10 Ekim 2016 Pazartesi

İSTANBUL'DA MISIR DİKİLİTAŞI

MİLATTAN önce 1500 yılına doğru Mısır'da (Heliopolis), 18 inci sülâle firavunlarından 3 üncü Tutmesis'in zaferlerini tasvir etmek üzere Karnak Tapınağı'nın önüne dikilen iki dikilitaştan biriydi.  Sütûnun Mısır'dan getirilmesi, Roma İmparatoru  Julianus Apostata zamanına (361-363) rastlar.

Taş, İstanbul - Sultanahmet'teki yerine imparator Theodosius'un emriyle İstanbul valisi Proklus tarafından 390 yılında diktirildi. Pembe granitten yapılı taş, yukarı doğru daralan kare prizma biçimindedir. Tepesini de küçük bir piramit teşkil eder. Bugünkü yüksekliği 18,74 metredir; 7 metresi kırılmıştır. Üzerinde Mısır hiyeroglifleriyle yazılar vardır. Yazıtın eksik kısmı, Karnak'ta bulunan benzerinin yardımıyla tamamlanmıştır.

KAİDE ÜZERİNDEKİ BİZANS TASVİRLERİ

Dikilitaşın mermer kaidesi üzerinde imparator ve ailesiyle ilgili kabartmalar, saraya ve hipodroma ait sahneler, çeşitli oyunlar tasvir edilmiştir. Üç yöndeki kabartmalar Theodosius'a aittir. Bugünkü duruma göre batı yüzünde, Theodosius, yanında karısı ve çocuklarıyla tahtta oturmakta ve hediyeler kabul etmektedir. Güney yüzünde, Theodosius, karısı ve iki oğluyla beraber araba yarışlarını seyrederken gösterilmiştir.

Taşın doğu yüzünde, imparator yarışçılara ödül vermek üzere elinde bir çelenk tutmakta ve mızıkacılar da çalgılarını çalmaktalar. Kuzey yüzünde ise, imparatorluk locasında oturan Arcadius ve karısı gösterilmiştir. Kaidedeki latince ve yunanca yazıtlar, dikilitaşın 32 günde dikildiğini belirtmektedir. Latince yazıtta, Proklus'un adı kazınıp yeniden yazılmıştır. Sütun, kaide üzerindeki tunçtan dört ayak üzerinde durmaktadır.

DİKİLİTAŞ ÜZERİNDEKİ MISIR RESİM YAZITININ TERCÜMESİ

Güney yüzünde: "Boğa gibi kuvvetli, gökteki Ra gibi hâkimiyeti sonsuz, iki ülkenin taçlarının sahibi, Teb'li Horus, debdebesi şanlı, altın Horus; Yukarı ve Aşağı Mısır kralı, Tanrı Ra tarafından seçilmiş Men-Heper-Ra (3. Tutmesis'in ünvanı). Ra gibi ebedi hayata kavuşsun diye, her iki ülkenin taçlarının sahibi olan babası Amon-Ra için anıt olarak kırmızı granitten ve uçları elektrumdan dikilitaşlar diktirdi"

Batı yüzünde: "Yukarı Mısır'ın tacına sahip Horus. Ra'nın sevgilisi, Yukarı ve Aşağı Mısır kralı, her iki tacın sahibi; tanrıça Maat'tan taç giyen, her iki ülkenin sevgilisi, Ra'nın ta kendisi olan Men-Heper-Ra. İki ülkeyi de itaat altına alan zafer sahibi. O, sınırlarını dünyanın boynuzuna doğru en uç yeri olan Naharina'ya (Mezopotamya) kadar uzattı..." (alt tarafı kırık)

Doğu yüzünde: "Horus, gerçeğin içinde doğan kuvvetli boğa; Yukarı ve Aşağı Mısır kralı Ra tarafından yaratılan Men-Heper-Ra. Ordusunun başında zaferle Naharina'ya kadar gitti, orada büyük bir katliam yaptı..." (alt tarafı kırık)

Kuzey yüzünde: "Horus, boğa gibi kuvvetli, Ra'nın sevgilisi, Yukarı ve Aşağı Mısır kralı Men-Heper-Ra. Ra tarafından büyütüldü. Tanrı Atum onu tanrı arası Neit'in kollarında, kral olmak üzere yetiştirdi. O bütün ülkeleri ele geçirdi. Uzun ömürlü oldu. Muhteşem bayramlar düzenledi..." (alt tarafı kırık)