ERMENİSTAN 'millet-i sadıka'

ERMENİSTAN 3 milyon nüfusa sahiptir. Halkın çoğunluğu Ermeni Apostolik Kilisesi'ne bağlı Hristiyandır. Milâttan önce 6. yy' da Doğu Anadolu'da Urartu Krallığı topraklarına yerleştiler. Ermenistan, Asurlular'ın ve Persler'in idaresine girdi. Daha sonra "Ahemeniler" adıyla Persler'in eyaleti oldular.

Bölge daha sonra Medler'in eline geçti. Bu dönemde Ermeni Krallar tahtlarını korudular, fakat daha sonra Büyük İskender'e ve Selefkîler'e boyun eğmek zorunda kaldılar. Selefkîler Roma'ya yenilince, mö 95' de tahta çıkan II. Dikran, Ermeni topraklarını
birleştirerek güçlü bir devlet kurdu. Genişleyen Ermeniler, topraklar üzerinde denetim sağlayamayınca,  mö 66' da topraklarının bir kısmını Roma'ya terketmek zorunda kaldı. Hristiyanlık Roma'da yayılmaya başlayınca Ermeni Kralı III. Tiridates Hristiyanlığı resmi din ilân etti.

Sevan Gölü kıyısında  9. yy ' a ait kilise

Ermeni toprakları 390 yılı civarında ikiye bölündü; batısı Bizans'ın, doğusu İran'ın denetimine girdi. Bizans, Ermeni toprakları üzerindeki denetimini artırınca Ermeniler 451' de Kalkedon (Kadıköy) Konsülü'nün kararlarına itiraz ettiler ve sonunda Ortodoks Kilisesi'nden koparak bağımsız bir kilise kurdular.

653 yılında Arap egemenliğine giren Ermeniler, Anadolu'nun orta ve güney kesimlerine yayıldılar. 11. yy' da Selçuklu akınlarının giderek yayılması ve Bizans'ın Malazgirt Savaşında (1071) Selçuklular'a yenilmesinden sonra Ermeni topraklarının büyük bölümü Türkler'in eline geçti. Osmanlı-Rus Savaşlarında (1828-29), (1877-78) eski Ermeni topraklarının bir kısmı Rusya'ya geçti.

Bu yıllardan itibaren Ermeniler çeşitli siyasi örgütler kurarak Osmanlı'ya  karşı eylemler ve suikastler yapmaya başladılar. Böyle olunca, 1. Dünya Savaşı sırasında Anadolu'da yaşayan Ermeniler'in büyük kısmı göçe zorlandı, karşılıklı çatışmalar ve ölümler yaşandı.

Küçük Ermenistan'da ticaret - Marco Polo seyahatnamesinden

1918' de bağımsız Ermenistan Cumhuriyeti ilân edildi. Sadece 2 yıl süren bağımsızlık döneminden sonra 1920' de Ermeniler, Taşnaklarla komünistlerin idaresine girdiler ve ülkede Sovyet yönetimi kuruldu.

SSCB' nin dağılmasıyla Ermeniler 1991'de bağımsızlıklarını ilân ettiler. Daha sonra dağılan eski Sovyet cumhuriyetlerinin oluşturduğu Bağımsız Devletler Topluluğu'na katıldılar. Ermenistan 1988' de Karabağ'ı işgâl ederek Azerbaycan'la arasını bozdu. Türkiye, iki ülkenin arasını düzeltmek için çaba sarfetmeye devam etmektedir..

Ermeniler, Osmanlı memleketlerinde sakin, işinde-gücünde, çalışkan insanlar olarak yaşadılar. Her türlü sanayi ve ticaret işleriyle ilgilendiler, el sanatlarını geliştirdiler, gümüşçülük-kuyumculuk yaptılar. Devlet kademelerinde yöneticilik yaptılar. Osmanlı Devleti'nin inşaat işlerinin; işçilikten, ustalık ve mimarlığına kadar her kademesinde çalıştılar. Klâsik Türk Müziğinde kıymetli bestekârlar yetiştirdiler. Edebiyat ve güzel sanatlarda eserler verdiler.

Osmanlı, Ermeniler'in sadakat ve bağlılığından asla şüphe duymadı. Hattâ kendilerine "Millet-i Sadıka" (sadakatli millet) unvanı verildi. Maalesef Çarlık Rusyası 19. yy başlarından itibaren Ermenileri kışkırtmaya ve Osmanlı Devleti aleyhine ayaklandırmaya çalıştı. Birinci Dünya Savaşı'nın Osmanlı'nın aleyhine gelişme göstermesi de Ermenilerde "ayrılık" rüzgârlarının daha sert esmesine yol açtı. Osmanlı'nın tüm çabaları neticesiz kaldı ve sonunda altı yüz yıllık 'sadık millet' Osmanlı'ya "elveda" diyerek ayrıldı.