FUZULİ (1494 - 1555)
Bağdatlı'dır. Babası Bağdat'ın kasabalarından olan Hille Müftüsü Süleyman'dır. Asıl adı Mehmet olduğu halde "Fuzuli" takma adıyla şiirler yazmıştır. Kuvvetli bir eğitim görerek yetişmiştir. Şeriatçıların kuru inançları yerine, gönülden bir Tanrı sevgisini tercih etmiştir. Bütün hayatı fakirlik içinde geçen Fuzuli, dünya nimetlerine kıymet vermeyenlerdendir. Ömrü boyunca Irak'tan dışarı çıkmamıştır.
Kanuni orduları Bağdat'ı alınca, Fuzuli'ye de vakıf ziyadesinden dokuz akçelik bir emekli maaşı bağlanmıştı, ama şair bu parayı hiçbir zaman alamadığı için Bağdat Komutanı'na bugün "Şikâyetnâme" adıyla bilinen çok güzel bir hiciv eser yazmıştır.
Fuzuli'nin birkaç divanı, birkaç mesnevisi vardır. Bunlar içinde Azeri lehçesiyle yazılmış Türkçe Divan ile Leylâ ve Mecnun adındaki mesnevi şeklinde yazılmış aşk hikâyesi çok meşhurdur. Fuzuli, şiirlerinde duygularını coşkuyla anlatan bir şairdir.
FUZULİ'DEN ÖRNEKLER:
Aşk imiş her ne vâr âlemde
İlm bir kıylü kaal imiş ancak
(Dünyada gerçek olan yalnız Tanrı sevgisidir. Bilgiyse, dedikodudan başka bir şey değildir)
Aşk derdiyle hoşem el çek ilâcımdan tabip
Kılma derman kim helâkim zehri dermanındadır
(Ey Hekim, ben aşk denen hastalıktan memnunum, sakın
bana ilâç verme. Vereceğin ilâç aşk duygusunu gidererek
beni öldürür)
Min can olaydı kâş men-i dil-şikestede
Tâ her biriyle bir gez olaydım fedâ sana
(Keşke kırık gönüllü bende bin tane can olaydı da, her birini
bir kere senin yoluna feda edebilseydim)
Öyle sermestem ki idrak etmezem dünya nedir
Men kimem saki olan kimdir meyü sahbâ nedir
(Öyle kendimden geçmişim ki ne dünyayı bilirim, ne kendimin
kim olduğunu, ne içki dağıtanı, ne de kadehi)
Beni candan usandırdı cefadan yâr usanmazmı
Felekler yandı âhımdan murâdım şem'i yanmaz mı
(Beni candan bıktırdı, sevgili eziyet etmekten bıkmaz mı?
Göklerdeki yıldızlar ben âhettim diye tutuştu, dileğimin
mumu yanmayacak mı?)
Gözüm cânım efendim, sevdiğim, devletli sultânım...
* * *
Yarab belâyı aşk ile kıl mübtelâ beni
Bir dem belây-i aşkdan etme cüda beni
(Yârabbi, beni aşk belâsına tutkun kıl, bir an bile
beni bu belâdan ayırma)
Mende Mecnun'dan füzun âşıklık istidadı var
Âşık-ı sâdık menem, Mecnunun ancak adı var
(Bende sevme eğilimi Mecnun'dan daha fazladır. Asıl seven
benim, onun sadece adı çıkmıştır)
Cânımı cânan eğer isterse minnet cânıma
Can nedir ki anı kurban etmeyem cânanıma
* * *
Aşkınla senin can verenin makberesinden
Otlar ki biter her biri bin derde devâdır
* * *
Ger derse Fuzuli ki güzellerde vefa var
Aldanma ki şair sözü elbette yalandır
(Fuzuli, eğer vefa var derse, sakın inanma, şair sözüdür
elbette yalandır)
