SIRRI ACAR (sporcu)

TÜRK  güreşçi, 1943 yılında Yalova'da doğdu. Güreşe 1962 yılında "İstanbul Güreş Kulübü" minderlerinde başladı. Pek kısa bir zamanda, "greko-romen" stilinde başarılı bir güreşçi olarak kendini gösterdi. 1964' de Millî Güreş takımına seçildi. 

1964 Balkan üçüncüsü, 1965 Dünya ve Balkan üçüncüsü, 1967 Avrupa birincisi ve Akdeniz üçüncüsü, 1967 Dünya şampiyonu ve 1968 Avrupa greko-romen şampiyonluğu gibi dereceler elde etti. Türk Millî Güreş takımını çalıştırdı.

LUİGİ AMADEO Dİ ABRUZZİ (kâşif)

İTALYAN  kâşif, dağcı ve denizci, 1873 yılında Madrid'de doğdu. Savoia Aosta dukasının oğlu. İlk defa 1897' de tırmandığı Saint-Elias tepesinde (5515 metre), Fransız Josef takımadalarında (1899-1900), 4600 metreden yüksek 14  tepesine tırmandığı Ruwenzeri sıradağlarında ve Karakurum'daki Baltoro buzdağının yukarı havzasında keşiflerde bulundu.

Son seferinde, Broad Peak dağında 7500 metre'ye ulaştı. K2' de (8611 m) en müsait giriş yolu olan "Abruzzi mahmuzu"nu buldu.

Daha sonraları, Türk-İtalyan savaşında, bir İtalyan filosuna kumanda etti. 1. Dünya savaşında 1915-17 yılları arası İtalya Deniz kuvvetlerinin başkumandanlığını yaptı. 1919 ve 1929' da İtalyan Somalisi'nde ve Habeşistan'da Şebeli akarsuyunun kaynağını bulan Luigi Amadeo di Abruzzi, 1933' de İtalyan Somalisi'de öldü.

ABRAHAM PAŞA (vezir)

OSMANLI  imparatorluğunun son devrinde zenginliğiyle tanınan Ermeni vezir. 1833 yılında doğdu (doğum yeri ?). Babası Mısır'da sarraf idi. Kendisi, Hıdiv İsmail Paşa'nın İstanbul kapı kâhyalığını yaptı.

Padişah Abdülaziz'in son zamanlarında, Mısır'a ait imtiyazların genişletilmesine aracılık etti. Padişah 2. Abdülhamid onu "âyan azalığı"na tayin etti. İkinci Meşrutiyet devrine geçen üç âyan azasından biridir. 

Ömrünü İstanbul'da gösteriş ve debdebe ile geçiren Abraham Paşa, 1918' de vefat etti. Boğaziçi'nin Anadolu kıyısında, Karadeniz'e kadar uzanan korular onun adıyla anılır.

EDMOND ABOUT (yazar)

FRANSIZ  yazar, 1828 yılında Dieuze'de doğdu. Paris Yüksek Öğretmen ve Atina okullarını bitirdi. 

"Çağdaş Yunanistan (1854)" adlı bir inceleme ve sert tartışmalara yol açan "Tolla (1855)" adlı bir romanla yazı hayatına başladı. 

Bazı eserleri :  "Paris Evlilikleri (1856)", bugünkü Yunanistan'ı hicveden romanı "Dağlar Kralı (1857)", "Bir Noterin Burnu (1863)", sosyal reformları ele aldığı "Bir Cesur Adamın Romanı (1880)" ve bazı tiyatro oyunları..

Edmond About, 1885' de Paris'de öldü.

NİELS HENRİK ABEL (matematikçi)

NORVEÇLİ  matematikçi, 1802 yılında Finnoy adasında doğdu. Jacobi ile "İnstitut de France"ın büyük matematik ödülünü paylaştı. Genel cebir denklemlerinin, 4. dereceyi aşınca, cebir yoluyla çözülemeyeceğini gösterdi.

Cebir fonksiyonlarını, eliptik fonksiyonları, yüksek basamak transandantlarını, belirli integralleri vb. inceledi. Eliptik fonksiyonların çift devirliliğini ortaya koydu ve bu fonksiyonların toplam teoremini buldu.

Yeni bir denklem sınıfı olan "Abel denklemi"nin keşfi ona aittir. Niels Henrik Abel, 1829' da (yaş 27) Arendal'da sefalet içinde öldü.

Abel denklemi : Her kökü diğer köklerinden herhangi birinin fonksiyonu olarak rasyonel şekilde ifade edilebilen denklem. Bu denklemlerin çözülmesi, daha küçük dereceden denklemlerin çözümüyle olur.

Abel grubu : İkişerli komütatif dönüşümlerden meydana gelen grup.

Abel integrali : R (x, y)' nin rasyonel bir fonksiyon olduğu ve y' nin  f (x, y) = 0  şeklinde bir bağlantıyla tanımlandığı integral.

Abel halkası :  Çarpma kanununun komütatif olduğu, toplama kanununun mecburî olarak komütatif bulunduğu halka.

ABDÜLHAK MOLLA (hekim)

TÜRK  hekim, hekimbaşı, şâir, ilim adamı, 1786 yılında İstanbul'da doğdu. Divanı Hümayun hocalarından Mehmed Emin Sükûhi Efendi'nin oğlu. 

Hekimliği, Süleymaniye medresesinde öğrendi. 2. Mahmud devrinde Eski Saray'a hekim oldu. Sonra, Asakiri Hassa hekimbaşılığı yaptı. 

Kendisine, 2. Mahmud ve Abdülmecid zamanlarında üç defa hekimbaşılık vazifesi verildi. Ayrıca padişahların Anadolu ve Rumeli kazaskerlikleri payesini ve öncelikle "reisülulema" ünvanını aldı. Maarif meclisi üyesi oldu. Sonra, Mektebi Tıbbiye nazırlığına getirildi.

Tıbbiyeyi ıslah projesi içinde; tıphane ile cerrahhane birleştirildi ve Topkapı Sarayı içindeki Otlukçu kışlasından çıkarılıp, Enderun ağaları için yapılmış olan Galata Sarayı'na götürüldü. Bu değişiklik Türk tıp tarihinin en önemli olaylarından biridir. 

Yine önemli bir adım olarak; Abdülhak Molla, bu sırada Padişahtan anatomi derslerinin kadavra üzerinde okutulması için özel izin çıkardı. Ayrıca salgın hastalıklara karşı karantina teşkilâtı kurdu ve mecburî çiçek aşısı yapılmasını sağladı.

Sultan Abdülmecid fermanıyla kendisine Bebek'te bir yalı verildi. Burada bir de eczanesi vardı ve kapısına "Ne ararsan bulunur derde devadan gayrı" mısraını yazdırarak unutulmaz bir nükte bırakmıştı. Abdülhak Molla, 1853' de İstanbul'da vefat etti.

İyi bir divan şâiriydi. 2. Mahmud'un Rami kışlasında bulunduğu zamana ait "Tarih-i Liva" adlı tarih ile yine 2. Mahmud'un hastalığına ait müşahadeleri toplayan "Ruznâme"si basılmadı. Kardeşi Mustafa Behçet Efendi ile yazmaya başladıkları "Hezar Esrar" adlı hekimliğe dair bir eseri de 850. sayıda kaldı. Kitabı tamamlamak ve bastırmak, oğlu, tarihçi ve hekim Hayrullah Efendi'ye kaldı (şâir-yazar Abdülhak Hamid'in babasına).

ABDURRAHMAN VEFİK (maliyeci)

OSMANLI  maliyeci, Kırım, Gözleve'de doğdu (doğum tarihi ?). Çelebizâde Abdüllâtif Efendi'nin oğlu. Babasıyla Kırım'dan Türkiye'ye göç etti. 

Kuvvetli bir özel eğitimden sonra, maliye mesleğine girdi. Muhasebeyle ilgilendi. Bazı mekteplerde ders okuttu.

Gösterdiği liyakat ve iktidar sebebiyle çabuk terfi ederek; Maliye Nezareti müsteşarı, Maliye mektebinde "tekâlif kavaidi" ve "tarih-i malî" hocası oldu. 

Osmanlı vergi sistemine dair derslerinden derlenen "Tekâlif Kavaidi" adlı 2 ciltlik eseri, zamanın araştırmacılarına çok fayda sağlamıştır. "Tarih-i Malî" adlı bir denemesi de vardır.

Gazi Ahmed Muhtar Paşa kabinesine "Maliye Nazırı" olarak girene kadar hocalıkla uğraştı. Kâmil Paşa kabinesinde yerini muhafaza etti. Bu kabine düşünce, yıllarca vazifeden uzak kaldı. 1. Dünya savaşının mütareke devresinde, Tevfik Paşa kabinelerinde "Maliye ve İaşe Nazırlığı" yaptı.

Osmanlı maliyecileri arasında; malî iş ve muamelelerdeki derin bilgisiyle, maliyenin her şubesine ait işleri, o şube uzmanlarından daha iyi bilmekle tanınmıştır. Bazı çağdaşlarının fikrine göre, geniş bir maliye siyaseti güdecek kavrayıştan çok, malî konuları teferruatı ile bilen bir devlet adamıydı. 

Abdurrahman Vefik, 1956' da İstanbul'da vefat etti.

ABDURRAHMAN MÜNİB EFENDİ (tarihçi)

OSMANLI  tarihçi, İstanbul'da doğdu (doğum yılı ?). Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'nın teşkil ettiği ilim heyetinde çalışan İstanbul kadısı şâir Abdüllâtif Râzi Efendi'nin oğlu. 

"Fihris-i Düvel" adlı eseri (1725); Âdem'den 4. Ahmed devrine kadar (1726) gelen 124 devletin kuruluş ve yıkılışlarından, bu devletlerin hükümdarlarının şecerelerinden bahseder. Hal tercümesi bakımından değerli bir eserdir. 

Yazma nüshaları; Topkapı Sarayı Revan, Nuruosmaniye ve Hamidiye kütüphanelerindedir. Abdurrahman Münib Efendi, 1742' de İstanbul'da vefat etti. 

Abdurrahman Münib Efendi  -  Fihris-i Düvel

ABDURRAHMAN HİBRÎ EFENDİ (tarihçi)

OSMANLI  tarihçi, şâir, ilim adamı, 1603 yılında Edirne'de doğdu. İlk öğrenimini Edirne'de, medrese tahsilini İstanbul'da tamamladı. Çeşitli medreselerde hocalık, çeşitli şehirlerde kadılık yaptı. Konularını tarihten alan birçok eseri vardır. 

Edirne'nin fethi ve sonraki tarihine dair "Enîs-ül Müsâmirîn" (akşam sohbetçilerinin dostu) adlı kitabını 1636-37' de tamamladı. Bazı yazma nüshaları Edirne'de Sultan Selim ve İstanbul'da Ali Emirî Efendi kütüphanelerindedir.

1. Osman'dan itibaren Sultan İbrahim devri olaylarını da ihtiva eden "Defter-i Ahbârân-ı Kanun-ı Şehinşâh-ı Padişâh-ı Âlempenâh-ı Âl-i Osman" (âlemlerin sığındığı Osmanlı ülkeleri padişâhı kanunlarının haber defteri) adlı kitabı tek nüshadır [İstanbul Velîyüddin Efendi kütüphanesi, Nu. 1418].

4. Murad'ın İran seferlerinden bahseden "Tarih-i Feth-i Bağdad" ve "Tarih-i Feth-i Revan" adlı risaleleri [yazma olarak Edirne, Sultan Selim kütüphanesinde]. 

İran edibi Hüseyin Vâiz'den kırk hadisin genişletilmiş tercümesi olan "Riyâz-ül Ârifîn" (âriflerin bahçesi) [bir nüshası İstanbul Fatih kütüphanesinde]. 

8 kısım üzerine kadınlarla ilgili yazma bir eser olan "Hadâik-ül Cinan" (cennetlerin bahçeleri) [Topkapı sarayı Revan kitaplığı Nu. 1068].

Ayrıca, "Divançe" ve yıldızlar ilmine dair bir kitabı olan Abdurrahman Hibrî Efendi, 1676' da Serez'de (Orta Makedonya) vefat etti.

Abdurrahman Hibrî Efendi  -  Enîs-ül Müsâmirîn

ABDURRAHMAN CÂMÎ (mutasavvıf)

MUTASAVVIF  yazar, 1412 yılında Horasan'ın Cam kasabasında doğdu. Isfahanlı Mevlâna Muhammed'in oğludur. Herat'ta tahsilini tamamladı, sonra Şeyh Bahaeddin Nakşibend'in halifelerinden Sâd-ül Hak Kaşgârî'ye intisap etti.

Fatih Sultan Mehmed'in daveti üzerine Konya'ya kadar geldi, fakat Fatih'in vefatı (1481) sebebiyle görüşme imkânı bulamadı. 

Abdurrahman Câmî, 1493' de Herat'ta (Afganistan) vefat etti.

Pek çok eseri vardır; en meşhur ve en önemlisi olarak "Nefehât-ül Üns" (sevilen insanların kokusu) adlı kitabı kabul edilir. Sofîlerin ve özellikle nakşibendî şeyhlerinin hayat ve fikirlerini toplu olarak anlatan bu kitap, Ali Şîr Nevâî tarafından değiştirilmiş ve genişletilmiş, Bursalı Lâmiî Çelebi tarafından Türkçeye çevrilmiştir. Bu kitap Nakşibendîliğin ana kitabı sayılır. 

ABDULLAH ZÜHDÜ (yazar)

TÜRK  gazeteci-yazar, 1869 yılında İstanbul'da doğdu. Kendisine "Baba Zühdü" de denilirdi. 1890' da Galatasaray Sultanîsi'ni bitirdi. Gazetecilik hayatına atıldı. 1908-18 yılları arasında "Yeni Mecmua"yı çıkardı. 

Yazılarıyla "İttihat ve Terakki" partisinin muhalifiydi. 1920 yılında, "Damat Ferit" hükûmeti zamanında 4 ay kadar Matbuat Umum müdürü oldu.

Telif ve tercüme birçok roman, hikâye ve sohbet yazısı yazmıştı. Ayrıca Türkiye'de ilk polis romanı yazarlarındandır. 

Türk-Yunan savaşı sırasında yayınladığı "Şanlı Asker" adlı kitabı o günlerin havasını vermesi bakımından büyük alâka toplamıştı. 

Antikacılıkla meşgûl olurdu, son zamanlarını Bedesten'de antikacılık yaparak geçiren Abdullah Zühdü, 1925' de İstanbul'da vefat etti.

Eserleri :  "Güller Dikenler (1898)", "Rehgüzâr-ı Matbuatta (1898)", "Yandım Aman Kantosu (1899)", "Bahr-i Müncemid-i Cenubîde (1906)", "Şanlı Asker (1899-1966)", "Devlet-i Osmaniye ve 1314 Yunan Muharebesi (Süleyman Tevfik ile beraber)

KIRIMÎ ABDULLAH (hattat)

TÜRK  hattat, Kırım'da doğdu (doğum yılı ?), Padişah Yavuz Sultan Selim'in hükümdarlığı sırasında tanınmaya başlandı. Asıl büyük şöhretini Padişah Kanunî Sultan Süleyman'ın hükümdarlığı zamanında yaptı. Hat hocası, meşhur Şeyh Hamdullah'ın oğlu Mustafa Dede idi. 

Kaynaklarda, nasıl yetiştiğine dair bilgi yoktur. Yalnız, Topkapı Sarayı müzesi kütüphanesinde bulunan ve Kanunî Sultan Süleyman için 1523-24 tarihinde yazmış olduğu bir Kur'anı Kerim'indeki ketebe kıtasından, babasının adının İlyas olduğu ve Kırımî lakabını Kırım'da doğduğu için aldığı öğrenilmektedir. 

1589 yılında İstanbul'da vefat ederek Emirbuharî Camii cıvarında yatan Kırımî Abdullah'ın eldeki az sayıda eserlerinden, bilhassa nesih yazıda çok başarılı olduğu anlaşılmaktadır.

Kırımî Abdullah  (Topkapı Sarayı müz.)

ABDULLAH BUHARÎ (ressam)

TÜRK  minyatür ressamı, 18. yüzyılda yaşadı. Hayatı hakkında kesin mâlûmat yoktur. Gerçekçi tek figür çalışmaları ve çiçek resimleriyle ün salmış olan sanatçının en verimli devresi 1735-45 yıllarına rastlar. Eserlerinin büyük bir kısmı, Topkapı Sarayı müzesi ve İstanbul Üniversitesi kütüphanesindedir. 

Abdullah Buharî  (İstanbul Üniv.)

ABDULLAH BİRADERLER (fotoğrafçı)

TÜRKİYE'DE  ilk fotoğrafçı aile, Abdülaziz devrinde, İstanbul'un en meşhur fotoğrafçıları ve fotoğrafhanesi. Kurucularından Abdullah Şükrü Efendi ve kardeşi aslen Ermenidir. 

Önce 1. Abdülaziz, sonra 2. Abdülhamid tarafından kendisine "Ressâm-ı Hazret-i Şehriyârî" unvanı verilen Abdullah Efendi, padişahlardan gördüğü bu iltifata karşılık Müslüman oldu.

Abdullah Biraderler'in fotoğrafhanesi İstanbul'da Tünel yakınındaydı.

Abdullah Biraderler fotoğrafhane kartı