LOUİS CLAUDE D'AQUİN (besteci)

FRANSIZ  orgcu ve besteci, 1694 yılında Paris'de doğdu. 6  yaşında kral 14. Louis'nin huzurunda "klavsen" çaldı. 12  yaşında Saint-Chapelle'de, Marin de la Guerre'in yerine geçti ve Petit-Saint-Antoine'da orgcu oldu. 

1727' de, Saint-Paul kilisesi orgculuğu için açılan yarışmada Rameau'nun önüne geçti. Cordeliers'de Louis Marchand'ın, Krallık kilisesinde Andrieu'nün, Notre-Dame'da (1755) Calvière'in halefi oldu.

Parlak bir virtüöz, yorulmak bilmez bir besteci, 18. yy. zevksizliğine karşı çıkan nadir orgculardan biriydi. Louis Claude d'Aquin, 1772' de Paris'de öldü.

Basılmış eserleri azdır : Bir küçük kantat, "La Rose", bir klavsen parçaları "Derleme"si, çoğu keman, flüt ve obua ile de çalınabilen klavsen ve org için yeni "Noel Şarkıları".

Elyazmaları çoktur : İki âyin, bir "Te Deum", büyük koro ve orkestra için birçok latince ilâhi (Beatus Vir), trio şeklinde bir "Miserere", senfonili birçok kantat (Circé, J.J. Rousseau'nun bir metni üzerine), divertimento'lar, bir "Amphion", "O Filii" üzerine org için çeşitlemeler.

EDWARD VİCTOR APPLETON (fizikçi)

İNGİLİZ  fizikçi, 1892 yılında Bradford'da doğdu. Bir değirmen işçisinin oğlu. Cambridge'de ilmî incelemeler yaptı. Cavendish laboratuarında Rutherford'un asistanı oldu (1919). 

Londra'daki King's kolejinde (1924), sonra Cambridge'de kendisine "kürsü" verildi (1936). 1939' da "İlmî Araştırma Bakanlığı"na getirildi. 

"Elektromanyetik dalgaların yansıması" teorisinden sonra, iyonosferi inceledi. 

1924' den itibaren, çok kısa dalgaların yansımasıyla, iyonosfer tabakasının yüksekliğini ölçmeye girişti ve ikinci bir iyonosfer tabakasının bulunduğunu keşfetti.

Savaş sırasında, radar üzerine çalışmalara katıldı ve radarla Ay'dan "yankı" elde etti (1946).

Samanyolu galaksisinden gelen kısa dalgaların yayılımını da incelemiştir. 1947' de "Nobel" fizik ödülünü kazanan sir Edward Victor Appleton, 1965' de Edinburg'da öldü.

PAUL APPELL (matematikçi)

FRANSIZ  matematikçi, 1855 yılında Strasburg'da doğdu. Fen doktoru, Paris Fen fakültesinde rasyonel mekanik profesörü, 1920-25 yıllarında Paris akademisinde rektör yardımcısı oldu. Paul Appel, 1930' da Paris'de öldü.

1889' da, İsveç kralı 2. Oscar tarafından, bütün Avrupa matematikçileri arasında açılan yarışmada ikinci oldu. 

Eserleri :  "Çekim ve Potansiyel Fonksiyon Dersleri", "Rasyonel Mekanik Dersleri", "Cebirsel İşlemler ve İntegralleri Teorisi (Goursat ile beraber)", "Eliptik Fonksiyon Teorisinin İlkeleri (Lacour ile beraber)", "Rasyonel Mekaniğin Kesinliği", "Vektörler Teorisinin Unsurları", "Geometrik ve Dairesel Aşırılık Fonksiyonları".

TALİP APAYDIN (yazar)

TÜRK  yazar, 1926 yılında Polatlı'da (Ankara) doğdu. Hasanoğlan Yüksek Köy enstitüsü mezunu, Gazi Eğitim enstitüsünü bitirerek musıkî öğretmeni oldu. Şiir, hikâye ve romana yöneldi.

Eserleri : "Susuzluk (şiirler, 1956)", "Sarı Traktör (roman, 1958)", "Yarbükü (roman, 1959)", "Emmioğlu (roman, 1961)", "Ortakçılar (roman, 1964)", "Toprağa Basınca (roman, 1966)", "Define (roman, 1972)", "Yoz Davar (roman, 1973)", "Toz Duman İçinde (roman, 1974)", "Tütün Yorgunu (roman, 1975)", "Kente İndi İdris (roman, 1981)", "Vatan Dediler (roman, 1981)"

"Ateş Düşünce (hikâye, 1961)", "Öte Yandaki Cennet (hikâye, 1972)", "Koca Taş (hikâye, 1974)", "O Güzel İnsanlar (çocuk hikâyeleri, 1978)", "Yolun Kıyısındaki Adam (hikâye, 1979)", "Yangın (çocuk hikâye, 1981)".

"Bozkırdaki Günler (hâtıra, 1952)", "Karanlığın Kuvveti (hâtıra, 1967)". "Bir Yol (tiyatro eseri, 1966)".

Ödülleri de olan Talip Apaydın, 2014' de Ankara'da vefat etti.  

ANTEPFISTIĞI (kuru yemiş)

ANTEPFISTIĞI'nın kırmızı bir kabuğu vardır. Yeşil tohumu yenir. İçinde "nişastalı" maddeler ve çabuk acılaşan yenebilir bir yağ vardır. Tazesinin tadı hoştur, kavrulmuşu "kuru yemiş" olarak yenir. 

Başta baklavacılık olmak üzere tatlıcılıkta (çikolata, kurabiye vb.) çok kullanılır. Ayrıca, bronşite iyi gelen bir şurubun yapımında faydalanılır. Kuru olarak uzun süre saklanabilir. 

Yurdumuzda antepfıstığı üreten illerimiz; Gaziantep, Urfa, Kahramanmaraş, Adıyaman ve Siirt'dir. Üretimin bir kısmı ihraç edilir.  

SADRETTİN CELÂL ANTEL (pedagog)

TÜRK  pedagoji profesörü, 1890 yılında İstanbul'da doğdu. Paris'de St. Cloud Yüksek Öğretmen okulunda ve Sorbonne'da okudu. 1936 yılından vefatına kadar, İstanbul Üniversitesi Edebiyat fakültesi "pedagoji" profesörlüğünde bulundu.

Sadrettin Celâl Antel, 1954' de İstanbul'da vefat etti.

Eserleri : "Yeni Terbiye ve Tedris Tekniği (1931)", "Test Usulü"(1932)", "Pedagoji (1936, 3. baskı)", "Maarifimiz ve Meseleleri (1939)", "Umumî Didaktik (1952, 2. baskı)", "Terbiyede Ölçü (1955, 2. baskı)".

"Maarif Vekâleti Mecmuası"nda, "Pedagoji Bülteni"nde inceleme ve araştırmaları yayınlandı. Testleri, "Oto-Didaktik Ders Materyalleri", "Tarih Ders Materyali" ve "Büyük Ressamlar" adlı ders materyalleri vardır. 

Tercümeleri : "Decroly Usulü (1926, A. Hamaide'den)", "Yarının Mektepleri (1938, J. Dewey'den)".

JEAN ANOUİLH (yazar)

FRANSIZ  tiyatro yazarı, 1910 yılında Bordeaux'da doğdu. Louis Jouvet'nin sekreteriyken, pek duygulu bir eser olan "l'Hermine" ile piyes yazarlığına başladı (1932). Acı üslûbu, anarşist yanı, hayatın çirkinliklerini ortaya dökme eğilimi, sonraki piyeslerinde belirdi. "Kara Piyesler" :  "Eşyasız Yolcu", "Vahşi Kız", "Eurydice", "Antigone", "Médée".

Fantezi ve mizaha büyük yer veren "Pembe Piyesler" : "Hırsızlar Balosu", "Senlis'de Buluşma", "Léocadia". "Parlak Piyesler" : "Şatoya Davet", "Prova veya Cezalanan Aşk", "Beyaz Güvercin".

"Gıcırtılı Piyesler" : "Ardèle veya Marguerite", "Toreadorlar Valsi", "Ornifle ve Esinti", "Zavallı Bitos veya Başların Yemeği", "l'Hurluberlu", "Mağara".

"Kostümlü Piyesler" :  "Tarlakuşu", "Becket", "La Foire d'Empoigne".

Biraz yeknesak ve bazen aşırılığa kaçan karamsarlığı yerilse de, gerçek tiyatro yazarı nitelikleri, piyeslerindeki güçlü diyalog ve yapı tekniği teslim edilmelidir. 

 Ayrıca bazı filmlerin diyaloglarını yazdı. "Eşyasız Yolcu" adlı oyunundan ve "Deux Sous de Violettes" adlı senaryosundan yapılan filmlerde yönetmen olarak vazife aldı. Jean Anouilh, 1987' de İsviçre'de öldü.

LEONİD NİKOLAYEVİÇ ANDREYEV (yazar)

RUS  yazar, 1871 yılında Orel'de doğdu. Hikâyelerinin sıkıntılı ve acılı havası, Rus gençliğinin duyarlığını büyük ölçüde etkiledi :  "Uçurum (1902)",  Mançurya savaşından esinlenerek yazdığı "Kızıl Gülüş (1905)", 1905 Devriminin etkisiyle kaleme aldığı "Asılan Yedi Kişinin Hikâyesi (1908)".

Soyut bir felsefeye dayanan piyesleriyle, tiyatro sanatında Rus sembolizminin örnek bir temsilcisi oldu :  "İnsan Yaşantısı (1906)", "Lânet (1910)".  L. Nikolayeviç Andreyev, 1919' da Finlandiya'da öldü. "İblisin Anıları" adlı eseri ölümünden sonra 1921' de basıldı. 

SALOMON AUGUST ANDRÉE (kâşif)

İSVEÇLİ  kâşif ve mühendis, 1854 yılında Gränna'da doğdu. Bir balonla kuzey kutbuna gitmeyi tasarladı. Arkadaşları Nils Strindberg ve Knut Fränkel ile beraber 11 Temmuz 1897' de "oernen" adlı balonla Svalbard adasından yola çıktı.

65 saat sonra balon, kutuptan 800 km uzakta, 82° 55' 7" enleminde bir bölgeye indi. Balondaki üç yolcu, büyük zorluklarla Kvitoya'ya (Beyaz ada) vardılar. Kalıntıları, fok balığı gemisinin tayfası tarafından 1930 yılında orada bulundu.  

MARİO DE ANDRADE (şâir)

BREZİLYALI  şâir, 1893 yılında Sao Paulo'da doğdu. Modern Brezilya edebiyatının öncüsü, akademik ve parnasyen (romantizm karşıtı, gerçekçi) sanat anlayışına karşı savaştı. 

Memleketinin folkloruna dayanarak yazdığı "Macunaima" adlı bir şiir rapsodisi (1928), Brezilya müziği üzerine bir denemesi ve birçok şiir kitabı vardır. 

Mario de Andrade, 1945' de doğduğu şehirde öldü.

HANS CHRİSTİAN ANDERSEN (yazar)

DANİMARKALI  yazar, 1805 yılında Odense'de doğdu. Bir ayakkabıcının oğluydu. 1819' da tiyatrocu olmak ümidiyle Kopenhag'a gitti. Düşüncelerini gerçekleştiremediyse de, güçlü koruyucular bularak 1822' de okula döndü. 1828' de liseyi bitirdi.

Bu arada, "Can Çekişen Çocuk" adlı şiiriyle biraz tanındı (1827). Almanya, Türkiye, İtalya, Fransa, İspanya, Yunanistan ve İngiltere'ye birçok gezi yaptı. İngiltere'de Dickens'la tanışıp dost oldu. Bu yolculuklar, ona birçok gezi kitabına yetecek malzeme sağladı. 

Ard arda üç kıza âşık oldu, fakat hiçbiriyle evlenmedi. Mutsuz aşkları eserlerine konu oldu. Tasarladığı gibi, tiyatro alanında ün kazanamadı. Bir iki geçici başarı dışında hayâl kırıklığına uğradı. 

Şiirleri pek önemli değildir. Romanları ise ilgi çekicidir.

PAUL ANCEL (biyolog)

FRANSIZ  biyoloji bilgini, 1873 yılında Nancy'de doğdu. 1919' dan itibaren Strasburg Tıp fakültesinde, kendisi için kurulan kürsüde "embriyoloji" okuttu. Deneysel embriyolojinin kurucularından biri oldu. 

Henüz segmantasyona uğramamış yumurtanın simetri planının tespiti, embriyon üzerinde etki yapan "ésérine" veya sülfamidlerin sebep olduğu "achondroplasie", "colchiciné"in  X  ışınlarının "tératogéne" etkisi vb. deneyler yaptı.

Bundan başka, P. Boudin ile beraber; husye ile yumurta sarısının endokrin fonksiyonunu ortaya koydu. "Progestérone" hormonunun döl yatağı sümüksü maddesi üzerindeki etkisini açıklayan Paul Ancel, 1961' de Paris'de öldü.

ANADOLU MUSABÎN MADALYASI

ANADOLU  Musabîn madalyasının tam adı; "Anadolu musabînine iane ile ibraz-ı uhuvvet edenlere mahsus madalya"dır (Anadolu'da felâkete uğramışlara yardımla kardeşlik gösterenlere mahsus madalya).

2. Abdülhamid zamanında, 1895' de gümüş ve bakır olarak çıkarıldı. Baş Vekâlet arşiv kayıtlarına göre, o zaman darphaneye bu madalyadan 1000 adet yapılması için emir verilmiştir. 

Madalyanın kurdelesi uzunlamasına olmak üzere yarısı yeşil, yarısı beyazdır.

Madalyanın ön yüzünde; defne dalları ortasında 2. Abdülhamid'in tuğrası (Tuğrayı Hümayun) ve altında "1 Şaban sene 1313" yazılıdır.

Madalyanın arka yüzünde ise; defne dalları ortasında "Nişane-i insaniyet ve hamiyet" yazısı okunmaktadır.

ROALD AMUNDSEN (kâşif)

NORVEÇLİ  kâşif, 1872 yılında Ostfold, Borge'da doğdu. Küçük bir armatörün oğlu. Tıp öğrenimine başlamışken, annesinin vefatı üzerine, 21 yaşında bir fok avlama gemisine girdi. Üç seferde işi kavradı ve hemen kuzeybatı geçidini keşfetmeyi düşündü. 

1897' de De Gerlache'nin Antarktika seferine 2. kaptan olarak katıldı. Bir yıla yakın kutup dairesinin güneyinde kaldı. Dönüşünde, Nansen'in teşvikiyle 22 metrelik bir kotra satın aldı (Gjoa). 1903' de Oslo'dan kalkarak, Lancaster boğazını aştı ve iki kış 4.Wilhelm'in toprağında kaldı. 

Amundsen orada özellikle "manyetik kutbu" inceledi, devamlı "yer değişimi"ni ispatladı. 1905' de Gjoa Herschel adası yakınında demirledi, üçüncü kışı geçirdi ve bu arada kıta üzerinde 800 km'lik bir uçuş yaptı. 

30 Ağustos'da gemi Nome'ye (Alaska) vardı. Kuzeybatı geçidi keşfedildi. 1910' da "Fram" gemisiyle Antarktika'yı buldu.

ANDRÉ MARİE AMPÈRE (fizikçi)

FRANSIZ  fizik ve matematikçi, 1775 yılında Lyon'da doğdu. İhtilâl sırasında Lyon sulh yargıcı olan ve 1793' de giyotinle idam edilen eski bir tacirin oğlu. Kendi kendine; edebiyat, felsefe, tabiî ilimler ve matematiği büyük bir istek ve merakla öğrenmeye çalıştı. 

Genç yaştan başlayarak, matematiğe karşı fevkalâde bir eğilim gösterdi. 13 yaşında, tıpkı Pascal gibi "koni kesitleri" üzerine bir kitap yazdı. Heyecan ve tutkuyla kendini; botanik, şiir ve müziğe verdi. 

Lyon'da bir müddet özel öğretmenlik yaptıktan sonra, 1801' de Bourg'a "fizik öğretmeni" tayin edildi. Bir yıl sonra orada, "Oyunun Matematik Teorisi Üzerine İncelemeler" adlı ihtimâller hesabı uygulamasını yazdı. Bu da ona, Lyon kolejinde bir kürsü, daha sonra 1805' de Ecole Polytechnique'de, matematik analizciliği görevini sağladı. 

Paris'de ikâmet etmeye başladı. Önce profesör, 1808' de üniversite genel müfettişi oldu. 1809' da Ecole Polytechnique'de bir "mekanik kürsüsü" elde etti. 1814' de Collège France'da "fizik" okuttu. Edebiyat fakültesinde felsefe dersi bile verdi.

HENRİ FRÉDÉRİC AMİEL (yazar)

İSVİÇRELİ  yazar, 1821 yılında Cenevre'de doğdu. Berlin'de bir müddet kaldıktan sonra Cenevre üniversitesinde, 1849' da estetik, 1853' de felsefe okudu.

"Roman İsviçresi'nde Edebiyat Hareketi ve Geleceği" adlı eserinden başka, özellikle de yabancı şiirlerden yaptığı başarılı tercümeleri yayınlandı. 

1883' de yayınlanan "Hatıra Defterinden Parçalar" adlı eseri, Bernard Bouvier'nin 1923' de yayınladığı ve tamamı 17 bin sayfayı bulan büyük eserin bir parçasıdır ve Amiel'in günü gününe not ettiği izlenimlerdir. 

İşlek zekâsı, sınırsız merakı olan Amiel, hayatta sürekli bir kaygı ve hastalığa varan bir çekingenlik içinde kalmıştır. Tahlillerinde bazen acı, ama dokunaklı ve insanı kavrayan bir hayat felsefesini dile getirdi. 

Romantiklerden daha derin ve ince bir "çağ bunalımı"nı temsil eden Henri Frédéric Amiel, 1881' de Cenevre'de öldü.