UĞURBÖCEĞİ (böcek)

DÜNYANIN  hemen her yerine dağılmış, vücutları yarımküre şeklinde, uzunlukları 8 - 10 milimetre arasında değişen kınkanatlı böcek türü. 

Çok türü olmasına rağmen en fazla bilineni; parlak kırmızı kanatlar üzerinde 7 siyah benek bulunanıdır (coccinella septempunctata). 

2 siyah beneklisi veya sarı kanatlar üzerine 22 siyah beneklisi de vardır. 

Uğur böcekleri, yaprak bitlerini yediklerinden tarım için faydalı sayılırlar. Sevimli böceklerdir. Çocukların ilgisini çeker.

PAOLO Dİ DONO UCCELLO (ressam)

FLORANSALI  ressam, dekoratör ve mozaikçi, 1397 yılında Pratovecchio, Casentino'da doğdu. Önce Ghiberti'nin yanında kuyumcu, San Marco'da mozaikçi olarak çalıştı (1425). Sonra kendini tasarı geometri araştırmalarına verdi ve perspektif ustası oldu.

1443-45  arasında Floransa kilisesi için vitray örnekleri yaptı. Aynı kilise için "John Hawkwood"u at üstünde gösteren bir fresk siparişi aldı. San Miniato'da manastır hayatından sahneler yaptı. Santa Maria Novella'da büyük kompozisyonlar yaptı (1445-50). Bunların en önemlileri; "Tufan", "Yaratılış", "Nuh'un Kurban Vermesi" dir. 

1456 ile 1460 yılları arasında; Sienalılar ile Floransalılar arasındaki mücadeleyi gösteren "San Romano Savaşı" adlı üç pano yaptı. Bu eserler, garip ve şiirsel anlatım, dekoratif ve gerçek dışı bir desenle dikkat çeker. "Hostia'nın Din Dışı Tutulması Mucizesi" konulu 6 panosunda olduğu gibi, "Av"da da çekici ve canlı bir anlatım ustası olduğunu ortaya koydu.

Piero Della Francesca ve Piero del Pollaiolo'yu hatırlatan bazı kadın portreleri de Uccello'ya maledilir. Sanatçının, geometri ve perspektif konularındaki araştırmaları, bezeme ressamları ve gömme süs sanatçıları tarafından geniş ölçüde kullanıldı. Paolo di Dono Uccello, 1475' de Floransa'da öldü. 

Paolo Di Dono Uccello  -  San Romano Savaşı

TUTANKHAMON (prens)

AMARNA ailesinden Mısırlı prens, 18. Sülale firavunu (Mö. 1354' e doğru - 1346' ya doğru).  4. Amenofis'in ikinci kardeşi olduğu sanılır. Amarna'da yaşadı, 10 yaşındayken prenses Ankhsen Amon ile evlendi. 

Ağabeyi firavun Semenkere'nin ölümünden sonra Teb'e giderek karısıyla birlikte hüküm sürdü. Aslında; içişlerini, Ay sarayının yöneticisi, orduları da general Horemheb yönetiyordu. Amon dinine resmen dönüldüğünü doğrulayan ve Teb rahipler sınıfına dinî güçlerini tekrar kazandıran Teb tapınaklarının onarılmasıyla ilgili ferman çıkardı.

1922 yılında lord Carnarvon ve H. Carter'ın buldukları Tutankhamon'un mezarı çok değerli eşyayla doluydu (Kahire müzesinde).

Tutankhamon

JOSEPH MALLORD WİLLİAM TURNER (ressam)

İNGİLİZ  ressam, 1775 yılında Londra'da doğdu. Bir berberin oğluydu. Royal Akademi'nin kurslarını izledi ve Thomas Malton ile suluboya resim çalıştı. Akademi sergisine gönderdiği "Lambeth'de Canterbury Başpiskoposunun Sarayından Bir Görüntü (1790)" adlı tablosuyla meslek hayatına atıldı.

Yolculuğa düşkündü, İngiltere'nin kuzey eyaletlerinde topografya desenleri yaptı. 1799' da Londra Salonu'nda "Nil Savaşı" adlı tablosu ve birkaç "Manzara"sı yer aldı. 3 sene sonra "Kilchurn Şatosundan Görünüş" (İskoçya) adlı eserini sunarak akademi üyesi seçildi.

"Mısır'ın Onuncu Yarası" veya "İlk Doğanların Ölümü" gibi bazı hayâlî resimler yaptı. "Sis İçinde Güneşin Doğuşu (1807)" ve özellikle "Dido Kartaca'yı Kurarken" adlı tablolarında Claude Lorrain'in etkisi büyüktür. 1807' den sonra az rastlanır renk parlaklıklarını şaşılacak bir serbestlikle kullandı. Turner, 1851' de Londra'da öldü.

Başlıca eserleri :  "Apollon İle Python Yılanı", "Bligh Kumları", "Dere Geçidi", "Fort Rock Savaşı (1815)", "Roma'nın Vatikan'dan Görünüşü (1820)", "Baiae Körfezi (1823)", "Köln'den Görünüm (1826)", "Odysseus, Polyphemos'a Meydan Okurken (1829)", "Childe Harold'un Hac Ziyareti (1832)", "Altın Dal (1834)", "Phryne'nin Banyosu", "Aiskhines, Demosthenes'i Suçlarken (1838)", "Cüretkâr Gemisinin Sonu (1839)", "Walhalla, Venedik'ten Manzara (1843)", "Yağmur, Buhar ve Hız (1844)", "Mezarı Ziyaret (1850)".

Joseph Mallord William Turner  -  Sis İçinde Güneşin Doğuşu

COSİMO TURA (ressam)

İTALYAN  ressam, 1424 yılına doğru Ferrara'da doğdu. Padova'ya gitti, Squarcione'nin öğrencisi oldu. Mantegna ve Donatello'nun etkisinde kaldı. 1446' ya doğru Ferrara'ya yerleşti. Ferrara'da, grafik inceliği, renklerinin gerçekdışılığı, vücutların titizlikle işlenmiş motifleri bakımından orijinal bir sanat geliştirdi.

"Azize Magdalena ve Aziz Hiyeronymus ile Meryem", "Aziz Yahya", "Roverella Sunağı", "Tebşir" gibi eserleri, anıtsal kabiliyetini gösterir. Cosimo Tura, 1495' de doğduğu şehirde öldü.

Cosimo Tura  -  Azize Magdalena, Aziz Hiyeronymus ile Meryem

ANDREY NİKOLAYEVİÇ TUPOLEV (mühendis)

RUS  uçak mühendisi, 1888 yılında Pustomazovo'da doğdu. Moskova'da Çarlık Teknik okulunda okudu. 1910' dan sonra aerodinamik konusunda uzmanlaştı. Jukovski ile beraber Merkezî Hidro-aerodinamik enstitüsünü kurdu.

1918' de ilk tek düzlemli uçağını (monoplan) yaptı. O tarihten sonra birçok uçak imal etti. 1933' de yaptığı "Maksim-Gorki (ANT - 20)" çağının en büyük uçağıydı.

Tupolev, 1937' de tutuklandı, idama mahkûm edildi, fakat cezası infaz edilmedi. Hapiste de çalışmalarına devam etti. 1941' de serbest bırakıldı.

Son buluşları arasında; 4 turbojet motorlu bombardıman uçağı "Bear (TU-95)" ve milletlerarası nakliye uçağı TU-114 sayılabilir.

Andrey Nikolayeviç Tupolev, 1972' de (yaş 84) Moskova'da öldü.

BAHR-İ SİYAH MADALYASI (Tuna madalyası)

TUNA  nehri kıyılarının Rus ordusundan temizlenmesi için; 12 mart 1854' de İstanbul'da, 10 mayıs 1854' de Londra'da ve 14 haziran 1854' de Avusturya'da yapılan antlaşmalar dolayısıyla Osmanlı padişahı Abdülmecid tarafından çıkarılan madalya (1854).

72 milimetre çapında olan madalya tunçtan yapılıdır. Ön yüzünde; ortada ve süslü bir çerçeve içinde Abdülmecid Han'ın büstü, üstte "Osmanlı İmparatoru Abdülmecid Han" yazısı vardır. Çevresi süslü bir şekilde bölmelere ayrılmıştır. Bu bölmelerde: "Rıza Ömer", "Napoléon", "Redcliffe", "St. Arnaud Raglan", "Reghid Rebraslı", "Dundas Lamelin", "Baraguey", "Cambridge" yazıları vardır.

Bahr-i Siyah madalyasının arka yüzünde; oturmuş halde kraliçe Victoria, piramit şeklindeki anıt üzerine elindeki kalemle şunları yazmıştır: "1854 Napolyon'un zaferi", "Tuna ve Karadeniz serbest olacaktır". Çevresinde: "Hukuku savunmak için birleşen Fransa ve İngiltere". Victoria'nın ayakları önünde, defne dalı ve yılan vardır. Altta: "Allah onu istiyor (inşallah)" yazılıdır. 

JEAN BAPTİSTE TUBİ (heykeltraş)

İTALYAN  asıllı heykeltraş (Romalı), 1635 yılında Roma'da doğdu. Gobelins yapımevlerinde Le Brun'ün yönetiminde çalıştı. Le Brun ona annesinin mezarını yaptırdı. Sonra Versailles'da vazife aldı. Özellikle Mazarin ve Colbert'in mezarları için, Coysevox'un başlıca yardımcısı oldu.

Versailles için "Apollo'nun Arabası"nı, Dômes koruluğu için "Akis ile Galatea"yı, Flore havuzu için "Lirik Şiir"i ve su bölümünde "Saône" ve "Rhône" ırmaklarını yaptı. İnvalides'de, Turenne'in mezarının ana grubu da Tubi'nin eseridir. Sanatçı, 1700' de Paris'te öldü.

Jean Baptiste Tubi  -  Saône  (Versailles parkı)

CONSTANT TROYON (ressam)

FRANSIZ  ressam, 1810 yılında Sèvres'de doğdu. Müze müdürü Riocreux'den ders gördü. Modelle çalışarak kendini yetiştirdi. Barbizon peyzaj ressamlarıyla dost oldu. 1833' de Salon'da ilk tablosunu sergiledi. Ancak 1841' de tanındı.

Hollanda'ya yaptığı bir gezi sırasında (1847), Paulus Potter'in eserlerini tanıdı ve kır tablolarına hayvan resimleri soktu. Louvre'daki birçok eseri olgunluk yıllarına aittir. Constant Troyon 1865' de Paris'de öldü.

Bazı eserleri: "Yalak", "Touques Vadisi", "Çifte Giden Öküzler", "Irmaktan Geçiş", "Beyaz İnek", "Kırmızı İnek", "Çiftliğe Dönüş".

Constant Troyon  -  Beyaz İnek

JİRİ TRNKA (karton filmci)

ÇEK  desinatörü ve karton film yönetmeni, 1912 yılında Pilzen'de doğdu. Ressamdı, genç yaşta kuklalarla ilgilendi ve 1936' da bir kukla tiyatrosu kurdu. 1945' den sonra sinemaya yöneldi. Prag Karton Film stüdyolarının müdürü oldu.

Eserleri, karton film ve kukla filmlerinden meydana gelir. Trnka, bazen bu iki tekniği birleştirmeyi de denemiştir. Kurduğu okul, karton film yapan ülkeler arasında Çekoslavakya'nın birinci sırayı almasını sağladı.

Başlıca filmleri:  "Çek Yılı", "Atom Kavşakta", "Yaylı Şeytan", "Bülbül ve Çin İmparatoru", "Prens Bayaya", "Sirk", "Eski Çek Efsaneleri", "Aslan Asker Şvayk", "Bir Yaz Gecesi Rüyası", "El".

Filmlerinin şiirli tekniği de ilgi çekicidir. Jiri Trnka, 1969' da Prag'da öldü.

TRİPTİK SANATI

TRİPTİK,  "diptik" in genişlemiş bir şeklidir. Bizans'da fildişi işleyenler ve kuyumcular, tarihî ve özellikle dinî konuları ele alan birkaç kısımlı resimleri, birbirlerine bir cilt gibi bağlayarak, "triptik"ler veya "poliptik"ler meydana getirdiler.

Batı'nın fildişi işçileri, kuyumcuları ve mineciler, Ortaçağ'ın sonuna kadar bu geleneğe bağlı kaldılar. İstenildiği gibi açılıp kapanan ve kolayca taşınan bu triptikler, demirbaş listelerinde genellikle "kapanan tablolar" diye sınıflanırdı. 

14. yy. sonlarında, panolar üzerine resim yapılmaya başlanınca, "diptik" biçiminde, taşıması kolay mihrap arkalıkları yapmak ya da eşit boyda iki kanattan meydana gelen bir mihrap tablosunun, tam ortasından katlayarak menteşelerle birleştirme düşüncesi doğdu.

Bu diptik kanatları üzerine çoğunlukla, kiliseye bağış yapanları dua ederken gösteren portreler yapılırdı. Triptik'lerin dış yüzü, hemen her zaman, dinî sahnelerin veya dinî şahısların, tek renkli kabartma taklidi resimleriyle süslenirdi.

15.  ve  16. yy.' da Hollanda ve Fransa'da bu triptiklerden pek çok yapıldı. Hugo van der Goes'un "İsa'nın Doğumu" triptiği; Nicolas Froment'in "Tutuşmuş Çalılık" triptiği; Moulins katedralinde "Meryem'in Yüceltilmesi" triptiği vd. 

BARTHÉLEMY TREMBLAY (heykeltraş)

FRANSIZ  heykeltraş, 1568 yılında Paris yakınları, Louvres'da doğdu. Başlıca eseri, 4. Henri'nin büstüdür. Tremblay'ın başladığı, kralı ayakta tasvir eden heykeli, damadı G. Gissey bitirdi. Sanatçı, 1629' da Paris'de öldü.

Barthélemy Tremblay  -  4. Henri'nin büstü

HENRİ DE TOULOUSE-LAUTREC (ressam)

FRANSIZ  ressam, 1864 yılında Albi'de doğdu (Henri Marie Raymond de Toulouse-Lautrec-Monfa). Toulouse kontlarının soyundandır. Sağlığı bozuk bir çocuktu, 14  yaşında iki defa düşmesi neticesi sakat ve cüce kaldı.

Bordeaux'lu ressam René Princeteau'nun öğütleriyle, at üstüne incelemelere yöneldi. 1881' de Paris'e gitti. Güzel Sanatlar yüksekokulunda, Bonnat'nın sonra da Cormon'un  atölyelerine girdi. Burada Van Gogh ile tanıştı.

Montmartre'da bir atölyeye yerleşti. Mirliton'a, Aristide Bruant'ın kabaresine ve Moulin Rouge'a sık sık gitti. Moulin Rouge için büyük yankılar uyandıran afişler çizdi. Desen ve resimleriyle bu çevrelerin starlarını ölümsüzleştirdi.

1889' da Bağımsız Sanatçılar Salonu'nda, 1893' de Goupil galerisinde resimlerini sergiledi ve büyük başarı kazandı. Randevu evlerini dolaşarak en önemli kompozisyonlarından biri olan "Salonda"yı yaptı. Sirklerden ve bisiklet yarışlarından da ilham aldı. Belçika, İspanya ve İngiltere'ye birçok seyahat yaptı.

Lautrec, düzensiz yaşamı ve alaycı mizacıyla dikkat çekmiştir. En keskin, en katı gerçekçiliği aşırı bir sadelikle birleştirdi. İlk resimlerinde, Degas'nın Japon taşbasmalarının ve izlenimcilerin etkileri sezilir. Daha sonra hem psikolojik, hem lirik olan çok özel bir anlatımcılığa yönelen sanatçı, dokunaklı portrelerinde, kahvehane, kabare, tiyatro resimlerinde, desene hep ön planda yer verdi. Sanatçı, 1901' de (yaş 37) Gironde, Malrome şatosunda öldü.

Henri de Toulouse-Lautrec  -  Tuvalet 

FRANCESCO TRAİNİ (ressam)

TOSCANA  asıllı ressam, 1321 - 1364 yılları arasında eser verdi. Traini tarafından yapıldığı kesinlikle bilinen eserlerin başında "San Domenico mihrap arkalığı" gelir. Genellikle, Campo Santo di Pisa'nın alegorik freski; "Üç ölü ile üç canlının karşılaşması" Traini'ye maledilir. Bu fresk 14. yy' ın buluş, renk ve çizgi bakımından en kusursuz eserlerindendir (bu eser 1944' de tamamen yok oldu).

Francesco Traini  -  San Domenico'nun
                                 mihrap arkalığı  (detay)

GEOFFROY TORY (tipograf)

FRANSIZ  tipograf, gravürcü ve yazar, 1480 yılında Bourges'da doğdu. Roma'da (1506), Sapienza okulundaki dersleri takip etti. Bologna'da, Beroaldo'dan ders gördü. Paris'e dönüşünde, edebiyat ve felsefe okuttu, sonra Henri Estienne'in yayınevinde musahhih olarak çalıştı.

1516' da İtalya'ya ikinci kez gitti. Paris'te "kitapçılar loncası"na girdi (1530), mürettiplik yaptı. Daha sonra sadece gravürle ilgilendi. Kendi eserleri için çok sayıda marka ve süslü harfler çizdi. Markası, bazı kitapların ciltleri üzerine presle basılmış "kırık çömlek"di.

Notlar ekleyerek yayınladığı eserlerden, eski yazarların tercümelerinden başka, bir çeşit yazı ve tipografi incelemesi olan bir kitabı (Champfleury) vardır (1527). Geoffroy Tory, 1533' e doğru Paris'te öldü.

Geoffroy Tory  -  Markası