24 Mayıs 2017 Çarşamba

GÖMMECİLİK SANATI

FARKLI desenler meydana getiren ve ince yaprak veya kaplamalarla bir marangoz işinin üzerine uygulanmış çeşitli renkteki metal veya diğer malzemelerin katma olarak kullanıldığı tahta işleme sanatına "gömmecilik" denir.

Kakmacılıktan farklı olan gerçek mânâdaki gömmecilik ancak Ortaçağda görüldü. Başlangıçta, siyah-beyazın sırayla kullanıldığı bu sanat dalında, İtalya uzun müddet tek olarak kaldı. Başlıca merkez ise Venedik idi. 15. yy' da İtalyan Giovanni da Verona, ahşap malzemeyi asit ve yağla işleyerek ilk defa açık renkler elde etti.

16. - 17. yy' larda Almanlar ve Flamanlar, İtalyanlarla aynı değerde sanat eserleri yaptılar. 13. Louis üslûbu mobilyalar oldukça değerli gömmelerle süslüdür. Balık pulu şeklindeki süslemelerle, bakır ve kalayı bağdaştıran Boulle ile gömmecilik yerini vernik ve lakeye bıraktı. 19 ve 20. yy' larda, bazı yeniden canlandırma eğilimlerine rağmen, bu meslek artık hiçbir uygulama alanı bulamamaktadır.

UYGULANIŞI

Gömmeci, uzun ve ince süsleri yerleştirebilmek için kaplama kalınlığı içine, kesici uçlu bir miyangirle yiv açar. Kıl testereyle kesilen süsler hazır olduğu ve yivler çizildiği zaman, süs, güçlü bir tutkalla sıvanan yivlerin içine hafif bir baskıyla yerleştirilir.

Mozaik gömmecilikte, bazıları koyu, bazıları ise soluk renkte olan kare çubuklardan faydalanılır. Gölgeleri meydana getiren koyu çubuklar pelesenk, abanoz, akaju ve koyu cevizden; parlak kısımları oluşturan soluk renkli çubuklar ise, akağaç, çoban püskülü, ıhlamur veya kerestesi açık renkli diğer ağaçlardan yapılır. Çubuklar bir bütün olarak yapıştırılır ve kuruduktan sonra kesilir.

Ucuz mobilyalar için desenli kâğıttan yapılan gömmeler kullanılır. Bunlarda alt tabakayı meydana getiren ahşap kısım önce pomza taşı veya yağla parlatılır. Sonra üzerine kuvvetli bir kola tabakası sürülüp, desenli kâğıt konularak tamamen yapışıncaya kadar ütülenir. Yuvarlak bir camla parlatılır ve verniklenir.

Sanatkârca yapılan gömmecilik işlemleri, kakma yapılacak çatmanın hazırlanması ve kakmaların tespiti işlemlerinden meydana gelir. Renklerin her biri, desenin bütün hatları için delinmiş kaplama yaprakları üzerinde elde edilir. Delinmiş modeller, bir kâğıt yaprak üzerine yapıştırılır; kâğıt üzerinde yeniden meydana gelen çizgiler Yuda bitümüne batırılmış bir tapa yardımıyla tamponlanır.

Kâğıt yapraklarıyla aynı renkteki plâka yaprakları üst üste yığılır; süsler, yuvarlaklar, daire yayları, kırık hatlar, süsleme motifleri kesilir. Sonra kakma yapılacak çatmanın önceden zencefre veya kantaşıyla işaretlenmiş boşluklarına, her bölüm üzerine kesilmiş çeşitli kaplama parçaları konulur. Kesilen parçalar tutkallanarak hafif bir baskı altında her bölümün üzerine yapıştırılır.