MAKSİVİZYON: RAFFAELLO SANTİ (ressam)

8 Nisan 2019 Pazartesi

RAFFAELLO SANTİ (ressam)

İTALYAN ressam ve mimar, 1483 yılında Urbino'da doğdu. İlk resim derslerini babası Giovanni Santi'den aldı. Babası ölünce (1494), o sıralar Fr. Francia ile beraber çalışan Timoteo Viti'nin atölyesine girdi. Daha sonra, 1499' a kadar Perugia'da, İl Perugino'nun atölyesinde çalıştı. İl Perugino'nun hocalığı, Raffaello'nun gelişiminde başlıca etkili oldu.

Genç yaşına rağmen Raffaello, çıraktan çok bir usta olarak kabul ediliyor, önemli iş teklifleri alıyordu. 1500' de Pian di Meleto ile beraber bir kilisenin mihrap arkalığını yaptı. Raffaello'nun ilk dönemi hakkında en iyi fikir verebilecek eserleri; "Şövalye'nin rüyası" ile "Üç güzeller"dir. Her ikisinde de sarı tonlar, sade, dengeli bir düzenleme ve geniş manzaralar hâkimdir.

Vatikan müzesindeki "Taç giyme" tablosunda kompozisyon üzerinde titizlikle çalışarak, renklere ışıklı bir yoğunluk ve ustasında olmayan bir canlılık getirerek İl Perugino'nun tekniğini aşar. "Kutsal bakire'nin evlenmesi"nde ise mekânın, kompozisyon ritmi ve renk parlaklığıyla birleşmesi, İl Perugino'da rastlanılmayan özelliktir. Raffaello bu büyük ve ünlü tablosunu yaptığında 20 yaşındaydı.

Hemen sonra Floransa'ya gitti (1504-08). Bir yandan sanatını olgunlaştırıyor, diğer yandan da Floransa resim sanatının getirdiği yenilik ve heyecan dolu havayı tadıyor, Leonardo da Vinci'nin renk tekniğini inceliyordu. Michelangelo da, dramatik üslûbu, yapıcı kuvveti, anlatım ve hareket kabiliyeti, eskiçağı canlandırma gücüyle Raffaello'yu büyüledi.

Bu etkiler, özellikle "Çarmıhtan indiriliş"te açıkça görülür. Floransa'da Raffaello'nun en yakın dostu sanatçı rahip Bartolomeo idi. Raffaello, dinî temanın en tipik örneklerini vererek yüzyıllar boyunca, gerek sanat gerek din yönünden kendini ideal olarak kabul ettirdi. Eserlerinde sakin ve düşünceli bir hal, ilgi çekici detaylar ve yuvarlak biçimlerin huzuru hâkimdir.

Raffaello, 1511' de Roma'ya gitti, papa'nın Vatikan'daki yeni dairelerine fresk yapmakla vazifelendirildi. Böylece Andrea Mantegna ile Piero della Francesca'nın eserlerinin bulunduğu daha eski bölümler yıkılıyordu. Raffaello, 1511' de tamamladığı imza odasının süslemeleriyle işe başladı: "Kutsal tartışma", "Parnassos","Atina okulu", "Üç erdem" ve tavandaki, bilim ve sanatları konu alan alegorik figürler. Geniş kompozisyonlu bu fresklerde Michelangelo'nun huzursuz ve acı çeken insanlarına karşıt, sakin ve rahat figürler yaptı.

Raffaello, Agostino Chigi tarafından, Farnesina sarayına "Galatea" efsanesini canlandıran freskler yapmayla görevlendirildi. Rengi ön plana alan mimarî tarzdaki süslemelerinde ışık ve gölgelere geniş yer verdi (özellikle Aziz Petrus'un kurtuluşu sahnesinde, ışığın 3 kaynaktan gelmesi).

Raffaello, 10. Leo'nun papalığı sırasında da yorulmak bilmeden çalıştı. 1514-17 arasında, yardımcılarının geniş ölçüde müdahaleleriyle "Borgo Yangını" süslemesini yaptı. Raffaello yoğun bir dramatik tesir oluşturma çabasındaydı. Michelangelo ile rekabet edercesine heykelsi figürler üzerine çalışması, perspektifleri karmaşıklığa götürmesi bugün "manierismo" denilen tarzın bilincinde olduğunu gösterir. 1517' de Farnesina sarayının bir salonunda "Psykhe" efsanesini canlandırdı.

1518, Raffaello sanatının son dönemidir. Öğrencileriyle beraber Vatikan lojmanlarının süslemelerine başladı. 1519' da bitirdiği bu süslemelerde "grotesk"lerin arkeolojik motiflerini yeniden yaşattı. 1518' de 10. Leo'yu, Ludovico de Medici arasında gösteren portresi belki de son döneminin en iyi eseridir.

Son zamanında, ritmlerindeki zerafet kayboldu, figür kitleleri yoğunlaştı, ışık-gölge oyunları ağırlaştı ve hareketler donuklaştı. Raffaello, mimarî eserler de verdi. 1514' de San Pietro'nun mimarlığına getirildi. Loggia galerisini tamamladı, Esquilino mağaralarında bulunan figürler ve Tekvin'i anlatan küçük panolarla burayı süsledi. Raffaello'nun ölçülü bir zerafete ve sağlam bir dengeye dayanan dehası, bütün sanat dallarını yüzyıllardan beri etkilemektedir. Raffaello Santi, 1520' de (yaş 37) Roma'da öldü.