9 Kasım 2023 Perşembe

GİORDANO BRUNO (düşünür)

İTALYAN  düşünür ve yazar, 1548 yılında Napoli krallığı, Nola'da doğdu. Soylu bir aileden olduğu için Napoli'nin edebiyat ve felsefe çevreleriyle kolaylıkla ilişki kurdu. 

17  yaşında Napoli'de dominiken manastırına girdi. 13  yıl Tommaso teolojisini inceledi. Ayrıca, bütün modern ve eski filozofları da okudu. Herakleitos ve Demokritos'un etkisinde kaldı. 

1576  yılında Roma'da, mezhep sapkınlığı yüzünden hakkında bir dava açıldı. Fikirlerinde ısrar etti. Cenevre'ye kaçtı. Orada da, Calvin'in serbest düşünceye karşı sert tutumunu beğenmedi. Bir akademi profesörüyle kalem tartışmalarına girişti.

Cenevre'den ayrılmak zorunda kaldı. Önce Toulouse'a, sonra Paris'e gitti.  3. Henri'ye adadığı "De Umbris İdearum (1582)" adlı ilk eserini yayınladı. Bu eser Sorbonne'da bir kürsü teklif edilmesine yol açtı. 

1583' de Londra'ya gitti. Verdiği dersler teoloji bilginlerini kuşkulandırdı. Paris'e dönünce, üniversitedeki Aristoteles'çilerle kalem tartışması yaptı. "Acrotismus Camoeracensis"i yazdı. Almanya'da Luter'ciler tarafından çok iyi karşılandı. 

Wittenberg, Prag, Helmstädt ve Frankfurt'da ders verdi. Latince yazdığı eserleri yayınladı. Fakat Prag'da Calvin'cileri çileden çıkardı (1588). Giovanni Mocenigo'nun davetlisi olarak Venedik'e gitti. Galileo ve Sarpi ile sık sık görüştü.

Dehasını meydana getiren güçlü bilgiyi nasıl elde ettiğine dair sırrı kendisine vermediği gerekçesiyle, Mocenigo tarafından kiliseye teslim edildi. İşkencelere rağmen Bruno, iddia ve düşüncelerinden vazgeçmedi, diri diri yakılarak öldürüldü [yıl:1600 (yaş 52), Roma].

Bruno, panteist yeni Platon'culuktan hareket ederek Aristoteles doktrinini eleştirdikten sonra, Copernicus prensiplerinin uygulanma alanını çok genişletti ve düşüncenin üstün amacı olarak dünya hakkındaki bilgilerin akıl ve deney üzerine temellenmesi fikrini savundu.

Dogma düşmanı diyalektikçi bir düşünürdü. Katolik ve protestanların hoşuna gitmedi. Herder ve Hegel onu modern eleştirici düşüncenin kurucularından biri olarak sayarlar. 

Araştırma iştahıyla dolup taşan eserleri, kiliseye ve çağının düşünce ve âdetlerine karşı yazılmış tartışma veya eleştiri kitaplarıdır. 

Başlıca eserleri :  "Galip Hayvanın Kovuluşu", "Sebep, İlke ve Tek'lik Üstüne", "Sonsuzluk, Evren ve Dünyalar Üstüne".

Bu üç eseriyle birlikte, 1584' de yayınlanan ve içinde bilgiçlere yöneltilmiş ağır eleştiriler bulunan "Küllerin Yemeği" adlı bir diyalogla, "Cesur Öfkeler (1585)" adlı bir kitabı daha vardır.