Zeybekler; işlemeli şalvar, kuşak, üste cepken, başa börk giyer veya fes üzerine çevre sararlar. Silâhlık, tozluk, yemeni veya çizme giyerler.
Zeybeklerin başkanına "efe", yardımcılarına "kızan" denir. Atılgan, yiğit, savaşçı kimseler olan zeybekler, Osmanlı imparatorluğu döneminde ve Kurtuluş savaşı yıllarında birçok savaşlara katılmış, yararlılıklar göstermişlerdir.
Zeybek oyunları; meydanlarda, davul-zurna (şimdilerde gırnata-klarnet) ile, kapalı yerlerde de; cura, bağlama, divan sazı ve dümbelek eşliğinde oynanır.
BAŞLICA ZEYBEK OYUNLARI:
İzmir'de oynanan zeybekler : "Ağır Zeybek", "Arpazlı Zeybeği", "Bengi", "Bergama Zeybeği", "Çakıcı Zeybeği", "Dağlı Zeybeği", "Edremit Zeybeği", "Harmandalı Zeybeği", "Kozak Zeybeği", "Ödemiş Zeybeği", "Somalı Zeybeği", "Yalı Zeybeği", "Yörük Ali Zeybeği", "Yuntdağı Zeybeği", "Soma Zeybeği".
Balıkesir'de oynanan zeybekler : "Pamukçu Bengisi", "Dörtlü Zeybek", "İkili Zeybek", "Güvende Zeybeği".
Muğla'da oynanan zeybekler : "Alıdaverin Zeybeği", "Soğukkuyu Zeybeği", "Kerimoğlu Zeybeği", "Kadoğlu Zeybeği", "Beşkaza Zeybeği".
Aydın'da oynanan zeybekler : "Aydın Zeybeği", "Harmandalı Zeybeği", "Ortaklar Zeybeği", "İki Parmak Zeybeği".
Denizli'de oynanan zeybekler : "Dokuzlu Zeybek", "Bulanık Zeybeği", "Buldan Düz Oyunu", "Kınıklı Zeybeği", "Denizli'nin Horozu", "Seymen Sekmesi Zeybeği", "Tek Parmak Zeybeği", "Alaylar Zeybeği"
Zeybek havaları; "ağır" veya "orta aksak" usülde olur ve ağır çalınır. Aksak, yani yürük olan zeybeklere Ege'de "Kadın Zeybeği" denir ve bu yürüklük, oyunun heybetiyle münasip görülmez. Zeybek temposu, aksak ve oynak usülleri çerçevesinde olmakla beraber raksa mahsustur. İcrada davul-zurna bulunması şarttır.
