CANLIDA MÜTASYONLA UYUM

Aynı bitkide, mütasyonla
oluşan farklı yaprak şekilleri

MÜTASYON, canlının genetik yapısında olan değişimlerdir. Bunlar nadiren, ani ve kendiliğinden olur. Doğal olan bu mütasyonlar; genetiğin evrimi ve yeni türlerin çıkışı bakımından temel etkendir. Mütasyon sürekli bir değişme değildir. Aniden ortaya çıkar çıkmaz yapıda bir değişikliğe yol açar ve kalıtsal olarak bünyede yerleşir. Oluşan bu son değişiklik nesilden nesile aktarılır.

Bitki ve hayvan türlerinde mütasyon daha sık olur. Canlının deri renginden kemik yapısına, göz rengine kadar tüm anatomisinde mütasyon mümkündür. Meselâ; soğuk iklimlerde avlanmaya çalışan kahverengi ayının post rengi böyle bir mutasyon neticesi beyaza dönmüştür. İklim iyice soğuyarak deniz buzla kaplanmadan önce foklarla beslenebilen kahverengi ayı, çevre buz beyazı rengini alınca
avlanması güçleşti. Fok, ayının hareketini uzaktan farkettiğinde suya

kaçmakta ve ayı aç kalmaktadır. Bu noktada ani bir mütasyonla bazı yavrular beyaz doğar ve ilerleyen yıllarda sayıları artar. Foklar, beyaz postlu ayıların gelişini farkedemez ve daha kolay yem olurlar. Böylece; ayı, tabii bir mütasyon neticesinde aç kalmaktan kurtularak soyunu sürdürür.

Mütasyon kendiliğinden doğal olduğu gibi; fiziksel-kimyasal dış etkilerle de olabilir. Meselâ; X (röntgen) ışınları, ultraviyole ışınlar, kozmik ışınlar, benzen bileşikleri, formaldehit, metan vs gibi çeşitli kimyasal maddeler de mütasyona yol açabilir. Mütasyonlar genellikle kararlı ve sabittir, fakat bazı hallerde kararsız olup tekrar eski haline dönebilir.

Asyalılar'da ve Türkiye'de, içilen sütü sindiren laktaz enzimi, çocuk iki-beş yaşlarına gelince azalmakta ve kaybolmaktadır. Bu durum sindirim şikâyetlerine sebep olur. Avrupa kökenli olan yetişkinlerde ise laktaz salgılama devam eder; bunlar hiç bir hazım şikâyeti olmaksızın süt içebilirler. Laktazın devamlılığı; Kuzey Avrupa'da sığırı evcilleştirme tarihiyle bağdaşır. Yaklaşık on bin yıl önce Kuzey Avrupa neslinde meydana gelen mütasyon, laktazın devamını sağladı. Taze sütü sindirebilen kişi ek bir enerji elde eder. Sütten azami istifade edebilme amacıyla; laktaz enziminin devamı yönünde olan güçlü bir baskı, gen yapısında doğal bir mütasyona yol açtı.