TRİSTAN CORBİÈRE (şâir)

FRANSIZ  şâir, (Edouard Joachim Corbière) 1845 yılında Morlaix'de doğdu. Zayıf bünyeli olduğu için öğrenimini sürdüremedi. Ailesinin Roscoff'daki yazlık evine yerleşti.

Ara sıra Paris'e gitti. 1873' de  "LaVie Parisienne"  dergisinde Tristan adıyla birçok şiir ve iki uzun hikâye yayınladı. Aynı yıl şiirlerini  "Sarı Aşklar"  başlığı altında kitap olarak yayınladı, ama hiçbir başarı elde edemedi. 

Kendisini tanıtan,  "Lânetlenmiş Şâirler (1884)"  adlı kitabıyla Verlaine oldu. Tristan Corbière, 1875' de (yaş 30) doğduğu şehirde vefat etti.

JACQUES COPEAU (yazar)

FRANSIZ  yazar, oyuncu ve tiyatro yöneticisi, 1879 yılında Paris'de doğdu. Edebiyatla ilgilendi. "Nouvelle Revue Françoise"  adlı derginin kurucularındandır (1909). Tiyatro tenkitleri yazdı. 1913' de "Vieux-Colombier"  tiyatrosunu kurdu. 

Burada, kendi yöntemlerine göre yetişmiş bir oyuncu topluluğunun desteğiyle, oyunları yeni bir anlayışa göre sahneye koyarak tiyatro tekniğini yenilemeye çalıştı. Sahneye koyduğu eserler arasında en başarılı olanlar şunlardır : 

"Kutsal Araba (Merimée'den)",  "Tenacity Gemisi (Vildrac'tan)",  "Cromedeyre-le-Vieil (J. Romains'den)",  "Saül (A. Gide'den)".  Bunlardan başka;  H. Ghéon ve R. Benjamin'den oyunlar, Shakespeare'den uygulamalar. 

1911' de "Karamazov Kardeşler"i oyunlaştırdı,  "Doğduğumuz Ev" adlı bir oyun yazdı. Bir  14. yy. dinî oyunu olan  "Altın Renkli Ekmek Mucizesi"ni sahneye koydu. Ayrıca, Aziz Francesco üstüne,  "Küçük Yoksul"  adında bir oyun yazdı.

JAMES FENİMORE COOPER (romancı)

AMERİKALI  romancı, 1789 yılında New Jersey, Burlington'da doğdu. Cooperstown'u kuran zengin bir çiftlik sahibinin oğlu. 1806' da Yale kolejinden kovuldu. Sonra  5  yıl deniz kuvvetlerinde çalıştı. 1811' de evlendikten sonra  10  sene kadar çiftçilikle uğraştı. 

"Tedbir (1820)"  adlı romanıyla edebiyat dünyasına girdi. Bu roman, o zamanlar moda olan İngiliz romanının silik bir taklidiydi. "Casus (1821)"  adlı romanıyla parlak bir başarı kazandı. Bu romanında, hoşlandığı temalara rastlanır; kovalamalar, kıyafet değiştirmeler ve melodramvâri çözümler.

Bundan sonra yazdığı ve değerleri birbirinden farklı olan  32  macera romanı arasında;  "Meşin Çorap Hikâyeleri"  dizisini meydana getiren hikâyelerin başlıca şu beşini sayabiliriz :  "Öncüler (1823)",  "Mohikanlar'ın Sonuncusu (1826)",  "Çayır (1827)",  "İzci (1840"  ve  "Geyik Katili (1841)".

GARY COOPER ( film oyuncusu)

AMERİKALI  sinema oyuncusu (Frank J. Cooper), 1901 yılında Montana, Helena'da doğdu. Oyunculuğa, amatör bir komedyenler topluluğunda başladı. Filmlerde figüran rollerine çıktı. Daha sonra dünyanın en ünlü oyuncularından biri oldu. 

Çok uzun boylu, ince bir görünüşü vardı. Önceleri; kovboy veya sporcu jönprömiye rollerinde, daha sonra da karakter rollerinde oynadı.  "Barbara Worth'ün Kazanılması (1926)"  adlı filmle başlayarak, birçok filmde başrol oynadı. Gary Cooper, 1961' de Los Angeles'de vefat etti.

Oynadığı başlıca filmler :  "Silâhlara Veda (1932)",  "Mızraklı Süvari Alayı (1935)",  "Bâkir Delikanlı (1936)",  "Marco Polo'nun Maceraları (1938)",  "Çanlar Kimin İçin Çalıyor (1943)",  "Dr. Wassel'in Hikâyesi (1944)",  "Tam Öğle Vakti (1952)",  "Öğleden Sonra Aşk (1956)". 

JAMES COOK (denizci)

İNGİLİZ  denizci, 1728 yılında Yorkshire, Marton'da doğdu. Bir köylü çocuğuydu. Kömür gemilerinde miço olarak işe başladı. Kraliyet donanmasına kabul edildi. 1759' da Québec'in ele geçirilmesi harekâtına katıldı. 

Savaşın en hareketli günlerinde, St. Lawrence halicinde deniz topografyasını çizdi. 1762' den 1767' ye kadar Newfoundland kıyılarının topografyasını çizmekle görevlendirildi. 1768' de Venüs gezegeninin güneş üzerinden geçişini Tahiti'den gözetlemesi istendi.

Horn burnunu geçti ve 14 nisan 1769' da Tahiti'ye ulaştı. Dönüşte takımadaları keşfetti ve onlara "Sosyete Adaları" adını verdi. 1 eylül 1769' da Tubuai adalarını, sonra Yeni Zelanda'yı buldu. 1770' de Yeni Zelanda kıyılarının kusursuz bir haritasını çizdi. 

Daha sonra Avustralya'nın doğu sahillerini meydana çıkardı ve florasının zenginliğinden ötürü "Botany Bay" diye adlandırdığı koyda ilk defa yerlilere rastladı. 1771' de Torres boğazından ve Batavia üzerinden geçerek İngiltere'ye döndü.

MARİUS CONSTANT (bestekâr)

ROMANYALI  bestekâr, 1925 yılında Bükreş'de doğdu. İlk müzik öğrenimini Romanya'da yaptıktan sonra Paris'e gitti (1945)  ve konservatuara girdi. 

1952' de "Flütçü"  adlı radyofonik balesiyle "İtalia" ödülünü kazandı. 1963' de Ars nova çalgı topluluğunu kurdu. Topluluk, onun yönetimi altında çağdaş müzik üzerine çalıştı. Marius Constant 2004' de Paris'de vefat etti. 

Bazı eserleri  :   "Yüksek Voltaj" (Maurice Béjart için bestelediği piyano konçertosu - 1957),  "Contrepointe" (Roland Petit için bale - 1958),  "Cyrano de Bergerac" (aynı koreograf için bale),  "Orkestra için 24 prelüd (1958)",  "Turner" (senfonik şiir - 1961),  "Maldoror Şarkıları" (erkek dansçı, anlatıcı ve irticalen çalınan 24 çalgı için - 1962),  "Çılgınlığa Övgü" (Roland Petit için bale - 1966),  "Kayıp Cennet" (Rudolf  Nureyev için bale).

HENRİ CONSCİENCE (yazar)

BELÇİKALI  yazar, 1812 yılında Anvers'de doğdu. Flaman dilinde eser verdi. Bir Fransız astsubayı ile Brabant'lı bir kadının oğlu. 1830' dan 1836' ya kadar orduda vazife aldı. 

Önce şarkılarıyla tanındı.  Büyük bir başarı kazanan  "Mucizeler Yılı (1837)"  flaman dilinde yazdığı ilk eserdir. Flamanlar'ın Fransızlar'a karşı savaşını anlatan  "Flandre Aslanı (1838)"  adlı romanı, yeni flaman edebiyatını müjdeler.

Sonra;  "Jacob van Artevelde (1849)",  "Köylüler Savaşı (1853)",  "Batavia (1858)"  gibi tarihî roman ve hikâyeler yazdı. Ününü daha çok; köy tasvirlerine, töreleri dile getirmesine, hikâyelerindeki ahlâk anlayışına ve canlılığa borçludur. Henri Conscience 1883' de Brüksel'de vefat etti.

Bu türde verdiği en önemli eserler :  "Yoksul Soylu Kişi (1851)",  "Köyün Belâlısı (1855)",  "Çocuk Hırsızı Kadın (1870)",  "Kayıp Eldiven (1872)",  "Flandre'daki Toprak Köleleri (1852)".

JOSEPH CONRAD KORZENİOWSKİ (yazar)

POLONYA  asıllı İngiliz roman yazarı. 1857 yılında Ukrayna, Berditchev'de doğdu. 10  yaşında öksüz kaldı 17 yaşında gemici oldu. Marsilya'ya gelerek 4 yıl Fransız ticaret gemilerinde çalıştı (1874-78).

Sonra İngiltere'ye geçti, 1894 yılına kadar (16 yıl) İngiliz ticaret gemilerinde çalıştı. 1886' da İngiliz vatandaşı oldu.  Edebiyat alanında ilk denemesini 1895' de verdi. "Almayer'in Çılgınlığı, Bir Doğu Nehrinin Hikâyesi".  Bu roman, yabancı bir dili ustalıkla kullanan romancının yeteneğini gösterir. 

Bu ilk başarı, edebiyat alanında çalışmasına yol açtı. Denizlerde, uzak ülkelerde geçen serüvenleri anlatan romanlarının değeri, yalnız tasvirlerindeki renklilik ve canlılıkta değil, canlı ve cansız tabiatın sembolik yönlerini bulup çıkarmadaki ustalığındadır. J. Conrad Korzeniowski, 1924' de Kent, Bishopsbourne'da (İngiltere) vefat etti.

Başlıca eserleri  :   "Adaların Bir Paryası (1896)",  "Narkissos Gemisindeki Zenci (1897)",  "Lord Jim (1900)",  "Tayfun (1903)",  "Nostromo (1904)",  "Denizin Aynası (1906)",  "Batılı Gözü Altında (1911)",  "Zafer, Bir Ada Hikâyesi (1915)",  "Korsan (1923)".

WİLLİAM CONGREVE (yazar)

İNGİLİZ  komedi yazarı, 1670 yılında Leeds yakınında, Bardsey'de doğdu. Oyun yazarlığına; 1690' da yazdığı ve  1693' de sahneye konan  "Yaşlı Bekâr"  ile başladı. Bu oyun büyük başarı sağladı.

Bunu, Tartuffe'den esinlenerek yazdığı  "İki Yüzlünün Biri (1694)"  ve  "Aşk İçin Aşk (1695)"  izledi. İki büyük şaheserinden biri,  bir kahramanlık dramı olan  "Yas Tutan Gelin (1697)",  diğeri  "Dünyanın Gidişi (1700)"  adlı komedisidir.

İlgi çekici konuları canlı bir üslûpla işlediyse de karakterleri yapmacıklıdır. Söyleyiş tarzındaki lâubalilikten ve hafif meşrep imalardan dolayı  Jeremy Collier;  "İngiliz Sahnesinde Ahlâksızlık ve Dine Saygısızlık Üzerine Kısa Bir Deneme (1698)"  adlı kitabında  Congreve'in oyunlarını, bir önceki devrin sert baskılarına karşı değişim çağının tepkisi olarak gösterir.  William Congreve 1729' da (yaş 59) Londra'da vefat etti.

MARQUİS DE CONDORCET (matematikçi, filozof)

FRANSIZ  filozof, matematikçi ve siyaset adamı (Marie Jean Antoine Nicolas de Caritat). 1743 yılında Ribemont'da doğdu. Henüz 16 yaşındayken; d'Alembert, Clairault ve Fontaine'in huzurunda, bir matematik analiz tezinin savunmasını yaptı. 

"İntegral Hesap Üzerine Bir Deneme (1765)" adlı bir eser ve "Üç Cisim Problemi (1767)" başlıklı bir muhtıra yayınladı. Çalışmaları dolayısıyle, Bilimler Akademisi'ne alındı (1769).  1666 ile 1699 yılları arasında vefat etmiş akademisyenlere dair övgüler (Les Eloges) yazdıktan sonra, Bilimler akademisinin daimî sekreteri oldu.

D'Alembert, Voltaire ve özellikle, Turgot ile ilişkiler kurdu ve önemli yazışmalar yaptı. Turgot aracılığıyla para işleri genel müfettişi tayin edildi. "Ansiklopedi"nin çalışmalarına katıldı, ayrıca iktisatla ilgili yazılar yayınladı.

1782' de Fransız akademisine girdi. Voltaire'in  "Bütün Eserler" ini yayınladı ve haşiyelerini düzenledi. İnsan haklarının tanımlanması üzerinde de önemle durdu.  1789' da 18. yy düşünürlerinin vârisi ve "felsefî parti" nin başı diye tanınıyordu.

ÉTİENNE BONNOT DE CONDİLLAC (filozof)

FRANSIZ  filozof, 1715 yılında Grenoble'da doğdu. Birçok parlamenter yetiştirmiş bir aileden geliyordu. Kiliseye intisap etmek üzere eğitildi. Paris'e gittiğinde, Diderot, Jean-Jacques Rousseau, Fontenelle ve Duclos ile ilişkiler kurdu.

1758 yılında 15. Louis, çocuğu Ferdinand'a öğretmenlik yapması için onu Parma'ya (İtalya) gönderdi. 1767' de Fransa'ya döndü. Ertesi yıl Fransız akademisine seçildi. Bundan sonra köye çekilerek vefatına kadar orada yaşadı.

En önemli iki felsefî eseri şunlardır :  "İnsanî Bilgilerin Kaynağı Üzerine Deneme (1766)",  "Duyumlar Üzerine İnceleme (1754)".  Locke'un doktrinini izler, ona göre; bilginin iki kaynağı vardır; bunlar duyum ve düşünmedir. "Ben" ise, şimdi var olan duyumlar ile hafızanın hatırlattığı duyumların toplamından ibarettir. Duyumlarımız, eşyanın ancak işaretleridir ve dış gerçek aslında bilinemezdir.

IVY COMPTON-BURNETT (yazar)

İNGİLİZ  kadın yazar, 1892 yılında Londra'da doğdu. Eserlerinde, "Edward" devrinin yüksek burjuvazisini anlatır. Açık ve güçlü bir üslûpla ele alınan bu eserler, günümüz İngiliz romanını geniş ölçüde etkiledi.

Bazı eserleri :  "Din Efendileri ve Dünya Efendileri (1925)",  "Ana-Baba ve Çocuklar (1941)",  "Uşaklar ve Hizmetçi Kadınlar (1947)",  "Gece ve Gündüz (1951)",  "Bugün ve Dün (1953)",  "Mighty'ler ve Düşüşleri (1961)".

Ivy Compton-Burnett, 1969' da Londra'da vefat etti. 

AUGUSTE COMTE (filozof)

FRANSIZ  filozof, 1798 yılında Montpellier'de doğdu. 16 yaşındayken girdiği Ecole Polytechnique'i bitirdikten sonra matematik öğretmenliği yaptı. 

1817' de Saint-Simon'un çömezi oldu. 7 yıl sonra onunla bozuştu.  1826' da düşüncelerini, "pozitivizm" adı altında şahsî bir doktrin haline getirmeye başladı. İlk derslerinden sonra, geçici bir zihin bozukluğu yaşadı, ancak 2 yıl sonra çalışmalarına ve derslerine yeniden başlayabildi.

1831-48 yılları arası Paris belediyelerinden birinde ücretsiz astronomi dersleri verdi. Sonra karısından ayrılan ve yerinden de olan Comte, 1848' den vefatına kadar arkadaşlarının yardımıyla yaşadı. Gittikçe artan geçimsizliği yüzünden arkadaşları birer birer ayrıldı, yalnız kaldı.  Auguste Comte, 1857' de Paris'de vefat etti.

"Pozitif Felsefe Dersleri"nin ilk 6 cildini 1830-42  yılları arası yayınladı. "Mutlak olarak tek bir ilke vardır, o da, mutlak olan hiç bir şeyin var olmadığıdır" dedi.

WİLLİAM JOHN COLTRANE (müzisyen)

AMERİKALI  zenci saksafoncu, 1926 yılında Kuzey Carolina, Hamlet'de doğdu.  Profesyonel caz çalışmalarına "Rythm and Blues" topluluğunda (Eddie Vinson) başladı. 

1949' da "Dizzie Gillespie" topluluğuna girdi.  1952' de Earl Bastic, sonra da Johnny Hodges ile çalıştı. 1955' de Red Garland, Paul Chambers ve Philly Joe Jones ile beraber "Miles Davis" topluluğuna katıldı. 

1957' de "Thelonius Monk" dörtlüsü üyesi olarak  Five Spot Café'de çaldı. Sonra yine "Miles Davis" topluluğuna geçti.  1960' da kendi topluluğunu kurdu. 

Avrupa'ya gitti, 1965  Antibes festivaline katıldı. 1966' da dörtlüsünün kadrosunda değişiklik yaptı. Raşid Ali  ve  Alice Mc Leod ile anlaştı.

CAMİLLA COLLETT (yazar)

NORVEÇLİ  kadın yazar, 1813 yılında Kristiansand'de doğdu. Şâir Wergeland'ın kızkardeşi. Roman ve yazılarında 'kadın hakları' davasını savundu.

En tanınmış romanı  "Müdürün Kızları (1855)"  Norveç'de psikolojik romanların ilki oldu ve sosyal meselelerle ilgili edebî tartışmalar bakımından büyük önem kazandı. 

1877' de yayınladığı  "Dilsiz Kadınlar Kampında" adlı eserinde, feminizm meselelerini tartışmalara yol açacak biçimde ele aldı. İbsen bile onun tenkitlerine hedef oldu ve sonunda dramlarında yarattığı kadın tiplerini değiştirdi.  Camilla Collett, 1895' de Oslo'da vefat etti.

SİDONİE-GABRİELLE COLETTE (edebiyatçı)

FRANSIZ  kadın edebiyatçı, 1873 yılında Yonne, Saint-Sauveur-en-Puisaye'de doğdu. Çocukluk yıllarını şehir dışında geçirdi ve bütün hayatı boyunca kır sevgisini sürdürdü. 

1893' de yazar Henri Gauthier-Villars ile evlendi, ilk kitaplarını kocasının adıyla yayınladı. Bu kitaplar çok kısa sürede ün sağlayan  "Claudine" dizisini meydana getirdi (1900-03).

1906' da eşinden ayrıldı ve oyunculuğa başladı. Edebiyatla ilişkisini sürdürdü :  "Hissî İnziva ('Uzaktan' adıyla türkçeye çevrildi)",  "Asma Sürgüleri (1908)",  "Mâsum Yosma (1909)",  "Âvâre Kadın (1910)"ı yazdı. Son kitapta kendi hayatını dile getirir. Ayrıca, "Müzikhollerin İçyüzü (1913)" adlı otobiyografik denemesi vardır. 

İkinci defa evlendi. 1. Dünya savaşı sırasına gazeteci oldu, ama edebiyat çalışmalarını sürdürdü :   "Köstek (1913)",  "Mitsou veya Genç Kızların Aklı Nasıl Başlarına Gelir (1919)",   "Cicim (1920)",  "Claudine'in Evi (1922)",  "Yeşeren Buğdaylar (1923)",  "Cicim'in Sonu (1926)",  "Günün Doğuşu (1928)",  "İkinci Kadın (1929)",  "Sido (1930)" adlı romanları yazdı.

SAMUEL TAYLOR COLERİDGE (şâir)

İNGİLİZ  şâir, eleştirmen ve filozof, 1772 yılında Devonshire, Ottery Saint Mary'de doğdu. Bir papazın oğluydu, küçük yaşta öksüz kaldı. Londra'da Charles Lamb ile tanıştığı Christ's Hospital'da öğrenimine başladı ve Cambridge'de,  Jesus College'de devam etti (1791).

Fransız ihtilâlini büyük hayranlıkla karşıladı. 1794' de süvari olmak için Cambridge'den ayrıldı, çok geçmeden bu işten vazgeçti. Oxford üniversitesi giriş imtihanını kazandı. Orada Robert Southey ile buluştu. İki genç, iki kızkardeş ile evlendi.

Bacanağı ile beraber "Robespierre'in Düşüşü (1794)" adlı bir dram yazdılar. Sonra Somerset, Coleridge Nether Stowey'e yerleşti. Burada hayran olduğu şâir William Wordsworth ile komşu oldu. Şiirlerini,  "Çeşitli Konular Üzerine Şiirler" adıyla Bristol'de 1796' da yayınladı. 

1797' de yazdığı "Christabel" ve "Kubilay Han" yarım kaldı, ancak 1816' da basıldı.  Wordsworth ile komşuluğu giderek verimli olmaya başladı. İki şâir, şiirde yapmayı tasarladıkları yeniliği kesinlikle belirlediler. Bu işbirliğinden "İngiliz romantizmi" doğdu. "Lirik Baladlar (1798)"ı beraber yayınladılar. Şaheseri ise "Yaşlı Denizcinin Şiiri" idi.