PİETRO TACCA (heykeltraş)

İTALYAN  heykeltraş, 1577 yılında Carrara'da doğdu. Giambologna'nın öğrencisi ve yardımcısıydı. Floransa'da "1. Cosimo'nun atlı heykelinin kabartmaları" ve Ammannati tarafından Signoria alanına yapılan çeşmede; "Neptunus'u çevreleyen vahşi hayvanlarla su tanrıçaları" onun eseridir.

Giambologna onu Paris'te Pont-Neuf'e dikilecek olan 4. Henri'nin heykelini tamamlamakla görevlendirdi. Diğer eserleri: Floransa'da "Annunziata meydanı çeşmesi", Madrid'de "İspanya kralı 3. Felipe'nin atlı heykeli (şaheseri)" ve Liverno'da "1. Ferdinando anıtı". Pietro Tacca, 1640' da Floransa'da öldü.

Pietro Tacca  -  3. Felipe'nin heykeli

FYODOR İVANOVİÇ ŞUBİN (heykeltraş)

RUS  heykeltraş, 1740 yılında Arkangelski ilinde doğdu. Akademide Gillet'den ders gördü. Paris'e gönderildi, orada Pigalle'in etkisinde kaldı. Rusya'ya döndü, sefil bir hayat sürdü. Yalnız portre yaptığı için diğer heykeltraşlar tarafından küçümsendi.

Şubin fizyonomisttir. Büstleri bazen Houdon'unkileri andırır. Başlıca eserleri: "2. Katerina", "Potemkin", "Rumyantsev-Zadunayskiy". Şubin, 1805' de Petersburg'da öldü.

Fyodor İvanoviç Şubin  -  2. Katerina

İBRAHİM ŞİNASİ (şair, yazar)

TÜRK  şair ve yazarı, 1826 yılında İstanbul'da doğdu. 1828 Türk-Rus savaşında şehit düşen (1829) Topçu yüzbaşı Mehmed Ağa'nın oğlu. İlköğrenimini Tophane Feyziye mektebinde yaptı. Tophane Müşiriyeti kalemine memur olarak girdi.

Burada, İbrahim Efendi adlı bir memurdan eski doğu bilimleri ve Arapça öğrendi. Müslüman olduktan sonra Reşat Bey adını alan eski bir Fransız subayından da (Châteauneuf) Fransızca öğrendi. 1849' da devlet hesabına maliye öğrenimi için Fransa'ya gönderildi. Dönüşünde bir müddet aynı kalemde vazifeye devam etti.

Reşid Paşa'nın yardımıyla Meclisi Maarif üyeliğine getirildi (1855). Önce Agâh Efendi ile beraber "Tercüman-ı Ahval" (1860), sonra tek başına "Tasvir-i Efkâr" (1862) gazetelerini çıkardı. Bu dönemde, Yusuf Kâmil Paşa, Subhi Paşa, Ahmet Vefik Paşa ile dost oldu. Onların "Tasvir-i Efkâr"a yazı yazmalarını sağladı.

ŞİMŞİR (ağaçcık)

ŞİMŞİR  genellikle kireçli çorak yamaçlarda biten, çok sert sarı odunlu ağaçcıktır. Şimşirgiller familyasındandır (buxus sempervirens). Her zaman yeşil ve basit yapraklıdır.

Şimşirin boyu iklime göre değişim gösterir. Cüce şimşir bahçelerde kenar süsü olarak yetiştirilir. Bütün şimşir türlerinin keskin bir kokusu ve acı bir tadı vardır. Çok sıkı olan odunundan; tavla taşı, satranç taşı, müzik aleti, tarak, kaşık, kepçe vb. yapılır. 

Kafkasya ormanlarında yetişen şimşirler gravürcülük işinde kullanılır. 

ŞİGA NAOYA (romancı)

JAPON  roman yazarı, 1883 yılında Miyagi'de doğdu. Titiz üslûpçuluğuyla genç neslin çok benimsediği kısa romanlar (kurgu ve özyaşam öyküleri) yazdı. "Şirakaba" edebiyat dergisinin kurucularındandı. Tedirgin (huzursuz) bir yaratılışı vardı. Yavaş yavaş bu durumu yatıştı ve sonunda Hristiyanlık diniyle ilişkisini kesti. Şiga Naoya, 1971' de Şizuoka'da öldü.

Eserleri :  "Aru Asa (bir sabah) (1908)", "Vakai (uzlaşma) (1917)", "Han no Hanzay (hokkabazın suçu) (1913)", "Anya Koro (kara gecedeki yol) (iki bölüm halinde 1921-37)".

TARAS ŞEVÇENKO (şair)

UKRAYNALI  şair, 1814 yılında Morintzy, Kiev'de doğdu. Serf (toprak işçisi) ana babadan dünyaya geldi. Küçük yaşta memleketini terkederek Petersburg'a gitti. Güzel Sanatlar okulunda "resim"  öğrenimi gördü. 1840' da Ukrayna lisanıyla "Kobzar (halk şairi)" adlı bir şiir kitabı yayınladı ve büyük ün kazandı.

Ukrayna'ya dönünce Kiev üniversitesine çağrıldı (1845). Orada aşırı radikal bir tutumla toplumsal ve milliyetçi bir eyleme girişti. 1846' da "Kiril ve Metodiy" derneğinin kurulmasında öncü oldu. Bu derneğin programında; "serfliğin kaldırılması, tam bir toplumsal eşitlik ve Slav ülkelerinin federal demokratik cumhuriyetler haline getirilmesi" öngörülüyordu.

Ertesi yıl dernek Rus hükümeti tarafından kapatıldı, üyeleri sürüldü veya askere alındı. Şevçenko, Orenburg'daki bir askerî birliğe gönderildi. Çar 2. Aleksandr, 1857' de onu affetti. Taras Şevçenko, 1861' de Petersburg'da öldü.

Eserleri: "Kobzar", "Katerıyna", "Naymıyçka", "Mariya", "Haydamah" lar. İlhamını halktan alan bu eserleriyle Şevçenko, Ukrayna millî edebiyatının kurucusu sayılır.

TURGAY ŞEREN (sporcu)

TÜRK  futbolcusu, 1932 yılında Ankara'da doğdu. Spora Galatasaray lisesinde "voleybol" oynayarak başladı. 1948' de Galatasaray futbol takımının kalecisi oldu. 1950' deki İran maçıyla da millî oldu. 1948' den 1968 yılına kadar Galatasaray kulübünde ve Türk millî takımında kalecilik yaptı.

51 kez millî formayı taşıyarak en çok millî olan futbolcu ünvanına erişti. Futbol Federasyonu tarafından "altın şeref madalyası" ile ödüllendirildi. 10 sene Galatasaray futbol takımının, 33 maçta da Millî futbol takımının kaptanlığını yaptı.

Futbolu bıraktıktan sonra Galatasaray, Vefa, Mersin İdmanyurdu futbol takımlarında antrenörlük yaptı. Daha sonra gazete ve televizyonlarda spor yazarlığı ve yorumculuğa başladı.

Turgay Şeren, sezgi ve refleksleri güçlü, iyi yer tutan ve topu çok iyi takip eden bir kaleci olarak değerlendirildi. Şeren, 2016' da İstanbul'da öldü.

ŞEMPANZE (maymun türü)

AFRİKA'NIN  Atlantik tarafında bulunan kuyruksuz büyük maymun tipidir. Erkeği  1,70 m boyunda, dişisi  1,30 m boyundadır. Şempanze (pan troglodytes), hayvanların en akıllısıdır (insansılar grubunun darburunlu maymunlar alttakımından). Kulakları büyük, yüzü çıplak, beyaz veya siyahtır. Ortalama ömrü  40  yıl kadardır.

Kolları dizlerine kadar sarkar. Ellerindeki ikinci parmak kemiğinin sırtına dayanarak dört ayak üzerinde yürür (ellerini ters basar).

Kaburgaları 13  çifttir. Çevik ve uzun boyludur. Ormanlarda yaşar, yerde oynayarak koşar, sonra dallara tırmanır. Yiyecek temini için gerektiğinde sopa gibi araçlar kullanabilir. Ağaçlarda yuva kurar. Meyve, yumurta ve böceklerle beslenirler.

Şempanzenin hamilelik müddeti  236 gündür (insanda 281,5 gün). Çok duygulu bir hayvandır. Anne-yavru ilişkileri uzun sürer. Şempanzeler Gine'de, Gambiya'da, Albert ve Victoria göllerine kadar ekvatoral Afrika ormanlarında yaşarlar.

ŞEMSEDDİN SAMİ (yazar)

OSMANLI  yazarı ve dilci, 1850 yılında Fraşer-Yanya'da doğdu. Yanya'da Zossimaia Skoli adlı Rum lisesini bitirdi (1868). Bir süre Yanya'da "Mektubî kalemi"nde çalıştı. 1871' de İstanbul'a yerleşti. "Matbuat kalemi"ne girdi. Ebuzziya Tevfik'in çıkardığı "Sirac" gazetesinde çalıştı. "Hadika" gazetesinin yazı işlerini idare etti (1873).

Trablusgarp'ta çıkan "Vilâyet" gazetesini yönetmekle görevlendirildi (1874). Bir yıl sonra İstanbul'a dönünce bir müddet gazetelerde çalıştı. 1876' da "Sabah" adlı bir gazete çıkardı. "Cezayir-i Bahr-i Sefid" valiliğine tayin edilen Sava Paşa'nın mühürdarı olarak Rodos'a gitti (1877). Yanya'da, Rus seferi dolayısıyla Âbidin Paşa'nın başkanlığında kurulan "sevkiyat-ı askeriye" komisyonunda kâtip olarak çalıştı.

İstanbul'a döndü, Mihran Efendi'nin çıkardığı "Terceman-ı Şark" adlı gazeteye yazar olarak girdi. "Cep kütüphanesi" için küçük kitaplar hazırlandı. "Aile" ve "Hafta" dergilerini çıkardı. Mabeyinde kurulan "Teftiş'i Askeri" komisyonuna önce kâtip sonra da başkâtip oldu (1893). Hayatının sonuna kadar bu vazifede kaldı. Son yıllarında Erenköy'deki köşkünde (mecburi) ikâmete memur edilen Şemseddin Sami, 1904' de İstanbul'da vefat etti.

ESERLERİ :

Şemseddin Sami, bir yandan gazete ve dergilerde yazılarını sürdürürken, diğer yandan roman, tiyatro türünde eserler, dilbilgisi ve öğretici nitelikte kitaplar da yazdı. Türkçe-Fransızca lûgat hazırladı. Osmanlıcanın en geniş ve en güvenilir lûgatını meydana getirdi.

KIYMETLİ TAŞLAR

Kehribar

ŞEFTALİ (meyve)

ŞEFTALİ,  "gülgiller" familyasındandır (Prunus persica). Anayurdu Asya'dır. Farsça ismi "şeft-alu"dur. Ilıman ve sıcak ülkelerde bahçelerde yetiştirilir. Meyvelerin olgunlaşması için bol ışık ve ısıya ihtiyaç vardır. Türkiye'nin, özellikle Bursa ve dolaylarının iklim ve toprağı şeftali yetiştirilmesine çok elverişlidir. İklimi daha serin olan Avrupa ülkelerinde, şeftali bahçelerinde dona karşı tedbirler alınır.

Şeftali bahçeleri zengin topraklarda aşılı fidanlarla kurulur. İlk yıllarda terbiye ve şekil budamaları yapılır. Ağaç şeklini almaya başladığı zaman kışın meyve budaması (kuru budama), yazın ise yeşil budama yapılır. Meyveler bir yıllık dalda oluşurlar.

Şeftali "A" vitaminince zengindir. Şeftaliler iki büyük gruba ayrılır; kabuğu havlı olanlar ve kabuğu düz olanlar. Kabuğu düz olanlar daha az makbuldür. Kabuğu havlı olan şeftalilerin eti beyaz, kırmızı veya sarı olur. Bunların çekirdeğe yapışık ve yapışık olmayan çeşitleri vardır. Eti çekirdeğe yapışık olanlara "et şeftalisi" denir. Bunlar pek makbul sayılmaz. Eti çekirdeğe yapışık olmayanlara ise "yarma şeftali" denilir.

Şeftali yaz ve sonbahar aylarında taze olarak yenilen hoş bir meyvedir. Meyve suyu olarak da içilir. Şeftali çiçeği önceleri "hafif müshil" ve "solucan düşürücü" olarak kullanılırdı. Şeftalinin; kompostosu, reçeli, şurubu ve marmelâtı yapılır. Pasta, jöle ve turtalarda garnitür olarak kullanılır.

MEHMED ŞEFİK BEY (hattat)

OSMANLI  hattatı, 1819 yılında İstanbul'da doğdu. Divanı Hümayun'a memur olarak girdi. Ali Vasfi Efendi'den sonra Kazasker Mustafa Efendi'den yazı dersleri aldı. 1835' de "Hacegânlık" rütbesini aldı. 1845' de Hademei Hümayun'a yazı hocası oldu.

Sultan Abdülmecid'in Sakız'da tamir ettirdiği caminin yazıları için bir süre orada kaldı. Özellikle "aklamı sitte" ve "divanî" yazılarda ustalaştı. Zelzeleden zarar gören Bursa Ulucamii'nin duvar yazılarını elden geçirdi. "Celi divani" ile ilginç levhalar yazdı.

Eserleri arasında: İstanbul Üniversitesi'nin kapısı üzerindeki "sülüs" ve "celî" yazıları; 2 Kur'an; 8 delaili hayrat; murakka ve kıtalar vardır. Mehmed Şefik Bey, 1880' de İstanbul'da öldü. 

SÜVEYŞ KANALI

KIZILDENİZ'DE  Süveyş Körfezi'ni, Mısır topraklarından geçerek Doğu Akdeniz'e bağlayan su kanalı. Süveyş şehri, ortaçağda bir ticaret transit merkeziydi.

Osmanlılar Mısır'a hâkim olunca, Padişah 1. Selim Süveyş'te bir deniz üssü kurdu. Şehre kemerlerle su getirildi. Kanalın açılmasından sonra Süveyş, Mısır'ın en büyük şehirlerinden biri oldu.

Süveyş'ten Akdeniz'e sefere elverişli bir su yolu kurmak için ilk denemeler Eskiçağda yapıldı. Firavun Neko zamanında, Milattan önce 600' e doğru; Nil, Timsah gölü ve Kızıldeniz arasında bir kanal açılmaya başlandı. 2. Ptolemaios zamanında, Mö: 3. yy.'da bitirilen bu kanal, sonraki yıllarda dönem dönem kullanıldı. 776' da kullanımı tamamen bırakıldı.

SÜSEN (çiçek)

SÜSEN,  soğanlı veya köksaplı çok yıllık bir bitkidir. Pek çok melez çeşidi süs bitkisi olarak yetiştirilir. Süsenler, basit saplı veya sapları az dallı bitkilerdir. Yaprakları kınlı ve iki sıralıdır. Çiçekleri iri, kokulu ve güzel görünüşlüdür. Ilıman bölgelerde yetişir.

Bazı türleri şunlardır: Büyük sarı çiçekli bataklık süseni; pis kokulu süsen; cüce süsen vb. Eskiden hekimlikte kullanılan süsenin köksapı güzel kokar. Bundan "süsen esansı" elde edilir. Süsen esansı için en uygun tür; "İ. pallida" veya "İ. Floreutina" dır.

Süsen esansı bazı burun damlalarında kullanılır.