzanır. "Veda"lar devrinden ms. 4. yy.'a kadar birçok değişikliğe uğradığı sanılır. 18 şarkıya bölünen 200 bin'i aşkın mısralık bu destanda, Kaurava'ların Pandava'lara karşı savaşı anlatılır.

Destanın başlıca kişileri şunlardır: Vişnu'nun sekizinci ve tam cisimleşmesi olan Krişna; Krişna'nın yoldaşı ve âşığı, İndra'nın oğlu ve cisimleşmesi olan Arcuna; Arcuna'nın dört kardeşi (Âdil Yudhişthira bunlardan biridir); Dharma'nın cisimleşmesi olan bilge Vidura; Kutsal ata Bişma; kör kral Dhritaraştra ile 100 oğlu ve onlara yardım eden güneş tanrısının oğlu kahraman Karna.

İki ordu karşılaşır ve çarpışma sonunda ikisi de kırılır (Bhagavad-Gita bölümü burada yer alır). Tarihî menkıbelerle gelenekleri, hukuk ve ahlâk kurallarını, birçok din, felsefe ve yogi kavramını biraraya getiren bu destan, eski ve yeni Hindistan'ın anlaşılması bakımından çok büyük değer taşır.

Mâhâbârata'nın bir elyazmasından tasvir.

Mâhâbârata destanından  (Hint minyatürü,  mö  276)

BÖBREKÜSTÜ BEZİ YETMEZLİĞİ

BÖBREKÜSTÜ bezlerinin faaliyetinde azalmayla birlikte patolojik bir durum oluşur. Böbreküstü bezi kabuğunun (korteks) yetersizliği, steroit hormonların yapımında eksiklik meydana getirir. Bu bezlerin içinin (medüller tabaka) yetersizliğinde patolojik bulguya rastlanmaz.

Böbreküstü bezinin salgı üreten dokularını tutan her hastalık hormon üretiminde eksiklik yapar. Daha nadir olarak hipofiz bezi hastalıklarına bağlı olarak da böbreküstü bezi yetmezliği olabilir.

Böbreküstü bezi yetmezliği akut veya kronik olabilir. Kronik olanın en sık rastlanan şekli Addison hastalığıdır.

RENÉ MAGRİTTE, eser-biyografi

BELÇİKA'LI ressam, 1898 yılında Lessen'de doğdu. Paris'te (1926-30) ve Brüksel'de kaldıktan sonra, "gerçeküstücülük"ün belli başlı temsilcilerinden biri oldu. Hayat gücünün garipliklerini, geleneksel sanat işçiliğiyle bağdaştırdı. Knokke-Le-Zoute kumarhanesi (1953) ve Charleroi Güzel Sanatlar Akademisi için (1957) duvar süslemeleri yaptı. René Magritte, 1967' de Brüksel'de öldü.

René Magritte  -  Işıklar imparatorluğu

MİDE ASİDİ AZLIĞI

MİDE mukozasının yetersiz çalışmasına bağlı olarak mide suyunda pepsin ve hidroklorik asit (HCl) azlığı, mide hastalıklarında görülebildiği gibi, ilâç kullanımı veya mide ameliyatları da buna yol açabilir.

Mide asidi az olunca, bunun neticesinde hazımsızlık ve bağlı olarak iştahsızlık, yemeklerden sonra midede şişkinlik hissi ve bazı gıdalara karşı isteksizlik görülür.