ÂSAF DERVİŞ PAŞA (hekim)

TÜRK  doğum ve kadın hastalıkları hekimi, 1868 yılında İstanbul'da doğdu. Askerî Tıbbiye'den mezun olduktan kısa bir süre sonra "tabur hekimi" olarak Yemen ve Trablus'a gönderildi.

Bu görevlerden dönüşünde, Tıbbiye muallim muavini oldu. 1896' da 4 arkadaşıyla beraber, Mektep nazırı Zeki Paşa tarafından Almanya'ya gönderildi. Berlin'de Olshausen'in yanında 5 sene çalıştı. 

Dönüşünde, Gülhane'nin yeni kurulmuş olan "doğum ve kadın hastalıkları" muallimliğine tayin edildi. 1909' a kadar Gülhane'de çalıştı ve aynı yıl kurulan Tıp fakültesi "emrazı nisaiye" muallimliğine getirildi.

SÜLEYMAN ÂSAF BEY (gazeteci, şâir)

TÜRK  gazeteci ve şâir, 1841 yılında Bağdat'da doğdu. Bursa valisi Ahmed İzzet Paşa'nın oğlu ve Rumeli valisi Koca Hakkı Paşa'nın torunu. Soyunda, Sokullu Mehmed Paşa'ya kadar çıkan ünlü vezirler vardır.

Özel öğrenim gördü. Sadaret Mektubî kaleminde, babasının vali bulunduğu illerde; "mektupçu", "muavin" ve "mümeyyiz" olarak vazife aldı.

İstanbul'a dönünce, "Basiret", "Tarik" ve "Vakit" gazetelerinde yazılar yazdı. Hürriyet hakkındaki yazıları ve davranışlarından ötürü uzun süre sürgünde kaldı. 

"Ali Suavi" olayıyla ilgili görüldüğü için, 3 sene "kalebentlik" cezasıyla Sakız Adası'na gönderildi. Mahkûmiyeti bittikten sonra İzmir'de oturdu. 1908 Meşrutiyet'inden sonra, İstanbul'a döndü. 

Şiirleri heyecanlı, üslûbu sâdedir. Süleyman Âsaf Bey, 1913' de İstanbul'da vefat etti.

RAHMİ ARTEMİZ (heykeltraş)

TÜRK  heykeltraş, 1911 yılında Manastır'da doğdu. İstanbul Güzel Sanatlar akademisinde; İbrahim Çallı ve Nazmi Ziya atölyelerinde resme çalıştı.

Sonra "heykel" bölümüne geçti. Mahir Tomruk, Nijad Sirel ve Rudolf Belling'in yanında çalıştı. 

Uşak'ta, İstanbul Radyoevinde, Kuleli Askerî Lisesinde "Atatürk" büstleri, İstanbul Yüksek Deniz Ticaret okulu ve Haydarpaşa lisesinde; "Hamit Naci" ve "Saffet Şav" büstleri, Kırklareli'nde "Atatürk Anıtı" vardır.

ANTONİN ARTAUD (yazar)

FRANSIZ  yazar, 1896 yılında Marsilya'da doğdu. Sinir buhranlarıyla geçen bir gençlikten sonra, "gerçeküstücü" gruba katıldı. "Bulanıklığın Orta Yeri (1925)" ve "Sinir-Ölçer (1927)" adlı şiir kitaplarını çıkardı. 

Tiyatro oyuncusu olarak; Ch. Dullin, G. Pitoeff ve L. Jouvet ile beraber çalıştı. "Zulüm Tiyatrosu Bildirisi (1932)" adlı eseri yayınladı, fakat piyeslerini halk tutmadı. 

Meksika (1936-37) ve İrlanda'ya yaptığı gezilerden sonra, 1946' ya kadar tımarhanede kalan Antonin Artaud, 1948' de Ivry-sur-Seine'de öldü.

Açık görüşü ve ateşli coşkunluğu, bütün eserlerinde kendini gösterir :  "Héliogabale veya Taçlı Anarşist (1934)", "Tiyatro ve Sureti (1938)", "Rodez'den Mektuplar (1946)", "Van Gogh, Toplumun İntihar Edeni (1947)", "Kabbale'ye Karşı Mektup (1949)", "Ateş-Şeytan'ın Hayatı ve Ölümü (1953)".

SADRİ MAKSUDî ARSAL (tarihçi)

TÜRK  tarihçi, 1880 yılında Kazan'da Taşsu kasabasında doğdu. İlk ve orta öğrenimini Rus okullarında yaptı. Paris Hukuk fakültesini bitirdi (1906).  2. ve 3. Rus parlamentosunda (Duma), Kazan Türkleri'ni temsil etti.

1917 Rus ihtilâlinden sonra Kazan bölgesinde, muhtar Türk devletinde milletvekili ve "Millî İrade" başkanı seçilerek İdil-Ural devletinin ilk cumhurbaşkanı oldu. 

1918' de Bolşevikler, bu teşkilâtı kaldırınca, Finlandiya'ya, oradan da Paris'e gitti. 1923-25 yıllarında, Sorbonne'a bağlı "Islav Ülkeleri Enstitüsü"nde, Orta Asya Türk tarihiyle ilgili dersler verdi.

SVANTE ARRHENİUS (fizikçi)

İSVEÇLİ  fizikçi ve kimyacı, 1859 yılında Uppsala yakınında Wyk'de doğdu. Öğrenimine Uppsala'da başladı, Stockholm'da devam etti. Daha sonra, burslu olarak çeşitli Alman üniversitelerinde derslere girdi.  

Stockholm üniversitesinde önce fizik profesörü sonra rektör oldu (1897). 1902' de "Nobel Enstitüsü" müdürlüğüne getirildi. 

En çok "elektrolitlerin iyonlaşması" teorisiyle tanınır. Bu teori, elektrolizin fizik kanunlarını ve maden eriyiklerinde "Raoult kanunları"na göre beliren aykırılıkların anlaşılmasını kolaylaştırdı. Bundan da elektrolitlerin kimyevî özelliklerini açıklayan "iyonlar teorisi" doğdu.

ARNOLD MATTHEW (şâir)

İNGİLİZ  şâir ve tenkitçi, 1822 yılında Staines yakınında, Laleham'de doğdu. Thomas Arnold'un oğlu. Rugby ve Oxford'da okudu. 1843' de büyük şiir ödülünü Oxford'da kazandı. 1851' de Millî Eğitim müfettişliğine, 1857' de Oxford üniversitesi edebiyat profesörlüğüne atandı. 

"A."  imzasıyla iki şiir derlemesi yayınladı :  "Yoldan Çıkmış Zevk Düşkünü ve Başka Şiirler (1849)", "Empedokles Etna'da (1852)". 

1853' de gerçek adıyla yeni bir şiir kitabı çıkardı : "Poems". 1858' de önsözünde Yunan trajedisinin ilkelerini açıkladığı "Merope" trajedisini, 1861' de "Homeros"un nasıl çevrilmesi gerektiğini inceleyen "On Translating Homer: Last Words"ü yayınladı.

NEİL ARMSTRONG (astronot)

AMERİKALI  astronot ve "aya ilk ayak basan insan",  1930 yılında Ohio, Wapakoneta'da doğdu. 16 yaşında "pilotluk" brövesi aldı. 1949-52 yılları arası  Amerika Deniz kuvvetlerinde pilotluk yaptı ve Kore savaşlarına katıldı.  

1955' de Purdue üniversitesinin "Havacılık mühendisliği" bölümünden "Fen lisans" diplomasıyla mezun olduktan sonra, öğrenimine Güney Kaliforniya üniversitesinde devam etti.

1955-62 yıllarında, "deneme pilotu" olarak, X-15 roket uçaklarıyla, 6400 km/h hızla 60 km yüksekliğe kadar çıktı. 1962' de Amerika Uzay Bilimleri enstitüsü tarafından verilen "Octave Chanute" ödülünü aldı.  Aynı yıl ordudan ayrılınca, "ilk sivil astronot" seçildi.

LUDWİG JOACHİM ARNİM (şâir, romancı)

ALMAN  şâir ve romancı, (Achim von Arnim), 1781 yılında Berlin'de doğdu. Prusyalı soylu bir taşra ailesinin çocuğu. Şiirli bir dille yazdığı romanlarıyla tanındı. 

Eserlerinde, hayâle ve şaşırtıcılığa önemli bir yer verdi :  "Kontes Dolores'in Yoksulluğu, Zenginliği, Günahı ve Pişmanlığı (1810)", "Mısırlı İsabella (1812-18)", "Krallığın Bekçileri (1817)".

Clemens Brentano ile beraber Alman halk şarkılarını, "Çocuğun Sihirli Borusu (1806-08)" başlığı altında topladı. Gerek bu derleme, gerek Brentano ile beraber kurduğu ve sonra, "Avutucu Yalnızlık" adıyla yeniden yayınladığı, "Yalnızlığa Çekilenlerin Dergisi (1808)", 19. yy. Alman şiirini etkiledi. 

Eşi Elisabeth Brentano (Bettina) da sosyal incelemelerde bulunan bir yazar olan Ludwig Joachim Arnim, 1831' de Wiepersdorf'da öldü.

LOUİS ARMSTRONG (müzisyen)

AMERİKALI  trompetçi, şarkıcı ve caz orkestrası şefi, 1900 yılında New Orleans'da doğdu. Çocukluğu sıkıntı içinde geçti. Sonradan New Orleans'ın en iyi müzikçilerinden biri oldu. Dixie Bell ile birçok turneye çıktı (1920-22). 

Fletcher Henderson, 1924' de onu New York'a çağırdı. Daha 1925' lerde caz çevrelerinde başı çeken biri olarak kabul ediliyordu. New Orleans geleneğiyle yoğurulmuş olmasına rağmen klâsik cazın babası sayılır.

Yorulmak bilmez bir sanatçı olan Armstrong, 1957, 1958, 1960, 1961 Newport festivallerine katıldı. Özellikle Doğu Avrupa'da 1965' de resitaller verdi. 

1961' de Duke Ellington ile işbirliği yaptı. Ayrıca birçok filmde de oynadı : "Newport'da Caz (1958)", "Beş Kuruş Versene (1959)", "Paris Blues (1960)", "Altın Trompet (1962)" vd. 

Eserleri ve etkisiyle caz tarihinin önemli bir kişisi olan Louis Armstrong, 1971' de New York'da öldü.

MARCEL ARLAND (yazar)

FRANSIZ  yazar, 1899 yılında Varennes-sur-Amance'da doğdu. Önce öğretmendi. Çeşitli roman, masal ve hikâyeler yazdı.

Bunların başlıcaları : "Monique (1926)", "Acı Çeken Ruhlar (1927)", "Düzen (1929)", "Su ve Ateş (1956)", "Soluk Soluğa (1960)", "Büyük Af (1965)".

Arland, titiz bir yazardır :  "Canlılar (1934)", "Bağışlama (1941)" gibi hikâyeleri ve "Size Yazıyorum (1960-63)" adlı samimî denemelerinde üstün bir anlatıma ulaşır.

"Modern Resmin Kroniği (1949)", "Fransız Şiiri Antolojisi (1941)" ve "Fransız Nesri (1951)" adlı tenkitler de yayınladı. 

J. Paulhan ile Nouvelle Revue Française'in müdürlüğünü paylaşan Marcel Arland, 1986' da Sauveur-sur-École'de öldü.

LUDOVİCO ARİOSTO (şâir)

İTALYAN  şâir, 1474 yılında Reccio Emilia'da doğdu. Soylu bir ailedendi. Ercole I d'Este'nin hizmetinde olan babası ölünce, 9 kardeşine bakabilmek için Ercole I 'in kardinal oğlunun hizmetine girdi (1503). 

Kardinalin Canossa valisi, elçisi, habercisi, yol ve savaş arkadaşı oldu. "Satire" adlı eserinde, durumundan şikâyetçidir. Buda başpiskoposluğuna tayin edilen kardinal ile Macaristan'a gitmedi.

Yeni Este dükü Alfonso'nun hizmetine girdi ve Garfagnana valisi oldu. Özlediği "sessiz" hayata 1525 yılında kavuştu ve Ferrara'da karısıyla beraber yaşadı.

TRABZONLU ÂRİFÎ (şâir)

DİVAN  şâiri ve mutasavvıf, (doğum yılı ?). Bursa'da "müderrislik", İzmir ve Kahire'de "kadılık" yaptı. 

"Bayramî" tarikatına girdi. Bilgili ve şiirlerinde ilminin izleri görülen bir şâirdi. Bu yüzden kendisine; "Ârifî", "Maruf Çelebi" gibi unvanlar verilmişti.

Pâdişah 3. Murad adına "Reşehat Tercümesi"ni yazdı. Bir de "Kaside-i Bürde Şerhi" vardır. 

Trabzonlu Ârifî, 1583 yılında Kahire'de vefat etti.

YAKOVAKİ RONO ARİSTİDİ PAŞA (hekim)

RUM  asıllı Osmanlı hekim (D. 1836 - Ö. 1900 ?). 1858 yılında "binbaşı" rütbesiyle Tıbbiye'yi bitirdi. Cerrahî muallim yardımcılığına tayin edildi.

Sonra, "küçük cerrahî" ve "cerrahî" ameliyat hocası oldu. 

Klinik hocasıyken kullandığı ameliyathane, Demirkapı'daki (İstanbul, Sirkeci) Askerî Tıp mektebinin hamamıydı. 

HACI ÂRİF BEY (bestekâr)

TÜRK  mûsıkîsinin en büyük şarkı bestekârlarından, 1831 yılında İstanbul'da doğdu. Eyüp Şer-i mahkemesi kâtibi Ebubekir Efendi'nin oğlu. İlkokulda sesinin güzelliğiyle dikkat çekti. 

Zekâi Dede'den, Eyubî Mehmed Bey'den, İsmail Dede Efendi'den, Hâşim Bey'den eser meşketti. İyi mûsıkî ve nota bilgisi olmamakla beraber, binlerce eseri ezberledi ve gençlik yıllarından başlayarak pek parlak şarkılarıyla dikkati çekti.

13 yaşında Muzıka-yı Hümayun'a girdi. 20 yaşında Sultan Mecid'e "mabeynci" oldu. Sarayın Çerkes câriyelerinden üç kızla evlendi (Çeşmidilber, Zülfinigâr, Nigârnîk hanımlar). "Mabeyncilik" ve "serhanendelik" yaptı.

Hacca gitti. İran şahı tarafından Tahran sarayına davet edildiyse de, padişah izin vermedi. Hacı (Mehmed) Ârif Bey, 1884' de vefat etti, İstanbul, Beşiktaş'da "Yahya Efendi" dergâhına defnedildi.

ÂRİF PAŞA (ressam)

TÜRK  ressam, 1808 yılında İstanbul'da doğdu. Kapıçuhadarı İsmail Rıfat Efendi'nin oğlu. Önce Defterdarlık kaleminde bulundu, sonra yeniçeriliğin kaldırıldığı tarihte askerlik mesleğine geçti, "müşirlik" rütbesine kadar yükseldi (1854).

Atina, Üsküp, Kosova, Edirne ve daha birçok yerde vazifeyle bulunduğu sırada "resim" ile de ilgilendi. İlk ressamlarımız arasında şöhret yapan Ârif Paşa'nın "Mecmua-i Tesavir-i Osmaniye" adlı üç ciltlik bir eseri vardır. 

Kitabın 1. cildini Türkçe olarak, Şinasi'nin "Tasvir-i Efkâr" matbaasında, 2. ve 3. cildini de Fransızca olarak resimleriyle beraber Paris'de bastırdı (1862). 

Kitap, devlet teşkilâtında çalışan ressamları anlatmaktadır. İçinde 16 pafta ve suluboya resim vardır. Ârif Paşa, eserin önsözünde; bu kitabı yazmak için 40 sene çalıştığını, çeşitli kitap ve kıyafetleri incelediğini söyler. 

Askerî müzedeki yeniçeri devrinin ileri gelenleriyle, onların kıyafetlerini gösteren mankenleri, Türk müzelerinin kurucusu Ahmed Fethi Paşa'nın emriyle Viyana'da yaptırdı. Ressam Ârif Paşa, 1865 yılında İstanbul'da vefat etti.